«Σε Αναζήτηση Ταυτότητας: Επιλογή ή ιστορική κληρονομία;» είναι ο τίτλος του νέου μυθιστορήματος του Σταύρου Αργυριάδη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ακακία και διερευνά τις ρίζες και τα αίτια των συλλογικών μας πεποιθήσεων, τα οποία επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλοεπιδρούμε και διαμορφώνουμε τον κόσμο μας.
Το βιβλίο προκαλεί τους αναγνώστες να σκεφτούν και να αποφασίσουν εάν οι παραδόσεις μας έχουν όλες την ίδια αξία ή αν θα πρέπει να αλλάξουμε κάποιες από αυτές, προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο μέλλον.
Δύο νέοι που ζουν στην Ελλάδα του σήμερα, γνωρίζονται, ερωτεύονται, αρχίζουν να συζητούν, να συμφωνούν, να διαφωνούν. Στο επίκεντρο, η ιστορική εξέλιξη της Ελλάδας σε αντιπαράθεση και σε σύγκριση με άλλες χώρες, οι οποίες κατέδειξαν διαφορετική πορεία. Μέσω της μυθιστορηματικής αφήγησης, αλλά και των ιστορικά και επιστημονικά τεκμηριωμένων πολιτικο-φιλοσοφικών διαλόγων, αναλύονται τα αίτια και οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτή την διαφοροποίηση.
Λίγο πριν ταξιδέψει στη χώρα μας από την Χαϊδελβέργη -όπου κατοικεί μόνιμα, για την παρουσίαση του βιβλίου του [4 Νοεμβρίου, Βιβλιοπωλείο Ψαράς (Φιλικής Εταιρείας 39, Θεσσαλονίκη) και 13 Νοεμβρίου, Βιβλιοπωλείο Ευριπίδης στη Στοά (Ανδρέα Παπανδρέου 11, Χαλάνδρι)], ο συγγραφέας μίλησε μαζί μας.
Ποια ήταν η ανάγκη σας για να γράψετε αυτό το βιβλίο και ποια μηνύματα θέλετε να περάσετε στον αναγνώστη;
«Το νέο αυτό βιβλίο ασχολείται με ένα θέμα που είναι εξαιρετικά επίκαιρο σήμερα, την αναζήτηση ταυτότητας στις σύγχρονες κοινωνίες. Η ανάγκη μου για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου προήλθε από το ενδιαφέρον μου για την επίδραση των κοινωνικών πεποιθήσεων στη ζωή των ανθρώπων. Με βάση νεότερες έρευνες και μελέτες, αναλύω ποιοι πολιτισμικοί και ιστορικοί παράγοντες επηρεάζουν τη διαμόρφωση των συλλογικών πεποιθήσεών μας σήμερα και πώς αυτές οδηγούν την κοινωνία μας, δημιουργώντας αρνητικό ή θετικό αποτέλεσμα στην εξελικτική πορεία τους.
Μέσα από αυτό το μυθιστόρημα με τον ιστορικό προσανατολισμό, προσπαθώ να βοηθήσω τον αναγνώστη να κατανοήσει και να διαμορφώσει κριτική σκέψη. Επιθυμώ να του περάσω το μήνυμα της σημασίας της αυτογνωσίας και του ορθολογισμού, τα οποία αποτελούν τα βασικά εργαλεία που μπορούν να οδηγήσουν σε προσωπική και κοινωνική μεταμόρφωση».
Έπαιξε κάποιον ρόλο το γεγονός ότι μένετε μόνιμα στο εξωτερικό; Βλέπετε την ιστορική εξέλιξη της Ελλάδας με μια πιο νηφάλια ματιά;
«Η μόνιμη διαμονή μου στο εξωτερικό έχει σίγουρα επηρεάσει την οπτική μου για την ιστορική εξέλιξη της Ελλάδας, γιατί εκλείπουν τα συναισθηματικά φίλτρα που μπορεί να έχουν εκείνοι που ζουν και βιώνουν από πρώτο χέρι τα γεγονότα. Επίσης, η εργασιακή εμπειρία μου σε διαφορετικές χώρες, μου έχει επιτρέψει να αντιμετωπίζω την ιστορία της Ελλάδας από μια πιο ουδέτερη, αποστασιοποιημένη και αντικειμενική προοπτική, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τη γνώση και τις εμπειρίες που έχω αποκομίσει από τις διαφορετικές κουλτούρες και πραγματικότητες».
Υπήρξε κάποιος -ιστορικός, πολιτικός ή επιστήμονας- που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίσατε τα θέματα που θίγει το βιβλίο σας;
«Όλοι οι επιστήμονες στους οποίους αναφέρομαι και μελέτησα, για παράδειγμα ο καθηγητής εξελικτικής βιολογίας και ανθρωπολόγος Jared Diamond, με διευκόλυναν να αποκτήσω μια ακόμα πιο ξεκάθαρη οπτική γωνία για τα θέματα ανθρωπίνων κοινωνιών. Από τον ιστορικό Yuval Harrari, πάλι, κατανόησα ότι προκειμένου να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε σαν ανθρώπινες κοινωνίες, στηριζόμαστε ανέκαθεν σε κάποιες συλλογικές πεποιθήσεις, οι οποίες όμως μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα του συμπαντικού γίγνεσθαι.
Αναφορικά με τον ελλαδικό χώρο, μέσω της γνώσης που μας προσφέρει ο ιστορικός Josiah Ober, προσπαθώ να φέρω στο προσκήνιο τις αιτίες που οδήγησαν κατά καιρούς σε ανάπτυξη της πολιτιστικής και τεχνολογικής προόδου, σε αντίθεση με τις περιόδους ισχνών αγελάδων, έτσι ώστε να επιτρέψω στον αναγνώστη να διαμορφώσει τις δικές του σκέψεις επί του θέματος».
Είμαστε δέσμιοι των συλλογικών μας πεποιθήσεων; Και, αν ναι, τι μπορούμε να κάνουμε για να σπάσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο;
«Στο βιβλίο μου αναλύω, ακριβώς, αυτό το θέμα, εξετάζοντας πώς οι συλλογικές μας πεποιθήσεις επηρεάζουν όντως στην πράξη τις αποφάσεις μας σε πολλούς τομείς της ζωής μας. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, δίνω καθημερινά, αλλά και ιστορικά παραδείγματα, δείχνοντας πώς η αλλαγή συλλογικών πεποιθήσεων έχει οδηγήσει σε κοινωνικές και οικονομικές μεταστάσεις με διαφορετικά αποτελέσματα.
Θεωρώ ότι το σημαντικότερο για τον σύγχρονο άνθρωπο είναι να μάθει να σκέπτεται αναλυτικά και κριτικά, να είναι σε θέση να αναλύει και να αξιολογεί πληροφορίες και να λαμβάνει ανεξάρτητες αποφάσεις.
Πιστεύω ότι μόνο μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στην εκπαίδευση, μπορούμε να διαμορφώσουμε ανθρώπους με ορθολογική σκέψη και εποικοδομητική στάση απέναντι στη ζωή, να σπάσουμε δηλαδή αυτό τον φαύλο κύκλο. Η στείρα αποστήθιση και συσσώρευση γνώσεων δεν βοηθά, πλέον, τον σημερινό άνθρωπο, αφού η πρόσβαση στην πληροφορία είναι πλέον μια εύκολη υπόθεση».
«Να σέβεσαι τις παραδόσεις», συμβουλεύουν συχνά τους νέους οι μεγαλύτεροι. Ποια ελληνική παράδοση θεωρείτε ότι θα έπρεπε να σταματήσει να μας απασχολεί;
«Καμία παράδοση δεν αξίζει τυφλού σεβασμού εάν μας οδηγεί σε επικίνδυνα μονοπάτια. Είναι πολλές αυτές που θα έπρεπε να επαναξιολογηθούν, με σεβασμό, αλλά και με κριτική σκέψη. Γι’ αυτό ακριβώς έγραψα αυτό το βιβλίο, μελετώντας τι έπραξαν άλλοι λαοί και τους ωφέλησε ή έβλαψε. Αν εγώ διατύπωνα στο βιβλίο μου ποιες πεποιθήσεις είναι επιζήμιες ή ωφέλιμες, θα ήμουν απλά άλλος ένας δογματικός. Ο σκοπός του βιβλίου αυτού όμως, είναι να προβληματιστούμε και να αναθεωρήσουμε, ο καθένας για τον εαυτό του πρώτα, αυτό που θεωρεί καλύτερο για την κοινωνία μας και στη συνέχεια σε συλλογικό επίπεδο, “bottom up” δηλαδή. Να μην περιμένουμε κάποιον ηγέτη ή ειδήμονα να μας οδηγήσει “top down”.
Η παράδοση που θα έπρεπε να σταματήσει να μας απασχολεί είναι η στείρα διατήρηση του παρελθόντος, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τις νέες ανάγκες και εξελίξεις».
Και ποια η πιο πολύτιμη που μπορεί να μας πάει μπροστά;
«Η ικανότητα να μπορούμε να κατανοήσουμε τις δυνατότητές μας, σε σχέση με την παγκόσμια σκηνή και τις εξελίξεις, ώστε να λάβουμε τις εκάστοτε σωστές αποφάσεις, με σκοπό την επιβίωση και την αρμονική συμβίωση με τους άλλους λαούς. Τα κακά νέα είναι ότι αυτό, δυστυχώς, δεν αποτελεί το δυνατό σημείο της παράδοσής μας. Τα καλά νέα από την άλλη είναι ότι πολλοί λαοί στην ιστορία έχουν αποδείξει ότι αυτό μπορεί να αντιστραφεί και να βελτιωθεί σήμερα, με ένα καλό εκπαιδευτικό σύστημα».
Στην Ελλάδα εξακολουθεί να υφίσταται το λεγόμενο «brain drain»· όλο και περισσότεροι επιστήμονες αναζητούν την τύχη τους στο εξωτερικό. Εκτός από το προφανές, την οικονομική κρίση, τι άλλο θεωρείτε πως τους οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση;
«Η οικονομική κρίση μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στο λεγόμενο “brain drain”, αλλά δεν είναι ο μόνος. Γιατί η Σιγκαπούρη και το Dubai που πριν μερικές δεκαετίες ήταν ένα ψαροχώρι, προσελκύουν τα καλύτερα μυαλά στον κόσμο σήμερα;
Λόγω της διεθνούς εργασιακής εμπειρίας μου, γνώρισα πολλούς νέους επιστήμονες, οι οποίοι επιλέγουν αυτούς, αλλά και άλλους προορισμούς, λόγω των ευκαιριών που προσφέρουν εκεί οι κυβερνήσεις και οι Οργανισμοί στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους. Τα έθνη αυτά επενδύουν στην καινοτομία, αξιοκρατία, στην παροχή ίσων ευκαιριών και στη διασφάλιση της ισονομίας· κάτι το οποίο αναζητούν οι νέοι επιστήμονες. Η αναχώρηση από τη χώρα δεν είναι μόνο για οικονομικούς λόγους».
