Την 8 Οκτωβρίου, στην πλατεία Κοτζιά, θα εγκαινιαστεί από την δημοτική αρχή της Αθήνας το καλλιτεχνικό έργο σε δημόσιο χώρο ‘Moodboard’ (‘Πίνακας Διαθέσεων’) του εικαστικού Γιώργου Δρίβα.
Η ιδέα
Το έργο αυτό αποτελεί προϊόν συνεργασίας μεταξύ τέχνης και κοινωνιολογίας. Πράγματι, η συνεργασία αυτή είχε ως αφετηρία τα αποτελέσματα μιας μεγάλης έρευνάς μου και τα οποία δημοσιεύτηκαν στο βιβλίο μου με τίτλο Οι πολίτες μιλούν για την Ελλάδα (Εκ. Πεδίο, 2021) με στόχο να συμβάλει στον εορτασμό των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση.
Μεταξύ των άλλων, η έρευνα μου διαπίστωσε και εξέτασε και το γεγονός της συνεχώς αυξανόμενης απογοήτευσης των πολιτών εξαιτίας της αίσθησης τους πως οι οδύνες τους δεν έχουν χώρο για να εκφραστούν, πως δεν κατανοούνται από τους κυβερνώντες οι νέες μορφές αλλοτρίωσης που τους κατοικούν αποστερώντας τους, πολύ συχνά πια, τόσο τους όρους όσο και τους λόγους ύπαρξής τους, πως καμιά εξουσία που τους κυβερνά δεν επιμελείται την έλλειψη ελπίδας από την οποία υποφέρουν.
Η απογοήτευση αυτή ενδυναμώνεται από την απομάγευση της πολιτικής στην οποία όλο και περισσότεροι πολίτες οδηγούνται εξαιτίας της συνειδητοποίησης πως ο πολιτικός κόσμος κλείνεται στον εαυτό του απασχολούμενος με τα παιχνίδια και τις διακυβεύσεις της αναπαραγωγής του. Οι πολίτες αισθάνονται όλο και περισσότερο στο περιθώριο του Κράτους, το οποίο το αντιμετωπίζουν ως αδιάφορή και ενίοτε ως εχθρική δύναμη στο βαθμό που δεν αποσκοπεί στη φιλία τους, δεν τους ζητά τίποτε άλλο πέρα από την συνεχή επαφή με τις οικονομικές του υπηρεσίες, και, σε κάθε περίπτωση, δεν τους ζητά την αφοσίωσή τους σε μια συλλογική οργανική αλληλεγγύη και την ενθουσιώδη συμμετοχή τους σε μια καθολικά αναγνωρισμένη συλλογική προσπάθεια.
Και πώς να μην αισθάνονται έτσι όταν μέσα από τις καθημερινές πολιτικές διαδικασίες οι πολίτες αναγνωρίζουν την πρακτική ακύρωση της πολιτικής ευθύνης για την ηθική κατάπτωση του Κράτους, με τη διπλή έννοια της λέξης, της απώλειας του ηθικού και της ηθικής.
Με δυο λόγια καταγράφτηκε μια βαθιά κρίση πολιτικής εκπροσώπησης.
Σε μια στιγμή, λοιπόν, το δημόσιο αυτό εικαστικό έργο επιδιώκει να σηματοδοτήσει την ανάγκη να τίθεται ο πολίτης συνεχώς στο κέντρο των αποφάσεων που λαμβάνονται για το παρόν και το μέλλον του, καθώς και, με τρόπο συστηματικό και συμμετοχικό, η ίδια η δική του αποτίμηση για την αποτελεσματικότητα αυτών των αποφάσεων.
Το έργο αυτό θα είναι μια διαδραστική φωτιστική εγκατάσταση/γλυπτό που θα αλλάζει χρώμα με βάση το πως θα δηλώνει ότι αισθάνεται ο εκάστοτε πολίτης σε σχέση με βασικά ζητήματα της διακυβέρνησης του στην βάση ενός σύντομου ερωτηματολογίου που θα του απευθύνεται, και αποσκοπεί να σηματοδοτήσει την ανάγκη εφεύρεσης και δημιουργίας ενός είδους ανοιχτού λαϊκού βήματος έκφρασης των πολιτών, νέων μορφών Αγοράς του Δήμου, όπου οι πολίτες θα δηλώνουν και θα καταγράφουν την σχέση τους με τους φορείς εκπροσώπησης και διαχείρισης των ζητημάτων που απασχολούν την ζωή τους.
Μια μορφή συνέργειας μεταξύ τέχνης και επιστήμης
Η πολυπλοκότητα και «πολυφωνικότητα του κοινωνικού κόσμου», χρειάζεται μια προσέγγιση αντίστοιχη σε βαθμό πολυπλοκότητας, χρειάζεται να συγκεντρωθεί κάθε ύφος και τρόπος «ομιλίας» γι’ αυτόν προκειμένου να δημιουργηθεί ένα επίπεδο συμβολικής αναπαράστασης και κριτικού αναστοχασμού που θα μας επιτρέπει να δράσουμε αποτελεσματικά πάνω σε αυτόν.
Είχαμε από κοινού με τον Γιώργο Δρίβα την πεποίθηση πως είναι ο καιρός να φανταστούμε και να δημιουργήσουμε ανοικτούς χώρους αλλά και τρόπους που θα είναι ικανοί να φιλοξενήσουν μια ποικιλία προσεγγίσεων και αναμετρήσεων με τα φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα.
Έτσι, απέναντι στο μείζονος σημασίας φαινόμενο της κρίσης της πολιτικής εκπροσώπησης που αποτέλεσε το ερέθισμα μας για να δημιουργηθεί το έργο αυτό, αλλά και με την αφορμή των 50 ετών από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα μας, επιχειρήθηκε να δοθεί ένα πρακτικό παράδειγμα μιας τέτοιας προσέγγισης: μιας προσέγγισης η οποία αποκρυσταλλώνεται στην δημιουργία μιας «μετά»-γλώσσας, διατομεακής, ταυτόχρονα συμβολικής και εμπειρικής, καλλιτεχνικής και επιστημονικής. Προσδίδοντας αξιοπρέπεια και αυθεντικότητα στις απόψεις των καθημερινών ανθρώπων που γενικότερα αποκλείονται από τον δημόσιο λόγο και τη δημόσια θέα, η εικαστική γλώσσα σε συνεργασία με το κοινωνιολογικό βλέμμα επιχειρεί να μετατραπεί σε όπλο αποκατάστασης και χειραφέτησης με συμβολική, ελπίζουμε, ισχύ, συμβάλλοντας στην ανάδυση ενός απολύτως νόμιμου και αναγκαίου σκοπού: να βγουν οι καθημερινοί άνθρωποι από την αφάνεια, από την ανυπαρξία, να μεταμορφωθούν σε δρώντες πολίτες, σε μετόχους της διακυβέρνησης τους.
Σκοπός, βέβαια, που για να υλοποιηθεί πλήρως και πρακτικά προϋποθέτει και συνεπάγεται μια ριζοσπαστική επαναπολιτικοποίηση της πολιτικής που έχει αποπολιτικοποιηθεί στα χέρια μιας (διεθνούς) τάξης τεχνοκρατών.
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Καθ. Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ
