Τριάντα χρόνια μετά τον θάνατο του διεθνούς συλλέκτη και μαικήνα της σύγχρονης τέχνης Αλέξανδρου Ιόλα, η Θεσσαλονίκη γιορτάζει τη δωρεά του στην πόλη της Θεσσαλονίκης για την ίδρυση του πρώτου Μουσείου σύγχρονης τέχνης της Ελλάδας, που είναι το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΜΜΣΤ).
Ενταγμένη στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Δημητρίων του δήμου Θεσσαλονίκης, η έκθεση που εγκαινιάστηκε το Σάββατο 6 Οκτωβρίου, στις 8 το βράδυ, αναδεικνύει τη δικτύωση του Αλέξανδρου Ιόλα σε καλλιτεχνικό και κοινωνικό επίπεδο, τη δραστηριότητα και την προσωπικότητά του, μέσα από πλούσιο οπτικό, ερευνητικό και αρχειακό υλικό, μέρος του οποίου παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Κυρίως, όμως, εστιάζει στην ενασχόλησή του με τη σύγχρονη τέχνη και ειδικά στην αποκαλυπτική σχέση του με μια πληθώρα καλλιτεχνών, πολύ διαφορετικών μεταξύ τους.
Από τον Ντε Κίρικο στον Μαν Ρέι, από τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα στον Βίκτορ Μπράουνερ και τον Τάκι, από τον Κάλντερ στον Ζαν Τινγκελί, από τον Μαγκρίτ στον Πίνο Πασκάλι και τον Μάρτιαλ Ράις, από τον Μοντιλιάνι στον Άντι Γουόρχολ, η διαδρομή που διένυσε ο Ιόλας μέσα στον καλλιτεχνικό χώρο, δεν αποτυπώνει μόνο υποκειμενικές προτιμήσεις, αλλά και ένα οξύ βλέμμα, διαρκώς ανοιχτό στην καλλιτεχνική έκφραση. Με σταθερή αγάπη προς το έργο τέχνης ως αντικείμενο, ο Ιόλας διατήρησε αμείωτα τα ανακλαστικά του απέναντι στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις μετά τον πόλεμο, όταν συνολικό ζητούμενο ήταν η δημιουργία μιας νέας οπτικής και πολιτισμικής πραγματικότητας, προκειμένου να μεταστραφεί το κλίμα απογοήτευσης από την εξέλιξη της ζωής.
Ειδικά στις δεκαετίες ’60 και ’70, οι αναρίθμητες εκθέσεις που παρουσίασε αποδεικνύουν την καθοριστική δράση του στο διεθνές καλλιτεχνικό περιβάλλον, αλλά και την υποστήριξη από μέρους του της νέας καλλιτεχνικής έκφρασης.
Η έκθεση θα παρουσιάσει και την πλούσια εκδοτική δραστηριότητα του Αλέξανδρου Ιόλα, μέσα από ένα πλούσιο αρχείο καταλόγων που συνόδευσαν τις εκθέσεις του, ο ειδικός σχεδιασμός των οποίων τεκμηριώνει μέρος της τυπογραφικής ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει το ειδικό ενδιαφέρον του για τα συγκεκριμένα έντυπα ως αυτόνομα έργα τέχνης.
Στο πλαίσιο αυτό, πέραν των καταλόγων, των αφισών, του οπτικού, ερευνητικού και αρχειακού υλικού, η έκθεση θα συμπεριλάβει τόσο τα έργα της δωρεάς του Ιόλα προς το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης (ΜΚΣΤ) -μετέπειτα ΜΜΣΤ, όσο και έργα σημαντικών καλλιτεχνών από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, αρκετά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά δημοσίως.
Όπως σημειώνει η διευθύντρια του ΜΜΣΤ, Θούλη Μισιρλόγλου, «ο άνθρωπος που έδειξε μοναδικό ενδιαφέρον για όλες τις όψεις του πολιτισμού, αρχαίου, κυρίως όμως σύγχρονου, ο άνθρωπος που δεν γνώριζε όρια, όχι μόνο καλλιτεχνικά, αλλά και εθνικά, ένας άνθρωπος πολύγλωσσος, με αναρίθμητες ταυτότητες, θα είναι το τιμώμενο πρόσωπο της νέας έκθεσης του ΜΜΤ και της Θεσσαλονίκης για το φθινόπωρο του 2018.
Ειδικά μάλιστα, όταν το ΜΜΣΤ και η Θεσσαλονίκη του οφείλουν πολλά: η δωρεά έργων της συλλογής του είναι εκείνη που επέτρεψε την ίδρυση του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο μετεξελίχθηκε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, σε μια εποχή όπου η καλλιτεχνική δημιουργία όπως εμφανιζόταν στη συλλογή και τους προβληματισμούς της Εθνικής Πινακοθήκης τα χρόνια εκείνα ήταν ελληνοκεντρική κι αποκομμένη από την ευρύτερη ευρωπαϊκή διάσταση της τέχνης.
Η δωρεά του Ιόλα αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο που επέτρεψε να “χτιστεί” το πρώτο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ελλάδας και μαζί η πρώτη συλλογική ανανεωτική προσπάθεια και συμβολή στην αναθεώρηση της πολιτισμικής και καλλιτεχνικής σύγχρονης ιστορίας».
Έτσι, κληρονομιά του Ιόλα σαφώς δεν είναι μόνο το υλικό μέρος των δωρεών του, αλλά και η κοσμοπολίτικη κουλτούρα του, η ανανέωση των εμπειριών της περιπέτειας, της τόλμης, του απρόβλεπτου, αλλά και της συγκίνησης μέσα από τη σύγχρονη τέχνη.
