H έκθεση «UNBOXING CALLAS: Mια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ» λειτουργεί έως τις 10 Ιανουαρίου, καθημερινά από τις 10 το πρωί έως τις 9 το βράδυ με ελεύθερη είσοδο [2ος όροφος Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και Φουαγέ ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, προκρατήσεις στην ticketservices.gr].
Η έκθεση παρουσιάζει με έναν σύγχρονο τρόπο τη σπουδαία συλλογή που δημιούργησε ο Δημήτρης Πυρομάλλης για τη Μαρία Κάλλας, η οποία περιλαμβάνει περίπου 4.000 δίσκους βινυλίου, 6.000 CD, εκατοντάδες βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων, περιοδικές εκδόσεις, χιλιάδες φωτογραφίες, αυτόγραφα, ιδιόγραφα, γραμματόσημα, μετάλλια, αλλά και προσωπικά της είδη. Επιπλέον, παράλληλα με σπάνια τεκμήρια από το αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, εκτίθενται και νέα πρωτότυπα εικαστικά έργα, εμπνευσμένα από τη συλλογή Πυρομάλλη, των σύγχρονων καλλιτέχνιδων και καλλιτεχνών Μαρίας Βαρελά, Παναγιώτη Ευαγγελίδη, Πέτρου Ευσταθιάδη, Ελευθερίας Κοτζάκη, Χρυσάνθης Κουμιανάκη, Αγγελικής Μπόζου, Λυκούργου Πορφύρη, Πάνου Προφήτη, Μάριου Σταμάτη, Αλέξη Φιδετζή και Μαλβίνας Παναγιωτίδη.
Αντλώντας έμπνευση από το unboxing, όπως αυτό έγινε δημοφιλές μέσα από ψηφιακές κοινότητες, η έκθεση προτείνει έναν εικαστικό και διεπιστημονικό τρόπο προσέγγισης, εξερεύνησης και ανάγνωσης της σπουδαιότερης λυρικής τραγουδίστριας όλων των εποχών, της Μαρίας Κάλλας, μέσα από τη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Για την έκθεση συνεργάστηκαν οι Στέφη Στούρη -συνεργάτιδα επιμέλειας, Δημήτρης Πυρομάλλης -σύμβουλος, Σοφία Κομποτιάτη -επιστημονική επιμέλεια, και Σοφία Θεοδωράκη -συντονισμός παραγωγής.
H έκθεση αποτελεί μέρος του αφιερωματικού προγράμματος της ΕΛΣ για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας και πραγματοποιείται στο πλαίσιο του επετειακού έτους UNESCO Μαρία Κάλλας 2023 του Υπουργείου Πολιτισμού. Η καλλιτεχνική επιμέλεια του Προγράμματος Έτους Κάλλας ΕΛΣ είναι του Γιώργου Κουμεντάκη -Καλλιτεχνικός Διευθυντής ΕΛΣ.
Την Καλλιτεχνική επιμέλεια της «UNBOXING CALLAS» υπογράφει ο Βασίλης Ζηδιανάκης (ATOPOS cvc). Μιλήσαμε μαζί του.
Προέρχεστε από ένα τελείως διαφορετικό πεδίο από αυτό της όπερας. Ήταν μεγάλη πρόκληση για εσάς να ασχοληθείτε με την απόλυτη ντίβα Μαρία Κάλλας;
«Φυσικά και ήταν μια μεγάλη πρόκληση το ότι προέρχομαι από ένα διαφορετικό πεδίο από αυτό της όπερας! Ωστόσο, αυτό ακριβώς το στοιχείο μου έδωσε την απόσταση που χρειάζεται να έχεις σε κάποιες περιπτώσεις ώστε να μπορέσεις να καινοτομήσεις. Και αυτό ήταν το ζητούμενο εξ αρχής. Αυτό ήταν και ο λόγος που ο διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο Γιώργος Κουμεντάκης, με κάλεσε αλλά και με στήριξε με πάθος μέχρι την ολοκλήρωση του εγχειρήματος».
Δώστε μας κάποιες εικόνες, από όσα θα απολαύσει ο επισκέπτης της έκθεσης «UNBOXING CALLAS».
«Η έκθεση “UNBOXING CALLAS” αναπτύσσεται ως ένα ανοιχτό αρχείο. Αυτό γίνεται αμέσως αντιληπτό από τη διάταξη των αντικειμένων πάνω σε πάγκους μελέτης ή εργασίας καθώς και από το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού βρίσκεται μέσα σε ειδικά αρχειακά αντιόξινα κουτιά. Ένα μεγάλο μέρος του αρχείου αφορά σε χιλιάδες δίσκους βινυλίου, οι οποίοι αναπτύσσονται μέσα από ένα χρονολόγιο της δισκογραφίας της Κάλλας κατά μήκος της έκθεσης. Στο πλαίσιο της σωστής μεταχείρισης ενός αρχείου, η έκθεση δημιουργεί τρεις “σταθμούς” φροντίδας, στους οποίους γίνονται σε πραγματικό χρόνο εργασίες συντήρησης, αρχειοθέτησης και τεκμηρίωσης. Ταυτόχρονα, μέσα στην έκθεση εξελίσσεται ένας διάλογος αρχειακού υλικού και σύγχρονης δημιουργίας. Επομένως, ο επισκέπτης μπορεί να ξεφυλλίσει δεκάδες φωτογραφικά άλμπουμ από το έργο και τη ζωή της Μαρίας Κάλλας, ανακαλύπτοντας ιστορίες και αφηγήσεις μοναδικές για εκείνον».
Πόσο χρόνο χρειάστηκε να αφιερώσετε στην έρευνα για να χτιστεί η έκθεση; Υπήρξε κάποια ομάδα που συνέβαλε στη διαδικασία; Και ποιες ήταν οι δυσκολίες που, ίσως, συναντήσατε;
«Ο όγκος του αρχείου και η αρχική του κατάσταση απαιτούσαν πολύ χρόνο ώστε να γίνει πραγματικά αντιληπτό το υλικό. Συνολικά, η έρευνα, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση αυτής της έκθεσης διήρκησαν λίγο λιγότερο από ένα χρόνο. Η ομάδα που ασχολήθηκε με την επιμέλεια και έρευνα αυτού του υλικού ήταν η Στέφη Στούρη – συνεργάτιδα επιμέλειας, και η Σοφία Κομποτιάτη -επιστημονική σύμβουλος. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην πρόσβασή μας στο υλικό αποτέλεσε, ακριβώς, η σε μεγάλο βαθμό αταξινόμητη κατάσταση στην οποία κληθήκαμε να ερευνήσουμε αυτό το υλικό. Η Σοφία Κομποτιάτη -μουσικολόγος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ασχολήθηκε εντατικά στην οργάνωση και τεκμηρίωση χιλιάδων φωτογραφιών αλλά και στην οργάνωση της δισκογραφίας, που ήταν απαραίτητα για τη διαχείριση αυτής της συλλογής».
Παντρεύετε το αρχείο της ΕΛΣ, που πλέον εμπεριέχει και το αρχείο του συλλέκτη Δημήτρη Πυρομάλλη, με τη σύγχρονη τέχνη. Πώς πήρατε αυτή την απόφαση; Η επιλογή των καλλιτεχνών πώς έγινε;
«Η πρότασή μου να συνδυάσω το αρχείο με τη σύγχρονη τέχνη ήταν από την αρχή μέρος του σχεδιασμού και έγινε άμεσα αντιληπτή από τον διευθυντή Γιώργο Κουμεντάκη, ο οποίος στήριξε αυτή την ιδέα. Αφενός αυτή η σύνδεση αφορά άμεσα την επιμελητική πρακτική μου, αφετέρου έτσι διασφαλίζεται μια πρόκληση στην υποτιθέμενη αυθεντία ενός αρχείου. Ένα ανοιχτό αρχείο για εμάς απαιτεί και την πρόσβαση σε πολλαπλά αφηγήματα είτε βιογραφικά είτε μυθοπλαστικά, τα οποία διαπραγματεύονται το έργο, τη ζωή αλλά και τον μύθο της Κάλλας».
Από αυτά που ανακαλύψατε για τη Μαρία Κάλλας, θα μοιραστείτε μαζί μας κάτι που σας συγκίνησε περισσότερο ή που σας κέντρισε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον; Και με ποιο σύγχρονο έργο της έκθεσης προβάλλεται, κυρίως;
«Δεν γνώριζα καθόλου μια δήλωση που είχε κάνει η ίδια η Μαρία Κάλλας σε μια συνέντευξη με τον Bernard Gavoty, στην οποία αναφέρει ότι είχε κάψει αρκετές φορές τα παλιά της κοστούμια. Αυτή η ανάγκη της σχετίζεται, όπως το εξηγεί η ίδια, με την εξέλιξη του καλλιτέχνη. Χαρακτηριστικά αναφέρει: “ (..) άνηκαν σε ένα παρελθόν που δεν μου άρεσε. Ήταν μέρος της γέννησής μου, της καλλιτεχνικής γέννησης. Αλλά τα γούστα αλλάζουν, το σώμα αλλάζει. Αλλάζεις και καλλιτεχνικά. Η βάση δεν αλλάζει. Τα μάτια παραμένουν μαύρα ή καφέ, αυτό μένει ίδιο. Αλλά μέσα σε 15 ή 20 χρόνια η τέχνη σου η ίδια αν τη δουλεύεις, αλλάζει”. Αυτή η πρακτική της αποκρυσταλλώνει μια βαθιά καλλιτεχνική ανάγκη. Αυτή της η δήλωση, λοιπόν, ενέπνευσε τον καλλιτέχνη Πέτρο Ευσταθιάδη να δημιουργήσει ένα νέο έργο, “Το τέλος της Μήδειας”. Στη συνέχεια, αυτό το έργο διάλεξα να το παρουσιάσω σε αντιδιαστολή με τον σταθμό συντήρησης υφασμάτων, όπου συντηρούνται κοστούμια από τις ιστορικές παραστάσεις της “Νόρμα” (1960) και της “Μήδειας” (1961) στις οποίες είχε πρωταγωνιστήσει η Κάλλας στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Με αυτόν το τρόπο αισθάνομαι ότι η επιμέλεια της έκθεσης ακολουθεί μια φυσική εξέλιξη, παρόλο που ξεκίνησε με ατοπική, ιδιοσυγκρασιακή και ρηξικέλευθη μέθοδο».
Η έκθεση παρουσιάζει και ένα πλούσιο παράλληλο πρόγραμμα για ενήλικες και παιδιά. Μιλήστε μας γι’ αυτές τις δράσεις. Σε τι αποσκοπούν;
«Το παράλληλο πρόγραμμα της έκθεσης αποσκοπεί ακριβώς στην ενεργοποίηση αυτού του ανοιχτού αρχείου. Μέσα από τις πρωινές ξεναγήσεις, οι συντελεστές της έκθεσης μοιράζονται ιστορίες από την έρευνά τους στο αρχείο ενώ, ταυτόχρονα, εστιάζουν και αποκαλύπτουν διαφορετικά κομμάτια του αρχείου, κάθε φορά. Ταυτόχρονα, οι απογευματινές ξεναγήσεις με τους εικαστικούς μπαίνουν βαθύτερα στη σύνδεση αρχείου και σύγχρονης τέχνης».
Σκέψεις, συναισθήματα που πιστεύετε θα πάρει μαζί του φεύγοντας, ο επισκέπτης της έκθεσης;
«Δεν μπορώ να γνωρίζω τι σκέψεις και συναισθήματα θα προκύψουν σε κάθε επισκέπτη. Ελπίζω πράγματι να πάρει μαζί του ιστορίες και εικόνες που, ίσως, να μην έχουμε προδιαγράψει για αυτόν. Αυτό, άλλωστε, θα σήμαινε ότι το ανοιχτό σε ανάγνωση αρχείο λειτουργεί αποτελεσματικά».
Να κλείσουμε, με μια δική σας σκέψη για την Κάλλας;
«Η Μαρία Κάλλας ζει, βασιλεύει, και τον κόσμο κυριεύει!»
