Ένας μεσαιωνικός τάφος στη Φινλανδία που θεωρείτο ότι περιείχε το σώμα μιας γυναίκας πολεμίστριας αποκάλυψε κάτι αναπάντεχο. Το άτομο που θάφτηκε εκεί ίσως ήταν μη δυαδικό.
Το 1968, όταν ένας αρχαιολόγος ανέσκαψε τον τάφο των 900 ετών, βρήκε τα λείψανα ενός ανθρώπου που φορούσε οβάλ καρφίτσες οι οποίες ήταν πάνω σε μάλλινα υφάσματα – ένα στυλ ντυσίματος που αποτελούσε «τυπική γυναικεία ενδυμασία της εποχής», όπως έγραψε ομάδα ερευνητών σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 15 Ιουλίου στο European Journal of Archaeology.
«Έκτοτε, ο τάφος θεωρείται απόδειξη ότι υπήρξαν ισχυρές γυναίκες-ακόμη και πολεμίστριες και ηγέτες – στην πρώιμη μεσαιωνική Φινλανδία», έγραψαν οι ερευνητές. Ωστόσο, νέες εξετάσεις DNA αποκάλυψαν ότι το άτομο είναι ανατομικά αρσενικό και ότι έπασχε από το σύνδρομο Klinefelter, μια γενετική διαταραχή που εμφανίζεται αποκλειστικά στα αγόρια και προκαλείται λόγω της παρουσίας ενός επιπλέον χρωμοσώματος Χ.
Ένα σπαθί βρέθηκε στην αριστερή πλευρά του ατόμου αυτού και ένα άλλο σπαθί, που πιθανότατα εναποτέθηκε κάποια στιγμή μετά την ταφή του, βρέθηκε θαμμένο πάνω από την ταφή.
Κάθε κύτταρο συνήθως περιέχει ένα ζεύγος χρωμοσωμάτων φύλου – ΧΧ για τη γυναίκα και ΧΥ για τον άνδρα – που καθορίζει το φύλο ενός ατόμου. Ένα άτομο με σύνδρομο Klinefelter έχει κύτταρα με χρωμοσώματα XXY, σύμφωνα με την Mayo Clinic. Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκαλέσει γυναικομαστία, υπογονιμότητα και μικρό πέος. Μετά την ανακάλυψη αυτής της γενετικής διαταραχής, οι ερευνητές έγραψαν ότι είναι πιθανό το άτομο να ήταν μη δυαδικό.
Το γεγονός ότι θάφτηκε με σπαθιά και κοσμήματα υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι στην κοινότητά του το αποδέχονταν και δεν τον αντιμετώπιζαν ως απόκληρο, έγραψε η ερευνητική ομάδα.
«Υπάρχει η άποψη ότι στο περιβάλλον της πρώιμης μεσαιωνικής Σκανδιναβίας, οι άνδρες με θηλυκούς κοινωνικούς ρόλους και οι άνδρες που ντύνονταν με θηλυκά ρούχα, δεν ήταν σεβαστοί και θεωρούνταν ότι ντρόπιαζαν το φύλο τους», έγραψαν οι ερευνητές, σημειώνοντας ότι το νέο εύρημα θέτει υπό αμφισβήτηση αυτή την ιδέα.
Επειδή τα σπαθιά και τα κοσμήματα κόστιζαν ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, το άτομο αυτό πιθανότατα προερχόταν από πλούσια και ισχυρή οικογένεια, έγραψε η ερευνητική ομάδα. Το άτομο μπορεί να υπήρξε σεβαστό μέλος μιας κοινότητας λόγω των σωματικών και ψυχολογικών διαφορών του, ή και να ήταν αποδεκτό ως μη δυαδικό, επειδή είχε ήδη μια ξεχωριστή ή εξασφαλισμένη θέση στην κοινότητα επειδή ανήκε σε μια σχετικά πλούσια και καλά δικτυωμένη οικογένεια», έγραψαν οι ερευνητές.
Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι το άτομο ήταν σαμάνος ή μάγος. Τα σωζόμενα κείμενα της εποχής υποδηλώνουν ότι ορισμένοι σαμάνοι και χρήστες μαγείας ήταν άνδρες που φορούσαν γυναικεία ρούχα επειδή ο σκανδιναβικός θεός Όντιν «συνδεόταν με τη γυναικεία μαγεία», αναφέρει η ερευνητική ομάδα.
Οι ερευνητές σημείωσαν ωστόσο, ότι το δείγμα DNA ήταν μικρό και ότι μπόρεσαν να διαβάσουν μόνο έναν σχετικά μικρό αριθμό γενετικών αλληλουχιών. Για αυτό το λόγο οι ερευνητές έπρεπε να αναπτύξουν ένα σύστημα μαθηματικής μοντελοποίησης για να προσδιορίσουν ότι το άτομο ήταν ανατομικά άνδρας με σύνδρομο Klinefelter, δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Ούλα Μοιλάνεν και διδακτορική φοιτήτρια αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Turku στη Φινλανδία. Το σύστημα μοντελοποίησης που ανέπτυξαν οι ερευνητές δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ στο παρελθόν.
Ο τάφος βρίσκεται στην τοποθεσία Σουοντάκα στη νότια Φινλανδία. Την εποχή της ταφής του ατόμου, στην περιοχή υπήρχε ένας λόφος, θυσιαστήρια, νεκροταφεία και οικισμοί που περιβάλλονταν από χωράφια.
Ορισμένοι μελετητές που δεν συμμετείχαν στην έρευνα υποστήριξαν τα νέα ευρήματα.
«Η ομάδα είχε έναν ελάχιστο αριθμό δεδομένων, αλλά απέδειξε πειστικά ότι το άτομο είχε πιθανότατα καρυότυπο XXY», δήλωσε ο Πιτ Χάιντζμαν, καθηγητής στο Αρκτικό Πανεπιστήμιο της Νορβηγίας και ειδικός στην ανάλυση αρχαίου DNA. (Ο καρυότυπος ενός ατόμου αναφέρεται στον αριθμό και την εμφάνιση των χρωμοσωμάτων στα κύτταρά του).
Ωστόσο, ένας άλλος ερευνητής ήταν λίγο πιο επιφυλακτικός. «Τα αποτελέσματα του DNA δεν είναι σπουδαία, όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, αλλά η πιθανή ερμηνεία ότι το άτομο είχε νόσο Klinefelter υποστηρίζεται αρκετά καλά με βάση τα αποσπασματικά δεδομένα», δήλωσε η Λίζα Ματισού-Σμιθ, επικεφαλής του Τμήματος Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Otago στη Νέα Ζηλανδία.
Άλλοι αρχαιολόγοι και ιστορικοί, επίσης, υποστήριξαν τα ευρήματα της ομάδας. «Είναι συναρπαστικό να βλέπω νέες εργασίες που ασχολούνται με πολύπλοκα ζητήματα φύλου, σωμάτων και ταυτοτήτων», δήλωσε η Μαριάν Μόεν, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Μουσείο Πολιτιστικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Όσλο.
«Είναι υπέροχο να βλέπουμε τη διεύρυνση της γνώσης μας μέσω της επιστημονικής ανάλυσης, ειδικά όταν αυτή τοποθετείται σε ένα πλαίσιο με μια ευρύτερη κοινωνικά σημαντική συζήτηση, όπως κάνει αυτή η μελέτη».
«Νομίζω ότι πρόκειται για μια καλά τεκμηριωμένη μελέτη μιας ενδιαφέρουσας ταφής, η οποία καταδεικνύει ότι οι κοινωνίες του πρώιμου Μεσαίωνα είχαν πολύ διαφοροποιημένες προσεγγίσεις και αντιλήψεις για τις ταυτότητες των φύλων», δήλωσε ο Λέζεκ Γκαρντέλα, ερευνητής στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας.
Έκπληξη αποτελεί, επίσης, το γεγονός ότι το σπαθί είναι θαμμένο στην αριστερή πλευρά του σώματος του ατόμου, καθώς υπάρχουν λίγα τέτοια παραδείγματα στη Σκανδιναβία. Αυτή η ασυνήθιστη τοποθέτηση του σπαθιού φαίνεται να υποδηλώνει «κάποιο είδος διαφορετικότητας του νεκρού», είπε.
