Το 8ο Beyond Borders – Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου ανανεωμένο και γεμάτο ταινίες, δράσεις και πολύτιμες συνεργασίες, ανοίγει τα «πανιά» του, 20 με 27 Αυγούστου 2023, για την «άκρη του Αιγαίου», μετατρέποντας το πανέμορφο και ακριτικό Καστελλόριζο για 8η συνεχόμενη χρονιά σε ένα κινηματογραφικό και πολιτιστικό κέντρο διεθνούς εμβέλειας.
Όπως δήλωσε η Ειρήνη Σαρίογλου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ: «Το Beyond Borders, μέσα στα οκτώ χρόνια πορείας του, προσπαθεί να συμβάλλει ουσιαστικά με μια διαφορετική ματιά, να ‘βλέπει’ πέρα από τα σύνορα, να παρατηρεί και να αφουγκράζεται τον κόσμο όλο χωρίς παρωπίδες και στεγανά, μετατρέποντας με τον τρόπο αυτόν το Καστελλόριζο, το μικρό παράδεισο με τη σπουδαία ιστορία και την απαράμιλλη ομορφιά, σε σημείο αναφοράς καλλιτεχνών και πνευματικών ανθρώπων, σε έναν τόπο συνάντησης, αλληλεγγύης, κατανόησης και συμφιλίωσης των λαών».
Οι ταινίες του φετινού Φεστιβάλ επικεντρώνονται σε θεματικές, όπως ο πόλεμος, η προσφυγιά και οι μετακινούμενοι πληθυσμοί, η αποικιοκρατία, το φύλο και η σεξουαλικότητα, η δικαιοσύνη και η έλλειψή της, οι συνθήκες εργασίας, η τεχνολογία και οι προκλήσεις της, η ζωή και ο κόσμος όπως τον ξέραμε κι όπως αλλάζει.
Όπως σχολιάζει ο Michel Noll, πρόεδρος της συνδιοργανώτριας Ecrans des Mondes και Διευθυντής Διεθνούς Ανάπτυξης του Φεστιβάλ: «Τα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά ντοκιμαντέρ υπόκεινται αναγκαστικά στους μεταβαλλόμενους καιρούς που ζούμε. Ένας από τους στόχους τους είναι ακριβώς να γίνουν μάρτυρες των χαρακτήρων, συμβάντων και τόπων μέσα στο χρόνο των αφηγήσεών τους. Όσο παρακολουθούμε στην παγκόσμια πολιτική αρένα, την άνοδο της ακροδεξιάς και των οπισθοδρομικών εθνικών απομονώσεων που τη συνοδεύουν, χαίρομαι που βλέπω ότι στον πολιτιστικό και κοινωνικό στίβο υπάρχει μια τάση για μεγαλύτερη ενότητα. Μετά τη δραματική εμπειρία του covid και καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, οι ειρηνικές πολιτιστικές και κοινωνικές ανταλλαγές, η μετανάστευση και οι συνέπειές της γίνονται το θέμα πολύ δυνατών ντοκιμαντέρ. Από τις φετινές επιλογές του Beyond Borders φαίνεται ότι ήρθε η ώρα να δούμε τι έχουμε κοινό κι όχι τι μας χωρίζει».
Το επίσημο διαγωνιστικό τμήμα ξεκινά τη Δευτέρα 21 Αυγούστου με την προβολή του πολυαναμενόμενου ντοκιμαντέρ «We Will Not Fade Away», της Ουκρανής βραβευμένης σκηνοθέτριας Alisa Kovalenko που ακολουθεί τα όνειρα πέντε εφήβων στην εμπόλεμη Ουκρανία και συνεχίζει με το «Scenes with My Father», της Ολλανδο-Κροάτισσας σκηνοθέτριας Biserka Šuran σε ελληνική πρεμιέρα που αναβιώνει σκηνές από την πρώην Γιουγκοσλαβία, καθώς και με το «Radji», επίσης σε ελληνική πρεμιέρα, των Georg Götmark & John Erling Utsi που σχολιάζει τις συγκρούσεις για τη γη και τα σύνορα στο βορειότερο τμήμα της Σουηδίας και της Νορβηγίας.
Την Τρίτη 22 Αυγούστου οι προβολές ξεκινούν με την ταινία «Roofless Dreams» του δημοσιογράφου, πολεμικού ανταποκριτή και ντοκιμαντερίστα Σωτήρη Δανέζη που ακολουθεί για 13 μήνες πέντε ανθρώπους που ζουν υπό την απειλή του άστεγου, στους δρόμους της Αθήνας και ακολουθούν τα «Φύλλα καπνού» των Στάθη Γαλαζούλα & Ελίζας Καβαλαράκη που ξεδιπλώνουν τις μνήμες γυναικών καπνεργατριών, καθώς και η ελληνική πρεμιέρα του «Holy Dilemma», των Ούγγρων Julianna Ugrin και Márton Vízkelety, όπου παρακολουθούμε έναν Ρωμαιοκαθολικό ιερέα που μετά από πολλά χρόνια μυστικής διπλής ζωής, αποφασίζει να πάρει τη μοίρα του στα χέρια του.
Την Τετάρτη 23 Αυγούστου το ανθρώπινο πνεύμα υπερνικά τον πόλεμο, όπως θα δούμε στην ταινία «When Spring Came to Bucha» των Mila Teshaieva & Marcus Lenz, ενώ στο «Uncanny me» που προβάλλεται σε ελληνική πρεμιέρα, η Katharina Pethke ασχολείται με ψηφιακούς τρισδιάστατους κλώνους και στη διεθνή πρεμιέρα της «Audrey Napanangka» της Αυστραλής Penelope McDonald παρακολουθούμε τη ζωή μιας οικογένειας walpiri που ταξιδεύει εκπαιδεύοντας η ίδια τα παιδιά της.
Την Πέμπτη 24 Αυγούστου τη σκυτάλη παίρνουν οι Μαρία Λούκα και Μυρτώ Πατρσαλίδου με το «Πένθος – Αυτοί που μένουν», μια συνομιλία μες τις οικογένειες του Σαχζάντ Λουκμάν, του Παύλου Φύσσα και του Ζακ Κωστόπουλου. Στο «Underdog», της Ολλανδής Mariëtte Faber, που επίσης κάνει διεθνή πρεμιέρα στο Καστελλόριζο παρακολουθούμε μια κτηνίατρο που αναζητά με τα εκπαιδευμένα σκυλιά της, ανθρώπους που έχουν χαθεί αλλά παρεμποδίζεται από τις αρχές, ενώ στην ελληνική πρεμιέρα του «Hours of Ours», του Ταϊλανδού Komtouch Napattaloong, ακολουθούμε τις περιπέτειες μιας οικογένειας από το Σουδάν που αναζητά άσυλο στην Μπανγκόκ.
Την Παρασκευή 25 Αυγούστου παρακολουθούμε σε Παγκόσμια πρεμιέρα το «Μια ιστορία τεσσάρων μειονοτήτων» του Ισραηλινού David Deri με οικογένειες Μουσουλμάνων, Εβραίων Υπερ-Ορθόδοξων, Εβραίων Θρησκευόμενων Έποικων και Εβραίων Κοσμικών ομοφυλόφιλων, απολαμβάνουμε μια χαμένη, αδημοσίευτη συζήτηση για τον κινηματογράφο ανάμεσα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο και τον Νίκο Παναγιωτόπουλο στην ταινία «Θόδωρος Αγγελόπουλος – Νίκος Παναγιωτόπουλος: Ο καθένας και η μουσική του», των Αντώνη Κόκκινου & Γιάννη Σολδάτου και μαθαίνουμε τον πραγματικό ρόλο του Στρατιωτικού Λογοκριτή στο «The Soldier’s Opinion», του βραβευμένου ισραηλινού σκηνοθέτη Assaf Banitt.
Το Σάββατο 26 Αυγούστου, τελευταία μέρα του διαγωνιστικού, ελληνική πρεμιέρα κάνει η ταινία «Dead Weight», του Ιταλού Francesco Del Grosso που διηγείται την ιστορία του Angelo Massaro, πρωταγωνιστή μιας από τις πλέον περιβόητες δικαστικές πλάνες στα χρονικά της Ιταλίας, ακολουθεί το «What Remains on the Way», των Jakob Krese & Danilo Do Carmo που αφηγείται την ιστορία μιας ανύπαντρης μητέρας και των τεσσάρων παιδιών της, καθώς προσπαθούν να φτάσουν στα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ και κλείνουμε με την ελληνική πρεμιέρα της ταινίας «The hidden children of colonization», του Dominique Regueme που πραγματεύεται την ιστορία απομάκρυνσης και εξορίας χιλιάδων πολυφυλετικών παιδιών κατά τη διάρκεια του βελγικού αποικισμού στο Κονγκό, τη Ρουάντα και το Μπουρούντι.
Το μicro Διαγωνιστικό τμήμα ξεκινά την Πέμπτη 24 Αυγούστου με την ελληνική πρεμιέρα της «Geamăna», του βραβευμένου Γερμανού σκηνοθέτη Matthäus Wörle, για το ομώνυμο εγκαταλειμμένο ρουμανικό χωριό στα βουνά Apuseni. Συνεχίζουμε με το «Morning Routine», του Ρουμάνου Robert Kocsis επίσης σε ελληνική πρεμιέρα, που παρακολουθεί έναν νεαρό σκηνοθέτη στην αναζήτηση του επόμενου ντοκιμαντέρ του για τον πόλεμο της Ουκρανίας. Ελληνική πρεμιέρα κάνει και το «Un robot à soi», της Καναδής Anne Gabrielle Lebrun Harpin, που με την επαναχρησιμοποίηση διαφημίσεων και τηλεοπτικών αρχείων, εξετάζει τη σχέση μεταξύ γυναικών και τεχνολογίας, καθώς και το «Back», του Σύρου Yazan Rabee που μοιράζεται τον επαναλαμβανόμενο εφιάλτη πολλών Σύρων που έχουν εγκαταλείψει την πατρίδα τους, αλλά και η «Angelique», της Elisabeth Kratzer, με την ιστορία της 73χρονης τρανς Angelique Nagel. Το «Κάλεσμα των φάρων» του Κωνσταντίνου Ποταμιάνου περιγράφει την ιστορία της ανακαίνισης των δύο νοτιότερων φάρων της χερσαίας Ευρώπης, ενώ το «Every Sunday» της Κύπριας δημιουργού Καίτης Παπαδήμα, ακολουθεί μια ομάδα Φιλιππινέζων οικιακών βοηθών στην Κύπρο, οι οποίες ετοιμάζονται για έναν διαγωνισμό ομορφιάς που διοργανώνει η τοπική τους κοινότητα. Η Παρασκευή 25 Αυγούστου ξεκινά με την ταινία «Bitter September» της Σοφίας Φαραντάτου σε ελληνική πρεμιέρα για τη διαχείριση της δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου.
Ελληνική πρεμιέρα και για το «Do you get me?» του Otto Lazić-Reuschel που παρακολουθεί τον Mohamed Taychen Chakir που έφυγε από το Μαρόκο για την Ευρώπη σε ηλικία 12 ετών, όπως και για το «Karam Camera» των Liam LoPinto, Shaimaa Al Sabti & Hana Barhum με την ιστορία δύο Σύρων προσφύγων που ξεκινούν το ταξίδι τους ως κινηματογραφίστριες, αλλά και για το «Waiting Working Hours», του Βέλγου Ben De Raes που δίνει φωνή στους ανασφάλιστους ξένους εργάτες της οδού Diksmuidelaan στις Βρυξέλλες. Σε παρόμοια θεματική και η ταινία «Not go gentle», του Σλοβένου Sasha Ihnatovich για τους μετανάστες που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να βρουν ασφαλές καταφύγιο. Στο «Will you look at me?» του κινέζου Shuli Huang παρακολουθούμε μια εξομολογητική συζήτηση ανάμεσα σε έναν νεαρό σκηνοθέτη και τη μητέρα του. Σε διεθνή πρεμιέρα η ταινία «Grandpa’s stories» του Ούγγρου Dániel Nagy, όπου ένας ερασιτέχνης κινηματογραφιστής παππούς, προσπαθεί να διηγηθεί τραγικές σκηνές από τον 20ό αιώνα στο εγγόνι του, ενώ η «Abeille» της Τυνήσιας Mouna Ben Hammed σε ελληνική πρεμιέρα διηγείται την ιστορία μια γυναίκας από την Υποσαχάρια Αφρική που παλεύει για να επιβιώσει στην Τυνησία παρά τις αδικίες. Το Σάββατο 26 Αυγούστου οι προβολές ξεκινούν με το «Ξύπνησα 18» της Βέρας Ιόνας Παπαδοπούλου, όπου έξι ασυνόδευτοι νέοι/ες μιλούν για τη ζωή στην Ελλάδα, καθώς αλλάζει και δυσκολεύει απότομα στα 18. Σε ελληνική πρεμιέρα το «Glimmer» του Ken Rischard για την κατάρρευση της χαλυβουργίας στο Λουξεμβούργου, όπως και το «The Roundabout», της Ισπανίδας Carmen Tortosa που περιγράφει μια τυπική μέρα στις ζωές δύο Μαροκινών μεταναστών δίπλα σε έναν κυκλικό κόμβο, καθώς και το «Why?» του Ουκρανού Natxo Leuza που θέτει τα αναπάντητα ερωτήματα κάθε πολέμου, αλλά και το «One never kills for love», της Manon Testud όπου παρακολουθούμε μια φεμινιστική ομάδα που γράφει συνθήματα στους τοίχους του Μόντρεαλ ενάντια στη συστημική βία που υφίστανται οι γυναίκες και οι μειονότητες.
Το «Scars», της Καναδής Alex Anna, επίσης σε ελληνική πρεμιέρα, είναι ένα αφοπλιστικά ειλικρινές πορτρέτο της προσωπικής πάλης της ίδιας της σκηνοθέτριας με την κατάθλιψη και τον αυτοτραυματισμό. Ακολουθεί σε Παγκόσμια πρεμιέρα η ταινία «Future comes at the right time», των Elena Bongiorno, Sofia Merelli, Martina Tamburini & Gabriele Umidon που αφηγείται την ιστορία του Νιγηριανού Nelson και της διαφυγής του στην Ιταλία, έπειτα από μία βίαιη επίθεση λόγω του σεξουαλικού του προσανατολισμού και οι προβολές του μicro κλείνουν με τη «Vidisova» του Γιώργου Παναγόπουλου που ακολουθεί τον κύριο Τάσο να ξαναχτίζει το σπίτι των παιδικών του αναμνήσεων, σε ένα μικρό χωριό που κατέστρεψαν οι ίδιοι οι κάτοικοί του τη δεκαετία του ’60, προκειμένου να επιδοτηθούν ως σεισμόπληκτοι και να χτίσουν ένα νέο χωριό.
Στα δύο διαγωνιστικά τμήματα απονέμονται συνολικά 11 βραβεία: Βραβείο Καλύτερου Ιστορικού, Καλύτερου Κοινωνικού και Καλύτερου Πολιτικού Ντοκιμαντέρ, όλα με τη χορηγία της ΕΡΤ, Βραβείο Καλύτερου Ελληνικού Ντοκιμαντέρ με χορηγία του ΕΚΚ, Ειδικό Βραβείο Μεσογειακής Φιλίας με χορηγία του ΕΚΟΜΕ, Ειδικό Βραβείο «Οδυσσέας» με χορηγία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, Βραβείο FIPRESCI, Βραβείο #ThisisEU Ευρωπαϊκές Αξίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, και Χρυσός, Αργυρός και Χάλκινος Φοίνικας μicro με υποστηρικτή το γερμανικό κρατικό κανάλι ZDF/Phoenix και την ΕΡΤ.
Τη φετινή κριτική επιτροπή του επίσημου διαγωνιστικού τμήματος απαρτίζουν οι: Wolfgang Bergmann (Εκτ. Διευθυντής ARTE Γερμανίας, Πρόεδρος της Επιτροπής), Εύα Στεφανή (Σκηνοθέτρια/Ακαδημαϊκός), Karin Jurschick (Σκηνοθέτρια/Ακαδημαϊκός), Σταύρος Παπαγεωργίου (Σκηνοθέτης/Καλλιτεχνικός Διευθυντής του AEI Cyprus Film Festival) και Jordan Paterson (Σκηνοθέτης/Παραγωγός). Στην κριτική επιτροπή FIPRESCI συμμετέχουν οι κριτικοί Senem Erdine (Altyazi, Τουρκία), Davide Magnisi (CineCritica, Ιταλία) και Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (LIFO, MEGA TV, COSMOTE TV), ενώ η κριτική επιτροπή του μicro αποτελείται από τους/τις: Peter Arens (Υπεύθυνο του προγράμματος Ιστορίας και Επιστήμης, ZDF Γερμανική Ραδιοτηλεόραση, Πρόεδρο της Επιτροπής), Pelin Esmer (Σκηνοθέτρια), Marcin Malatynski (Ακαδημαϊκό/Παραγωγό), Αφροδίτη Καϊράκη (Ακαδημαϊκό) και Πάνο Δενδραμή (Σκηνοθέτη/Καθηγητή Κινηματογράφου).
Εκτός Διαγωνιστικού, στο Πανόραμα, θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε ταινίες, όπως το «Queen Lear» της Τουρκάλας Pelin Esmer για μια θεατρική ομάδα αγροτισσών από την ορεινή Νότια Τουρκία, τον «Κινύρα: Ιερεύς Κτίλος Αφροδίτας» του Κύπριου Σταύρου Παπαγεωργίου για το σημαντικότερο μυθικό πρόσωπο της αρχαίας ιστορίας της Κύπρου, το «Death of Pharaoh Anwar Al Sadat and the Holy Warriors» του Γερμανού Wilfried Huismann για τον διάδοχο του Nasser και Πρόεδρο της Αιγύπτου που προσπάθησε να σπάσει το τείχος της εχθρότητας μεταξύ δύο λαών που διεκδικούσαν την ίδια γη, την ταινία «Ο Τζέιμς Μποντ στη γραμμή θανάτου του Βερολίνου» των Jean-Christoph Caron & Ali Soozandeh, για τα γεγονότα του Ψυχρού πολέμου που ενέπνευσαν τον δημιουργό του Μποντ, Ίαν Φλέμινγκ, το «Why we fight» των Alain Platel & Mirjam Devriendt για το πώς ο χορός εκφράζει τη βία που ξεσπά ως σωματική αντίδραση, όταν δεν έχουμε λόγια και τρόπους να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας.
Το Πανόραμα συνεχίζει με τις ταινίες «On this Land» των Giuseppe Cederna & Simone Corallini για το μη καθολικό νεκροταφείο στο Testaccio, γνωστό και ως κοιμητήριο των ποιητών, όπου αναπαύονται μεταξύ άλλων οι Shelley, Keats, Gregory Corso, Antonio Gramsci και Joyce Lussu. Ακολουθούν το αγαπημένο «Mediterraneo» του Gabriele Salvatores, ο «Αποχαιρετισμός-Η μνήμη του τόπου» του Σταύρου Ψυλλάκη για τον αγώνα επιβίωσης του αντάρτη Γιώργου Λιονάκη, το «The Investigator» του Viktor Portel για τον Vladimír Dzuro, τον πρώτο Τσέχο εγκληματολογικό ερευνητή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία, το «Vienna Calling» του Philipp Jedicke για τη νεανική underground μουσική σκηνή της Βιέννης.
Το «Lac-Mégantic-This is not an accident» του Philippe Falardeau ερευνά μια από τις χειρότερες τραγωδίες τρένων μεταφοράς πετρελαίου στην ιστορία, που πυροδοτήθηκε από εταιρική και πολιτική αμέλεια, ενώ το «Writing Bethune: ep 3 ‘Spain & The Fight Against Fascism’ (1936-1937)» του Jordan Paterson αποκαλύπτει μια νέα προοπτική για τον αμφιλεγόμενο Καναδό γιατρό, που εξακολουθεί να καθορίζει την πολιτική σχέση μεταξύ Κίνας και Βόρειας Αμερικής. Το «Fortunate Son» του Τόνυ Ασημακόπουλου είναι ένα αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ από τον γιο Ελλήνων μεταναστών που ζουν στον Καναδά που γνώρισε τον σκληρό κόσμο των ναρκωτικών, ενώ στην «Πατρίδα Αξέχαστη Μικρά Ασία» της Ειρήνης Σαρίογλου, η Βασιλική Ράλλη αφηγείται την τραγική ιστορία της οικογένειάς της που το 1922 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Μοσχονήσι της Μικράς Ασίας, και ξεκίνησε τελικά μια νέα ζωή στην απέναντι ακτή.
Τέλος η ταινία «Βενιζέλος, αγώνας για τη Μικρά Ασία» του Νίκου Νταγιαντά παρακολουθούμε την ιστορία του μεγάλου πολιτικού μέσα από δραματοποιημένες σκηνές, σπάνια αρχεία και συνεντεύξεις.
