Εμφανίστηκε στα γράμματα τη δεκαετία του ‘60 και καθιερώθηκε με σπουδαία βιβλία που συζητήθηκαν, όπως η «Ορθοκωστά», το «Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη» και το «Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο».
Η κηδεία του θα τελεστεί το Σάββατο στις 11 το πρωί στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.
Γεννήθηκε στην Καράτουλα Κυνουρίας. Στην κατοχή και τον εμφύλιο η οικογένειά του μετακινήθηκε σε διάφορες πόλεις. Από το 1950 ζει στην Αθήνα, όπου παρακολούθησε μαθήματα στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Παντείου και σε σχολή κινηματογράφου.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1958 με το διήγημα «Κατακαλόκαιρο» σε διαγωνισμό του περιοδικού Ταχυδρόμος. Το 1963 δημοσίευσε το αφήγημα «Η κάθοδος των εννιά», που αναφερόταν στον εμφύλιο πόλεμο.
Κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας συμμετείχε στην αντιστασιακή έκδοση «18 Κείμενα». Το 1994 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ορθοκωστά», με θέμα τον εμφύλιο πόλεμο, το οποίο προκάλεσε έντονες συζητήσεις.
Ήταν συνεργάτης του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν, αλλά και του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Τιμήθηκε μάλιστα με το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών για το «Ταξίδι στα Κύθηρα» σε σκηνοθεσία Θόδωρου Αγγελόπουλου, το 1984.
Το 1990 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το έργο του «Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60».
Έχει τιμηθεί, επίσης, με το Βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών, με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη, καθώς και με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Δήλωση της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη
Πληροφορούμενη την απώλεια του Θανάση Βαλτινού, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Θανάση Βαλτινού, η οποία αφήνει μεγάλο κενό στα Ελληνικά Γράμματα. Ο Θανάσης Βαλτινός αναδείχθηκε- και ευτύχησε να αναγνωριστεί εν ζωή- σε μια από τις μεγαλύτερες μορφές της μεταπολεμικής μας πεζογραφίας. Το έργο του, το οποίο αντικατοπτρίζει με ενάργεια τη σπάνια αφηγηματική του δεινότητα, ακουμπά τη συλλογική μνήμη, μέσα από φαινομενικά ασήμαντες προσωπικές ιστορίες, επικυρώνοντας τη δυνατότητα του συγγραφέα να προσλαμβάνει και να αποτυπώνει καίρια ευρύτερα κοινωνικά και ιστορικά συμφραζόμενα, μέσα από τους ευρύτερους προσανατολισμούς του.
Ο Θανάσης Βαλτινός είχε την τόλμη να προσεγγίσει, όπως στην Κάθοδο των εννιά, την Ορθοκωστά και τον Τελευταίο Βαρλάμη, τραγικές περιόδους της νεότερης ιστορίας μας, πλήρως αποδεσμευμένος από στερεότυπα, ακόμη και ταμπού. Με τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60, κατά κοινή ομολογία ένα από τα εμβληματικότερα έργα του, αφενός εισηγήθηκε μια ιδιότυπη όσο και πρωτότυπη αφηγηματική τεχνική και, αφετέρου, μετατόπισε το βλέμμα από τη μεγάλη εικόνα της πράγματι πλούσιας σε γεγονότα, στη μικροϊστορία των αθέατων ανθρώπων που τα βίωσαν. Ενώ με το Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, εκκινώντας και πάλι από την υπαρκτή προσωπική ιστορία, μας έδωσε μια σπουδαία τοιχογραφία του πρώιμου ελληνικού 20ού αιώνα. Δείγματα και μόνον ενός έργου που χαρακτηρίζεται από στερεότητα και αναδεικνύει, με το άπλωμά του σε πάνω από μισόν αιώνα, και την ίδια τη στάση του Βαλτινού απέναντι στην Τέχνη και το χρέος του συγγραφέα απέναντί της.
Ο Θανάσης Βαλτινός υπήρξε πολυδιάστατος δημιουργός, τόσο στη θεματολογία του, όσο και στις τεχνικές και το ύφος του. Κάθε του γραπτό αναδείκνυε τη συγγραφική μαστοριά του και απαιτούσε εγρήγορση, καθώς δεν επιδεχόταν επιφανειακές αναγνώσεις. Το έργο του, από πολύ νωρίς, αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής και εμπεριστατωμένης μελέτης. Το αποτύπωμά του όμως στην πεζογραφία μας είναι βέβαιο ότι θα εξακολουθήσει να είναι βαθύ και ενεργό. Έτσι θα τον κρατήσουμε στη μνήμη μας.
Στους οικείους του και τους φίλους του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια.
Κ. Σακελλαροπούλου για τον Θανάση Βαλτινό: Μας έδειξε την υψηλή λογοτεχνία
Με βαθιά θλίψη η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου αποχαιρετά τον συγγραφέα Θανάση Βαλτινό, στον οποίο πριν από δυο χρόνια είχε απονείμει τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, τιμώντας την πολύτροπη εισφορά του στην ελληνική λογοτεχνία. Ειδικότερα, με ανάρτηση στο Facebook η κ. Σακελλαροπούλου αναφέρει:
«Αποχαιρετώ με βαθιά θλίψη τον Θανάση Βαλτινό, πεζογράφο, σεναριογράφο και μεταφραστή του αρχαίου δράματος, έναν συγγραφέα με σημαντικότατη και πολύτροπη εισφορά στην ελληνική λογοτεχνία. Η αφηγηματική του λιτότητα, ο κατακλυσμός των σελίδων του από τη δράση και τα παθήματα των απλών ανθρώπων, ο συνεχής, πυρετικός διάλογός του με την ιστορία, η πρωτοπόρος χρήση των τεκμηρίων ως λογοτεχνικής ύλης, και κυρίως η προσέγγιση της ελληνικής γλώσσας ως ζώσας μνήμης των νοημάτων που συνέχουν τον ελληνισμό στη διαχρονία του, άλλαξαν τον ρου του σύγχρονου ελληνικού μυθιστορήματος. Από την “Κάθοδο των εννιά” ως τα “Στοιχεία για τη δεκαετία του ‘60” και από το “Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη” ως το “Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο”, την “Ορθοκωστά” και τον αριστουργηματικό “Τελευταίο Βαρλάμη”, ο Θανάσης Βαλτινός μας έδειξε, όπως εξάλλου είχε ο ίδιος πει, ότι η υψηλή λογοτεχνία “δεν προφητεύει, αλλά ψηλαφεί αυτό που επίκειται και κουβαλά τα δικά του ρίγη”».
Ανακοίνωση της Εταιρείας Συγγραφέων για τον θάνατο του Θανάση Βαλτινού
Με μεγάλη θλίψη πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του διακεκριμένου πεζογράφου Θανάση Βαλτινού (Καράτουλα Κυνουρίας 1932 – Αθήνα 2024), ιδρυτικού μέλους της Εταιρείας μας και Προέδρου της επί πέντε θητείες (1990-1994, 2005-2009).
Εκτός από το πολύ σημαντικό πεζογραφικό του έργο, ασχολήθηκε με την κριτική θεάτρου, μετέφρασε αρχαίες τραγωδίες για το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν και συνεργάστηκε με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο σε σενάρια. Έχει λάβει πολλά βραβεία για το έργο του και βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Διετέλεσε γενικός διευθυντής της Ε.Ρ.Τ. (1989-1990) και πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Υπήρξε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (Akademia Scientiarum et Artium Europaea), του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων.
Εκ μέρους του Δ.Σ. και των μελών της Εταιρείας Συγγραφέων εκφράζουμε τα βαθύτερα και ειλικρινή μας συλλυπητήρια στους οικείους του.
Η κηδεία του θα γίνει το Σάββατο 2 Νοεμβρίου στις 11 π.μ. από το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Η Έρη Σταυροπούλου, αντιπρόεδρος της Ε.Σ., γράφει:
Γνώρισα τον Θανάση Βαλτινό αρκετά νωρίς γιατί το έργο του με γοήτευσε και παράλληλα προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον στους φοιτητές μου. Μου έδωσε την εντύπωση ενός απλού, ήρεμου και ευγενή ανθρώπου, ευχάριστου και βοηθητικού στην επικοινωνία του, που επιβαλλόταν με την αξία και όχι το αξίωμά του.
Ο ίδιος έχει δώσει μια πολύ ωραία εικόνα για τη λογοτεχνική δημιουργία: «Ο συγγραφέας σαν μεταξοσκώληκας υφαίνει το κουκούλι της προσωπικής του ιστορίας καθισμένος πάνω στο μουρόφυλλο της Ιστορίας του κόσμου» .
Η φράση μιλάει και για τον ίδιο, για το χιούμορ του, τη νεανική και παιχνιδιάρικη διάθεσή του, αλλά και τον στοχαστικό τρόπο με τον οποίο έβλεπε τη μικροϊστορία να βυθίζεται μέσα στην ροή του αδυσώπητου ιστορικού χρόνου αλλά και να τον χρωματίζει με την συγκίνηση του ατομικού βιώματος. Έτσι κινήθηκε με τα θέματα και τον τρόπο της γραφής του και ο ίδιος.
Απέδωσε με αφηγηματική δεινότητα τον ελληνικό 20ό αιώνα με οξύ βλέμμα, λιτή έκφραση και διάθεση ανατρεπτική και ανανεωτική, προβάλλοντας μεγάλα ζητήματα της πολιτικοκοινωνικής ιστορίας αλλά δίνοντας τον λόγο στους μικρούς καθημερινούς ήρωες και αντιήρωες. Τον λόγο και την παρουσία των τελευταίων αντικατέστησε συχνά με ιδιωτικά και δημόσια τεκμήρια, αποσπάσματα γραμμάτων, φυλλάδια, δημοσιεύματα του Τύπου.
Με μεγάλη επιτυχία πειραματίστηκε με τον τρόπο της γραφής του. Το πέρασμα από την Κάθοδο των εννιά και το Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη, που αφηγούνται τα τραύματα του Εμφυλίου και το δράμα της ξενιτειάς, στα Τρία ελληνικά μονόπρακτα και τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60 είναι εντυπωσιακό. Η θεματική δεν παραλλάσσει, η ελληνική ιστορία είναι παρούσα, αλλά πλέον ο αναγνώστης, όπως ο Βαλτινός έχει δηλώσει ότι επιθυμούσε, καλείται να συνδέσει τις επιμέρους ψηφίδες σε συνολική αφήγηση και κυρίως να κατανοήσει την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας που ανάμεσα σε πολλά άλλα, ζητά τη λύση της μετανάστευσης ή ναρκώνεται με τα προϊόντα της διαφήμισης.
Είναι γνωστή η τεράστια συζήτηση γύρω από το ζήτημα του Εμφυλίου που προκάλεσε το μυθιστόρημά του Ορθοκωστά, μια διαφορετική ματιά στο θέμα και στην αφήγησή του. Ο πειραματισμός του συνεχίζεται ακόμη και στα τελευταία του βιβλία, όπως στο αποσπασματικό ως γραφή Ημερολόγιο 1836-2011, που συνδέει με ανορθόδοξο τρόπο πρόσωπα, χρονικές στιγμές, ατομικά δράματα και μεγάλα ιστορικά γεγονότα σε ένα διάστημα 175 χρόνων.
Το συνολικό έργο του Θανάση Βαλτινού αφήνει ένα βαθύ αποτύπωμα στο χώρο της μεταπολεμικής λογοτεχνίας.
Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας αποχαιρετά τον Θανάση Βαλτινό
Η απώλεια του Θανάση Βαλτινού φτωχαίνει την Ελλάδα. Υπήρξε σπουδαίος άνθρωπος των γραμμάτων και των τεχνών, σε καιρούς που η χώρα έζησε μεγάλες τρικυμίες αναζητώντας ορίζοντα για το μέλλον της. Στοχαστικός, κριτικός και ανήσυχος. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας (ΕΚΚΟΜΕΔ) τον αποχαιρετά με βαθιά θλίψη για έναν ακόμη λόγο. Ήταν ένας δικός μας άνθρωπος, πολύτιμο οργανικό μέρος του νέου ελληνικού κινηματογράφου. Συνοδοιπόρος στην περιπέτεια του Θόδωρου Αγγελόπουλου, συνεργάτης του στα σενάρια σημαντικών ταινιών του, ανάμεσα στις οποίες και το «Ταξίδι στα Κύθηρα», που βραβεύτηκε για το σενάριό του στις Κάννες το 1984. Είναι, επίσης, ο συγγραφέας της «Καθόδου των εννιά», εμβληματικού βιβλίου για το μεγάλο τραύμα του Εμφυλίου, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Χρίστο Σιοπαχά το 1984. Η αγάπη του για το σινεμά και η δημιουργική τριβή του με αυτό, τον έφεραν και στη θέση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου κατά την περίοδο 2005 -2006.
Το ΕΚΚΟΜΕΔ εκφράζει τα ειλικρινή συλλυπητήρια του στην οικογένειά του και σε όλους όσοι αγάπησαν τον ίδιο και το έργο του.
