Τέσσερα χρόνια πέρασαν χωρίς την Άλκη Ζέη. Η παρουσία της όμως δεν έπαψε ποτέ, ούτε μια μέρα, να είναι έντονη. Στις δύσκολες αλλά και στις χαρμόσυνες στιγμές, είχαμε πάντα μέσα μας τα λόγια της, τα γραπτά της, τους ήρωες και τις αναμνήσεις της. Μια αγαπημένη συγγραφέας και πάνω απ’ όλα μια εγκάρδια φίλη. Το έργο της, η τεράστια πολιτιστική παρακαταθήκη, θα συντροφεύει γενιές και γενιές με τη σπιρτάδα, τη γενναιοδωρία και τη λαμπρότητα της σκέψης της. Μέσα από τα βιβλία της θα θυμόμαστε πάντα, μικροί και μεγάλοι, την ακούραστη διάθεσή της για ζωή.
Το 2023 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννηση της Άλκης Ζέη (1923-2023) και με αυτή την αφορμή το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακήρυξε την περσινή χρονιά «Λογοτεχνικό Έτος Άλκης Ζέη».
Ως «πρύτανης» της παιδικής λογοτεχνίας αλλά και πεζογράφος σημαντικών έργων για ενήλικες, ως συγγραφέας που παρέμεινε ενεργή μέχρι το τέλος της ζωής της και άνθρωπος που συμμετείχε στα κοινά και συνομιλούσε τακτικά με τους αναγνώστες της, η Άλκη Ζέη αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο του πολιτισμού μας.
Οι εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, στο πλαίσιο του επετειακού έτους, σχεδίασαν και προχώρησαν στην υλοποίηση πολλών δράσεων με στόχο οι αναγνώστες να ανατρέξουν για ακόμα μία φορά στις σελίδες των βιβλίων της και να θυμηθούν ξανά τους ξεχωριστούς ήρωές της.
Παρακάτω ένας σύντομος απολογισμός για όλα όσα έγιναν προς τιμήν της Άλκης Ζέη τη χρονιά που πέρασε.
Μαραθώνιος Ανάγνωσης για μαθητές και μαθήτριες του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού και του Γυμνασίου
Από τον Σεπτέμβριο του 2022 μέχρι τον Μάιο του 2023 πραγματοποιήθηκε Μαραθώνιος Ανάγνωσης με τίτλο «Ο μαγικός περίπατος της Άλκης Ζέη: 100 χρόνια από τη γέννησή της», στον οποίο συμμετείχαν νηπιαγωγεία, δημοτικά και γυμνάσια όλης της χώρας, της Κύπρου καθώς και ελληνικά σχολεία του εξωτερικού. Οι μαθητές/τριες κλήθηκαν να διαβάσουν συγκεκριμένα βιβλία της Άλκης Ζέη ανά τάξη και στη συνέχεια να συμπληρώσουν τα ειδικά διαμορφωμένα φύλλα δραστηριοτήτων και ερωτηματολόγια. Το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα φιλαναγνωσίας, που έχει στόχο την καλλιέργεια της φιλικής σχέσης των παιδιών με τη λογοτεχνία και την ανάγνωση, και εντέλει την αγάπη τους για το βιβλίο, καθώς και τη γνωριμία τους με το έργο της σπουδαίας συγγραφέα, ολοκληρώθηκε με την ανακοίνωση των τυχερών μαθητών/τριών και σχολείων που κέρδισαν πλούσια δώρα. Στον Μαραθώνιο συμμετείχαν περισσότερα από 2.100 τμήματα με πάνω από 33.500 μαθητές/τριες.
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές και μαθήτριες του Δημοτικού
Το 2023 πραγματοποιήθηκε στα σχολεία εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές και μαθήτριες του Δημοτικού με τίτλο «Ταξίδι στους κόσμους της Άλκης Ζέη», το οποίο σχεδίασε η μουσειολόγος-μουσειοπαιδαγωγός Καλλιόπη Κουτρουμπή σε συνεργασία με την ίδια τη συγγραφέα πριν από τον θάνατό της. Μέσα από βιβλία και σημειώματα, αποστολές εξερεύνησης, καθημερινά και αναμνηστικά αντικείμενα, αρχειακό υλικό και ειδικά σχεδιασμένα παιχνίδια, οι συμμετέχοντες ανακάλυψαν τι σχέση έχουν οι περιπέτειες των ηρώων στα βιβλία της με τη ζωή της, με τα μαθήματα του σχολείου αλλά και με τη σύγχρονη καθημερινότητα των μαθητών. Το πρόγραμμα παρακολούθησαν 41 σχολεία της Αττικής.
Δημιουργία Σχολικών Βιβλιοθηκών «Άλκη Ζέη»
Τον Φεβρουάριο οι εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ προέτρεψαν τις σχολικές μονάδες να αναλάβουν ενεργό δράση και να γιορτάσουν την επέτειο αυτή δίνοντας στη σχολική τους βιβλιοθήκη το όνομα «Άλκη Ζέη». Τον επόμενο μήνα προχώρησαν στη δωρεά όλων των βιβλίων της συγγραφέα αλλά και πολλών δεκάδων ακόμα βιβλίων για παιδιά σε συνολικά 20 σχολικές βιβλιοθήκες, 10 βιβλιοθήκες δημοτικών σχολείων και 10 γυμνασίων, που προέκυψαν έπειτα από κλήρωση (8 βιβλιοθήκες δημοτικών και γυμνασίων της Αττικής και 12 βιβλιοθήκες δημοτικών και γυμνασίων της υπόλοιπης χώρας). Τα βιβλία που στάλθηκαν για τον εμπλουτισμό των 20 τυχερών βιβλιοθηκών συνοδεύτηκαν από μια τιμητική πλακέτα που έφερε την ονομασία της βιβλιοθήκης: Βιβλιοθήκη «Άλκη Ζέη».
Επετειακές εκδόσεις σημαντικών έργων της Άλκης Ζέη
Τον Φεβρουάριο κυκλοφόρησαν επετειακές συλλεκτικές εκδόσεις των πιο αντιπροσωπευτικών έργων της συγγραφέα με πρόλογο που υπογράφουν σημαντικές προσωπικότητες από τον χώρο του βιβλίου. Συγκεκριμένα, επανεκδόθηκαν τα Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο με πρόλογο της Ομότιμης Καθηγήτριας Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ Χριστίνας Ντουνιά, Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα με πρόλογο του κριτικού λογοτεχνίας Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, Το καπλάνι της βιτρίνας με πρόλογο της συγγραφέα και κριτικού παιδικής λογοτεχνίας Μαρίζας Ντεκάστρο, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου με πρόλογο της συγγραφέα Αγγελικής Δαρλάση και το Ένα παιδί από το πουθενά με πρόλογο της επιμελήτριας των βιβλίων της, Ελένης Μπούρα.
Νέες εκδόσεις
Μια ανέκδοτη μέχρι πρόσφατα ιστορία της Άλκης που βρέθηκε σε ένα συρτάρι, ένα μικρό συγγραφικό δώρο για τον εγγονό της, έγινε εικονογραφημένο βιβλίο με τις εικόνες της Φωτεινής Τίκκου και κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο με τον τίτλο Με βάρκα ένα παπούτσι. Πρόκειται για μια παιγνιώδη επαναφήγηση της ιστορίας του Μολυβένιου στρατιώτη, με πρωταγωνιστές δύο «ιστορικά» παιχνίδια, τον Πόκεμον και την Μπάρμπι.
Τον Δεκέμβριο κυκλοφόρησε σε graphic novel το μυθιστόρημά της Κοντά στις ράγιες σε διασκευή και εικονογράφηση των ταλαντούχων δημιουργών κόμικς Στέλλας Στεργίου και Γεωργίας Ζάχαρη.
Μάιος: «Μήνας Άλκης Ζέη» από τα βιβλιοπωλεία όλης της χώρας
Τον Μάιο κινητοποιήσαμε τα βιβλιοπωλεία, τους χώρους που φιλοξενούν και διαδίδουν το έργο της Άλκης Ζέη όλα αυτά τα χρόνια, να γιορτάσουν την επέτειο συμμετέχοντας στον «Μήνα Άλκης Ζέη», δημιουργώντας μια γωνιά, τον πάγκο ή τη βιτρίνα τους με τα βιβλία της συγγραφέα, οργανώνοντας στον χώρο τους εκδηλώσεις για παιδιά με αφετηρία τα βιβλία της, αφιερώματα και συζητήσεις για τον αντίκτυπο του έργου της, εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία, αναγνώσεις αποσπασμάτων από το έργο της, λέσχες ανάγνωσης και πολλούς διαγωνισμούς. Τον Μάιο, αλλά και καθ’ όλη τη διάρκεια του επετειακού έτους, τα βιβλιοπωλεία τίμησαν με τον δικό τους ξεχωριστό τρόπο την εμβληματική συγγραφέα.
Ομαδική εικαστική έκθεση αφιερωμένη στην Άλκη Ζέη
Από τις 25 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 4 Νοεμβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε στην Ελληνοαμερικανική Ένωση ομαδική εικαστική έκθεση με τίτλο «Ένα παραμύθι για την Άλκη», προσφέροντας ένα ιστορικό και μαζί ψυχογραφικό βλέμμα θέασης στον πυκνό κόσμο της σπουδαίας συγγραφέα. Μέσω αρχειακού και φωτογραφικού υλικού, πρωτότυπων αντικειμένων και ένθετων τρυφερών αφιερωμάτων εικαστικών δημιουργών που μεγάλωσαν με το έργο της, οι δύο επιμελητές, η Ίρις Κρητικού και ο Νίκος Βατόπουλος, σχεδίασαν την έκθεση ειδικά για τους χώρους της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης ως ένα τρισδιάστατο πρωτότυπο και ενιαίο αφήγημα, με την πολύτιμη συμβολή της οικογένειας της συγγραφέα. Η έκθεση, την οποία διοργάνωσε η Ελληνοαμερικανική Ένωση σε συνεργασία με τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, πλαισιώθηκε από σειρά παράλληλων εκδηλώσεων και ξεναγήσεις για σχολεία και ενήλικες. Στο πλαίσιο της έκθεσης κυκλοφόρησε και ο ομότιτλος κατάλογος.
Η παραπάνω έκθεση μεταφέρθηκε και στη Λάρισα και φιλοξενείται πλέον στο Διαχρονικό Μουσείο, με την υποστήριξη της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λάρισας «Κ. Κούμας», μέχρι τις 21 Απριλίου 2024. Την έκθεση, που διανύει ήδη την τρίτη εβδομάδα λειτουργίας της, έχοντας κάνει μια πολύ δυναμική και ουσιαστική αρχή, μπορούν να επισκεφτούν σχολεία και οργανωμένες ομάδες μαθητών και ήδη υπάρχουν μεγάλο ενδιαφέρον και πολλές κρατήσεις για προγραμματισμένες ξεναγήσεις από τη Λάρισα και τους γύρω νομούς. Τα παιδιά φεύγουν με τις καλύτερες εντυπώσεις. Η περιήγηση συνδυάζεται με ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες, κατά τις οποίες τα παιδιά μπορούν να εξερευνήσουν και να συνδεθούν με τις ιστορίες και τη ζωή της Άλκης Ζέη, αλλά και με την ιστορικότητα που αποκαλύπτουν τα εικαστικά έργα. Τόσο τα παιδιά όσο και οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν το εκπαιδευτικό και ενημερωτικό υλικό από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ για να συνεχίσουν στην τάξη δράσεις φιλαναγνωσίας βασισμένες στο έργο και τη ζωή της Άλκης Ζέη.
Η Άλκη Ζέη με μολύβι, χαρτί και παιχνίδι
Τον Νοέμβριο σχεδιάσαμε ένα φυλλάδιο που περιλαμβάνει δραστηριότητες φιλαναγνωσίας με αφετηρία τα βιβλία της Άλκης Ζέη, με την πολύτιμη βοήθεια των εκπαιδευτικών Νικολέτας Θεοφιλάτου, Ηλέκτρας Κανατσούλη και Βιβιάννας Λουκέρη. Οι εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης μπορούν να τις αξιοποιήσουν στην τάξη, δίνοντας την ευκαιρία στους μαθητές να μελετήσουν τα βιβλία μιας από τις σπουδαιότερες συγγραφείς της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.
Στο τέλος του φυλλαδίου υπάρχει χρονολόγιο εμπλουτισμένο με φωτογραφικό υλικό, που περιλαμβάνει όλους τους σημαντικούς σταθμούς της ζωής της Άλκης Ζέη: τα μέρη όπου έζησε, τα βιβλία που έγραψε, τους ανθρώπους που συναναστράφηκε. Το φυλλάδιο, που αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς που θέλουν να μυήσουν τους μαθητές τους στο σύμπαν της σπουδαίας συγγραφέα, μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.
Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης: Ένα ντοκιμαντέρ της Μαργαρίτας Μαντά
Το CineDoc, που προβάλλει βραβευμένα ελληνικά και ξένα ντοκιμαντέρ, συμπεριέλαβε στο επίσημο πρόγραμμά του και παρουσίασε τον Νοέμβριο, στον κινηματογράφο ΔΑΝΑΟ, το ντοκιμαντέρ «Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης» («Alki’s long walk») της Μαργαρίτας Μαντά, αφιερωμένο στην αγαπημένη συγγραφέα μικρών και μεγάλων. Πρόκειται για έναν κινηματογραφικό περίπατο στον βίο και την πολιτεία της Άλκης Ζέη. Μέσα από τον φακό της, η σκηνοθέτρια παρουσιάζει τη ζωή της, που κουβαλάει ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, και το συγγραφικό της έργο, που έχει καταξιωθεί διεθνώς, επηρεάζοντας πολλές γενιές ανθρώπων. Κυρίαρχη είναι η μαρτυρία της ίδιας της Άλκης Ζέη, η οποία πλαισιώνεται από μαρτυρίες της αδερφής της Ελένης Κόκκου και των αγαπημένων φίλων και συνοδοιπόρων της, του σκηνοθέτη Μάνου Ζαχαρία και του ποιητή Τίτου Πατρίκιου.
Η Άλκη Ζέη χαρίζει το όνομά της σε δημοτικό σχολείο
Η αγάπη της συγγραφέα για το σχολείο, τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς ήταν γνωστή σε όλους και όλες, και έτσι στις 15 Δεκεμβρίου 2023, ανήμερα των γενεθλίων της, ο κόσμος αυτός την τίμησε με έναν ξεχωριστό τρόπο: το 8ο Δημοτικό Σχολείο Πετρούπολης μετονομάστηκε σε 8ο Δημοτικό Σχολείο Πετρούπολης «Άλκη Ζέη». Έπειτα από εισήγηση του διευθυντή του σχολείου Δημήτρη Τσέλιου, ο Σύλλογος Διδασκόντων και η αρμόδια Σχολική Επιτροπή πήραν την απόφαση να προβούν στην τιμητική αυτή πρωτοβουλία. Στο πλαίσιο των δράσεων της ονοματοδοσίας, την οποία παρακολούθησαν ο γιος της Άλκης Ζέη, Πέτρος Σεβαστίκογλου, οι εκδότες των έργων της, Νώντας και Βάσω Παπαγεωργίου, η Ελένη Μπούρα, επιμελήτρια των βιβλίων της και προσωπική της φίλη, οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου, καθώς και εκπρόσωποι του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, σχεδιάστηκε από τις τελευταίες τάξεις του σχολείου ένα πλούσιο αφιέρωμα στην πολυβραβευμένη και πολυμεταφρασμένη συγγραφέα με τίτλο «Άλκη Ζέη: Μια ζωή γεμάτη αφετηρίες…». Τα κείμενα, τις δραματοποιήσεις και την οργάνωση του αφιερώματος επιμελήθηκε η υπεύθυνη της σχολικής βιβλιοθήκης Α. Τόμπρου σε συνεργασία με τον διευθυντή του σχολείου και το σύνολο των εκπαιδευτικών του.
Παράλληλα, ετοιμάστηκαν podcasts με θέμα τη ζωή και το έργο της Άλκης Ζέη, ενώ ραδιοφωνικοί σταθμοί όλης της χώρας επιμελήθηκαν αφιερώματα και παρουσίασαν εκπομπές όπου φιλοξένησαν ανθρώπους που τη γνώριζαν καλά ως άνθρωπο και συγγραφέα.
Τόσο οι εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ όσο και διάφοροι φορείς στη χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό –από τη Ρουμανία και την Μπολόνια μέχρι την Ουρουγουάη και από τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Πάτρα και το Ηράκλειο Κρήτης– διοργάνωσαν εκδηλώσεις για μικρούς και μεγάλους, εργαστήρια για παιδιά, αφιερώματα, εικαστικές εκθέσεις, ημερίδες, διαγωνισμούς για να τιμήσουν την ιέρεια της παιδικής μας λογοτεχνίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Υπουργείο Πολιτισμού, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Μουσείο Μπενάκη, το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, δημοτικές βιβλιοθήκες από όλη τη χώρα κ.ά.
Τέλος, είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε και θεατρικές παραστάσεις βασισμένες στα έργα της. Το Θεσσαλικό Θέατρο διασκεύασε, σε σκηνοθεσία της Δήμητρας Λαρεντζάκη, το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη Το καπλάνι της βιτρίνας, που αποτελεί έργο-σταθμό για την ελληνική παιδική –και όχι μόνο– λογοτεχνία, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό της Λάρισας αλλά και σε όλους τους θεατρόφιλους να παρακολουθήσουν μια παράσταση για τη συναρπαστική πορεία που ακολουθούν όλα τα ζωντανά πλάσματα, άνθρωποι και ζώα, για να ζήσουν έτσι όπως είναι φτιαγμένα από τη φύση: ελεύθερα.
Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, στην παιδική σκηνή του θεάτρου Άλφα – Ληναίος-Φωτίου παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη σκηνή, σε διασκευή και σκηνοθεσία του Γιώργου Τζαβάρα, το νεανικό μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη Κοντά στις ράγιες, μια παράσταση γεμάτη φαντασία και χιούμορ, με οδηγό τα… «απερίσκεπτα» όνειρα που κάνουν τα παιδιά και όσοι νιώθουν παιδιά για έναν κόσμο πιο δίκαιο.
Με αυτό τον τρόπο και ο χώρος του θεάτρου αναγνώρισε τη μεγάλη συμβολή της Άλκης στο πολιτιστικό κεφάλαιο της χώρας μας.
«Αν διάλεξα να γράψω για τα παιδιά είναι γιατί θέλησα να αποτυπώσω
όσα σημαντικά έζησε η γενιά μου, που φοβάμαι μην ξεχαστούν
όταν θα έχουμε φύγει εμείς».
ΑΛΚΗ ΖΕΗ
