Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Για πρώτη φορά μεταφέρεται στη σκηνή το αριστούργημα του Στράτη Μυριβήλη «Η Δασκάλα με τα Χρυσά Μάτια». Η παράσταση ανεβαίνει στο θέατρο «Βέμπο». Τη διασκευή αλλά και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Πέτρος Ζούλιας και τη μουσική η Ευανθία Ρεμπούτσικα [Καρόλου 18, Μεταξουργείο].
«Η Δασκάλα με τα Χρυσά Μάτια» δημοσιεύτηκε σε μέρη στην εφημερίδα «Καθημερινή» την περίοδο 1931-1932, και κυκλοφόρησε ως αυτόνομο ολοκληρωμένο βιβλίο το 1933. Στο επίκεντρο του συγγραφέα είναι μια απαγορευμένη ερωτική σχέση, με φόντο την κλειστή επαρχιακή ζωή στη Μυτιλήνη του Μεσοπολέμου.
Διαποτισμένο με τις πικρές μνήμες των χαρακωμάτων και της εθνικής χρεοκοπίας της Μεγάλης Ιδέας, το μυθιστόρημα αναζητά λύση και διέξοδο για τους νέους ανθρώπους του Μεσοπολέμου, που ατενίζουν το μέλλον το δικό τους και της πατρίδας τους με αβεβαιότητα και αγωνία.
Τη δασκάλα Σαπφώ Βρανά υποδύεται η Λένα Παπαληγούρα. Μιλήσαμε μαζί της.
Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου;
«Στο επίκεντρο του συγγραφέα είναι μια απαγορευμένη ερωτική σχέση, με φόντο την κλειστή επαρχιακή ζωή στη Μυτιλήνη του Μεσοπολέμου. Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Λεωνής Δρίβας, μετά την εθνική τραγωδία της Μικρασιατικής εκστρατείας, φτάνει στην πατρίδα του και συναντά τη νεαρή χήρα του αδελφικού του φίλου, Σαπφώ Βρανά. Μεταξύ των δύο πολύ ιδιαίτερων χαρακτήρων δημιουργείται ένα δυνατό πάθος, που έχει σαν εμπόδιο από τη μια την ενοχή απέναντι στον αδικοχαμένο νεκρό και από την άλλη τα ήθη της συντηρητικής κοινωνίας του νησιού».
Ποια διαχρονικά θέματα συναντάμε στον πυρήνα του;
«Η απώλεια, η αντρική βία, τα τραύματα του πολέμου, η ενοχή των ζωντανών απέναντι σε αυτούς που χάθηκαν, η διαφθορά μιας κοινωνίας και η θέση της γυναίκας στη χώρα μας είναι μόνο λίγα από τα βασικά θέματα του έργου του Μυριβήλη που απασχολούσαν και συνεχίζουν να απασχολούν, εξίσου, σήμερα».
Μια περιγραφή σας για την ηρωίδα που ερμηνεύετε, τη δασκάλα Σαπφώ Βρανά;
«Eίναι δύσκολο να μιλάς για έναν ρόλο όταν είσαι σε διαδικασία προσέγγισής του. Ο χαρακτήρας της Σαπφούς είναι εξαιρετικά πολύπλοκος κι αυτό είναι δώρο για έναν ηθοποιό. Θα προσπαθήσω, ωστόσο, να την περιγράψω με λίγες λέξεις. Η Σαπφώ είναι ένα πολύ νέο κορίτσι που, όμως, έχει ωριμάσει βίαια και απότομα. Παντρεμένη με έναν άντρα βίαιο, δυστυχεί στον γάμο της και φέρνει στον κόσμο ένα άρρωστο παιδί. Ύστερα, ξεσπά ο πόλεμος και ο άντρας της φεύγει και, αργότερα, πεθαίνει. Καλείται, λοιπόν, να επιβιώσει μόνη σε μια επαρχιακή κοινωνία που της κάνει τη ζωή κόλαση. Η τεράστια δυστυχία της την κάνει σκληρή και σαρκαστική -στοιχεία που αναγνωρίζει κανείς και στον Λεωνή. Απέναντι στον συντηρητισμό της κοινωνίας, απαντά με γενναιότητα και πρόκληση. Διαθέτει πολύ μυστήριο και αρκετά αρσενικά στοιχεία».
Και μία για τον Λεωνή Δρίβα;
«Ο Λεωνής είναι πικραμένος και απογοητευμένος. Γυρίζει από τον πόλεμο έχοντας χάσει κάθε πίστη στα ιδανικά που άλλοτε τον οδηγούσαν. Στοιχειωμένος από εικόνες βίας, γεμάτος πένθος για τους χαμένους συντρόφους του, πόνο και ενοχές. Τον χαρακτηρίζει η σκληρότητα κι ο σαρκασμός. Παρατηρεί τη ζωή αλλά δε τη ζει και βασανίζεται από αναποφασιστικότητα».
Πού εστιάζει η σκηνοθεσία και η θεατρική μεταφορά του Πέτρου Ζούλια;
«Ο συγγραφέας ωθεί τους ήρωές του σε μια ακροβασία αισθημάτων, με βασικό μοχλό τη διαχρονική αντιπαράθεση της ανθρώπινης ύπαρξης ανάμεσα στο “θέλω” και το “πρέπει”. Ο Μυριβήλης, βαθύς γνώστης της ψυχολογίας, στήνει ένα ερωτικό θρίλερ, όπου ο απόντας σύζυγος είναι παρών και το μεταφυσικό στοιχείο εναλλάσσεται με το ρεαλιστικό, σε αυτή τη μοιραία συνάντηση.
Εκεί ακριβώς στοχεύει και η σκηνοθεσία του Πέτρου Ζούλια: Στο να αναδείξει την ερωτική ιστορία, λαμβάνοντας υπόψη τις στιγμές του σασπένς και όλα τα μεταφυσικά στοιχεία. Στόχος είναι να φωτιστούν όλες οι προσωπικότητες των ηρώων και οι στιγμές τους. Μιλάμε για μια κοινωνία ολόκληρη, μια “ταπετσαρία” ανθρώπων που καίγονται από θέματα βαθιά υπαρξιακά και άρα απελπιστικά επίκαιρα».
Πείτε μας μια ατάκα, έναν διάλογο ή περιγράψτε μας μια σκηνή από το έργο. Ό,τι σας έρθει πρώτο στον νου.
«Σε μια από τις πρώτες σκηνές του έργου, ο Λεωνής Δρίβας φέρνει στη Σαπφώ Βρανά τα ενθύμια του συζύγου της από τον πόλεμο. Περιμένει, όπως και ο θεατής φαντάζομαι, η χήρα Βρανά να λυγίσει, βλέποντας τα προσωπικά είδη του νεκρού της άνδρα. Κι όμως, εκείνη αντικρίζοντάς τα αναφωνεί: “Είναι… ένα φτηνό συνηθισμένο ρολογάκι. Σας ευχαριστώ πολύ που κάνετε τον κόπο”. Ο Λεωνής αποχωρεί σοκαρισμένος, αηδιασμένος από το κτήνος τη γυναίκα του φίλου του -που καθώς χάθηκε στον πόλεμο είναι για εκείνον απόλυτα αγιοποιημένος. Για να ανακαλύψει λίγες σκηνές αργότερα, ότι λίγα ενθύμια δεν προσθέτουν ούτε αφαιρούν τίποτα από την τεράστια, την απόλυτη δυστυχία αυτής της μυστηριώδους και για μένα υπεροχής γυναίκας. “Τι να τα κάνω τα ενθύμια, μέσα στη δυστυχία μου;” -θα πει η Σαπφώ λίγο αργότερα…».
Μια σκέψη, κάποιο συναίσθημα από την επαφή σας με το έργο;
«Διάβασα σε μια μελέτη, ότι ο Μυριβήλης γράφει μια σπουδή για την απώλεια. Για μένα, αυτό είναι το έργο. Άνθρωποι ρημαγμένοι από τον πόλεμο. Δεν έχασαν μεν τη ζωή τους, όμως είναι βυθισμένοι στο πένθος, κυριευμένοι από την περιρρέουσα βία, γεμάτοι πόνο και ενοχές. Κι είναι σαν ο συγγραφέας να κραυγάζει στους ήρωές του, να κραυγάζει σ’ όλους εμάς: “ΖΗΣΤΕ” κι ας είναι και μονάχα για μια στιγμή».
Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Η τρυφερότητα».
Κάτι που σας τη χαλά;
«Ο ρατσισμός».
Μια αγαπημένη συνήθεια;
«Βόλτα στην Αθήνα, δίχως συγκεκριμένο προορισμό, με τον σύντροφό μου και τον γιο μας. Ξεκινάμε, κι όπου μας βγάλει!».
Μια αγωνία σας;
«Μην πάθουν κάτι οι άνθρωποι που αγαπώ».
Μια ευχή σας;
«Υγεία. Όλα τα αλλά έρχονται».
Ταυτότητα παράστασης
Διασκευή-σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας
Μουσική: Ευανθία Ρεμπούτσικα
Σκηνικά: Αθανασία Σμαραγδή
Κοστούμια: Ντένη Βαχλιώτη
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Χορογραφίες: Φώτης Διαμαντόπουλος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαριάννα Τουντασάκη
Πρωταγωνιστούν: Λένα Παπαληγούρα, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Γιούλικα Σκαφιδά, Χριστίνα Τσάφου, Γιώργος Γιαννόπουλος, Μιχάλης Λεβεντογιάννης, Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης. Στον ρόλο του Δημάρχου, ο Γιώργος Κωνσταντίνου.
Συμμετέχουν αλφαβητικά: Χρήστος Ζαχαριάδης, Αλίκη Ζαχαροπούλου, Βαγγέλης Κρανιώτης, Άννα Κωνσταντίνου, Πατρίκιος Κωστής, Βασίλης Λέμπερος, Ανδρέας Λόντου, Σταύρος Μερμήγκης, Αλεξία Μουστάκα, Ευφροσύνη Σακελλαρίου, Όλγα Σκιαδαρέση, Ντίνος Σπυρόπουλος, Αλμπέρτο Φάις.
