Ο Μαυροπίνακας παρουσιάζει το εικαστικό πρότζεκτ «Φόβοι αρχέγονοι, φαντασίας επαρωγοί», ένα εν εξελίξει έργο κατάδυσης στους αρχέγονους ανθρώπινους φόβους που θα αναπτυχθεί σε τρία μέρη.
Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει χαρακτικά του εικαστικού καλλιτέχνη Φώτη Βάρθη και ομιλίες-τοποθετήσεις ακαδημαϊκών και μελετητών, και θα πραγματοποιηθεί από 13 έως 15 Μαρτίου στο Κέντρο Τεχνών ΜΕΤΣ, σε επιμέλεια της Στεφανίας Κερκή.
Η έκθεση αντλεί έμπνευση από την ελληνική λαϊκή παράδοση με επίκεντρο τον λαογραφικό τρόμο αναζητώντας τη σημασία του υπερφυσικού στοιχείου στην ανθρώπινη εμπειρία και συνείδηση. Οι φόβοι που αναδύονται από τις λαϊκές αφηγήσεις δεν είναι απλά φαντασιακά κατάλοιπα ενός παρελθόντος κόσμου, αλλά ισχυρά σύμβολα υπαρξιακών αγωνιών που μεταλλάσσονται και επιβιώνουν στο σήμερα. Σε μια εποχή απομάγευσης, η ανάγκη επαφής με το ανοίκειο και το υπερφυσικό λειτουργεί ως τρόπος κατανόησης του αγνώστου και οι αφηγήσεις της λαϊκής φαντασίας απόπειρες εξόρκισης του παράλογου της ύπαρξης.
Στο εκθεσιακό μέρος, ο Φώτης Βάρθης παρουσιάζει μια σειρά ξυλογραφιών με την τεχνική της χάραξης σε πλάγιο ξύλο ως γέφυρα ανάμεσα στην παράδοση και τη σύγχρονη εμπειρία του τρόμου. Αντλώντας από τη βυζαντινή παράδοση με αναφορά στην εικονογραφική αισθητική των Φώτη Κόντογλου και Ράλλη Κοψίδη, τα χαρακτικά του Βάρθη ανασύρουν στοιχεία από τις λαϊκές αφηγήσεις και τα αποτυπώνουν σε μια οπτική γλώσσα που ενσωματώνει το ιερό και το μακάβριο, τον μύθο και την υλικότητα, λειτουργώντας ως μίτος που ανασύρει τους αρχέγονους φόβους και τους επανατοποθετεί στο σήμερα.
Οι ομιλίες-τοποθετήσεις που πλαισιώνουν την έκθεση φωτίζουν τη σχέση του λαογραφικού τρόμου με την τέχνη, τη δημοτική ποίηση, και τη σύγχρονη κουλτούρα. Η Μαρία Βάρα, μέλος του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της ΑΣΚΤ, ο Παντελής Μπουκάλας, συγγραφέας, δημοσιογράφος και μελετητής της δημοτικής ποίησης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου, ιστορικός και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, θα διερευνήσουν τη διαχρονικότητα του μεταφυσικού στοιχείου στην ανθρώπινη συνείδηση και εμπειρία, προσφέροντας μια επανερμηνεία του μεταφυσικού στοιχείου στο σύγχρονο πολιτισμικό πλαίσιο.
Το εικαστικό πρότζεκτ «Φόβοι αρχέγονοι, φαντασίας επαρωγοί» θέτει ερωτήματα γύρω από τη συνέχεια του τρόμου ως αφήγησης, τη δύναμη της εικόνας στη διαμόρφωση του φαντασιακού και τον τρόπο με τον οποίο οι αρχέγονοι φόβοι μετασχηματίζονται για να αντανακλούν τις ανησυχίες του παρόντος. Σε έναν κόσμο που απομακρύνεται από τον μύθο, γιατί συνεχίζουμε να αναζητούμε το υπερφυσικό; Ποιοι φόβοι επιβιώνουν και τι έχουν να μας πουν για τη σύγχρονη ανθρώπινη εμπειρία;
Το έργο υλοποιείται υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ώρες λειτουργίας έκθεσης:
Πέμπτη 13 Μαρτίου – 17:00-20:30
Παρασκευή 14 Μαρτίου – 17:00-20:30
Σάββατο 15 Μαρτίου – 11:00-15:00
Πρόγραμμα τριημέρου:
Πέμπτη 13 Μαρτίου – 19:00 | Ξενάγηση από την επιμελήτρια και τον καλλιτέχνη
Παρασκευή 14 Μαρτίου – 19:00 | Ομιλίες
Σάββατο 15 Μαρτίου – 12:00-15:00 | Χάραξη έργου σε πραγματικό χρόνο από τον καλλιτέχνη
Συντελεστές:
Σύλληψη/σχεδιασμός/έρευνα: Στεφανία Κερκή
Εικαστικό έργο (χαρακτικά): Φώτης Βάρθης
Επιστημονικοί σύμβουλοι: Μαρία Βάρα, Παντελής Μπουκάλας, Χρήστος Τριανταφύλλου
Επικοινωνία: Μαρία Πακτίτη
Γραφιστικές εφαρμογές: Δημήτρης Μαλλιός
Οργάνωση Παραγωγής: Μαυροπίνακας ΑΜΚΕ
Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός «Μαυροπίνακας ΑΜΚΕ» είναι μια πρωτοβουλία με στόχο την υλοποίηση και ανάδειξη καλλιτεχνικών έργων νέων δημιουργών με παράλληλη αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και πρωτοπόρων ηχητικών συστημάτων. Μέσα από διακαλλιτεχνικές δράσεις, που συνδυάζουν τους τομείς της μουσικής, του χορού και των εικαστικών, θέτει στο επίκεντρο την αλληλεπίδραση του ανθρώπινου παράγοντα με το φυσικό και αστικό περιβάλλον, την επανοικειοποίηση παραδοσιακών ήχων και τεχνών και τη σύσταση μιας κοινότητας καλλιτεχνών που προάγει την αδιαμεσολάβητη σχέση του καλλιτεχνικού έργου με το κοινό.
Βιογραφικά
Η Στεφανία Κερκή (Αθήνα, 1990) αποφοίτησε από τη Νομική ΑΠΘ και συνέχισε τις σπουδές της στην Πολιτιστική Διαχείριση. Ως πολιτιστική διαχειρίστρια έχει συνεργαστεί με φορείς και δίκτυα πολιτισμού (Δίκτυο Αρχιπέλαγος, Εθνική Λυρική Σκηνή, Κέντρο Πολιτισμού ΙΜΕ, Δίκτυο για τα δικαιώματα του παιδιού κ.ά.) στο σχεδιασμό, την υλοποίηση και προώθηση, αλλά και εξεύρεση πόρων για πολιτιστικά και εκπαιδευτικά προγράμματα και καλλιτεχνικές παραγωγές. Άρθρα και λογοτεχνικά κείμενά της έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Σήμερα εργάζεται στον τομέα των κινηματογραφικών/τηλεοπτικών παραγωγών και συνεχίζει τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της ΑΣΚΤ.
Ο Φώτης Βάρθης (Αθήνα, 1983) αποφοίτησε το 2015 από το Α’ Εργαστήριο Χαρακτικής της ΑΣΚΤ με καθηγητή τον Γ. Γουρζή, έχοντας παρακολουθήσει επίσης το Γ’ Εργαστήριο Ζωγραφικής με καθηγητή τον Μ. Σπηλιόπουλο. Έχει παρουσιάσει το έργο του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό με πιο πρόσφατη την συμμετοχή του στην ομαδική έκθεση «Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους» (2022, Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή). Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές (Κολιαλή, Μοσχανδρέου, Ι. Παπακωνσταντίνου κ.ά.), συλλογές πινακοθηκών (Δημ. Πινακοθήκη Κέρκυρας, Μαλάμου, Βαρδή κ.ά.) και τραπεζών (Alpha Bank). Έχει συνεργαστεί με μουσικούς (Villagers of Ioannina City, Μαρία Μελαχροινού – Palimpsesto Trio, κ.ά.), δημιουργώντας αυθεντικά χαρακτικά έργα για εξώφυλλα δίσκων, καθώς και με εκδοτικούς οίκους και εφημερίδες για τη φιλοτέχνηση εξωφύλλων (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Καθημερινή κ.ό.κ.). Από τις εκδόσεις Αντίποδες κυκλοφορούν τα βιβλία του: Η Ρομφαία της Αυγής (2015), ένα παραμύθι βασισμένο σε 14 χαρακτικά, και Γυναίκες που επιστρέφουν (2020, σε κείμενα Χρυσόστομου Τσαπραΐλη), μια σειρά χαρακτικών & διηγημάτων με θέμα τη γυναίκα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια των παραλογών. Έχει συνεργαστεί με εκδοτικούς οίκους και εφημερίδες για τη φιλοτέχνηση εξωφύλλων, με πιο πρόσφατη τη συνεργασία του με τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Η Μαρία Βάρα είναι διορισμένη ως Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Στο τρέχον εξάμηνο διδάσκει, μεταξύ άλλων, σεμινάριο για τη σχέση του Γοτθικού με τον λαογραφικό τρόμο (folk horror) στον μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών καθώς και μάθημα (συνδιδασκαλία) για το Γοτθικό στον προπτυχιακό κύκλο σπουδών του Τμήματος Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της ΑΣΚΤ. Εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της στη λογοτεχνία, ως υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.), στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από όπου είναι και το πτυχίο της. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην πεζογραφία στο Πανεπιστήμιο East Anglia της Μεγάλης Βρετανίας. Έχει διδάξει σε μεταπτυχιακούς και προπτυχιακούς κύκλους σπουδών μαθήματα θεωρίας και κριτικής της λογοτεχνίας, συγκριτικής λογοτεχνίας, Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, Γοτθικής λογοτεχνίας, τέχνης και πολιτισμού, δεξιοτήτων έρευνας, γλώσσας και ορολογίας της τέχνης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Διετέλεσε γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Αγγλικών Σπουδών (HASE, www.enl.auth.gr/hase/) 2014-2020. Μελέτες της για ζητήματα φύλου και λογοτεχνικού είδους, το Γοτθικό στη λογοτεχνία και τον πολιτισμό, τη σχέση τέχνης και λογοτεχνίας, την επιρροή των επιστημών και των νέων μέσων στη λογοτεχνία, καθώς και τις πολιτισμικές ανταλλαγές μεταξύ Βρετανίας και Ελλάδας, έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Οι πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της εστιάζουν στην επιρροή της Γοτθικής λογοτεχνίας στον οπτικό πολιτισμό.
Ο Παντελής Μπουκάλας είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος, μεταφραστής και επιμελητής-διορθωτής. Γεννήθηκε στο Λεσίνι του Μεσολογγίου το 1957. Έχει εκδώσει τα βιβλία ποίησης Αλγόρυθμος, Η εκδρομή της ευδοκίας, Ο μέσα πάνθηρας, Σήματα λυγρά, Ο μάντης, Οπόταν πλάτανος, Ρήματα (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2010), Μηλιά μου αμίλητη: Ένας λόγος σε έξι φωνές, και Ο Χριστός στα χιόνια: Εφτά νύχτες στον κόσμο του Αντρέι Ταρκόφσκι, καθώς και τα θεατρικά Το μάγουλο της Παναγίας: Αυτοβιογραφική εικασία του Γεωργίου Καραϊσκάκη και Ο Πέτρος της Μάνης και το φάσμα των φατριών. Επίσης έναν τόμο βιβλιοκριτικών με τον τίτλο Ενδεχομένως – Στάσεις στην ελληνική και ξένη τέχνη του λόγου, δύο τόμους υπό τον τίτλο Υποθέσεις, με επιφυλλίδες του στην Καθημερινή της Κυριακής, και τους τέσσερις πρώτους τόμους της σειράς Πιάνω γραφή να γράψω… Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι: 1) Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: Η «αγαπώ» και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών (Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου 2017). 2) Το αίμα της αγάπης: Ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση. 3) Κόκκιν’ αχείλι εφίλησα: Το ταξίδι του φιλιού και ο έρωτας σαν υπερβολή. 4) Ο Έρως και το Έθνος: Οι φυλές, οι θρησκείες και η δημοτική ποίηση της αγάπης. Α΄: Έλληνες, Βλάχοι, Μαύροι, Αρβανίτες, Τούρκοι. Έχει μεταφράσει τον Επιτάφιο Αδώνιδος του Βίωνος του Σμυρναίου, τα ποιήματα του τόμου Επιτάφιος λόγος – Αρχαία ελληνικά επιτύμβια επιγράμματα και τα Συμποτικά επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας. Έχει επίσης μεταφράσει τα ποιήματα της Σαπφώς για την παράσταση Σαπφώ καταστερωμένη, ένα μουσικό αστροφυσικό ταξίδι (Λόφος Νυμφών, 2023), τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου (ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, 2005), τους Αχαρνείς του Αριστοφάνη (Εθνικό Θέατρο, 2005), τις Τρωάδες (Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2010), τον Κύκλωπα του Ευριπίδη και το ομότιτλο ειδύλλιο του Θεόκριτου (Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, 2017), τις Θεσμοφοριάζουσες (Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, 2018), την Ιφιγένεια την εν Αυλίδι του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2019, και Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου 2024) και την Ελένη επίσης του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2021 και 2022). Το 2018 έγινε διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το 2025 έλαβε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων 2024.
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1991. Είναι ιστορικός, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Δυτικής Αττικής. Έχει συνεργαστεί ως ερευνητής με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων και τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Έχει πραγματοποιήσει την επιστημονική επιμέλεια σε τεύχη των περιοδικών Historein και Filmicon: Journal of Greek Film Studies, ενώ δημοσιεύσεις του έχουν εμφανιστεί σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν την πολιτική, πολιτισμική και διανοητική ελληνική ιστορία στον 20ό αιώνα, την ιστορία της ιστοριογραφίας, την ιστορία των μέσων, τη δημόσια ιστορία και τις σπουδές μνήμης.
