Αποτελώντας την πρώτη παράφραση κλασικού λυρικού έργου που ανεβαίνει από την Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), είδος που φιλοδοξεί να γίνει ένας από τους κύριους άξονες του προγραμματισμού της, η πολυσυζητημένη όπερα «Το λυκόφως των χρεών» επιστρέφει στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), για πέντε παραστάσεις.
Πρόκειται για μια ριζική διασκευή του «Λυκόφωτος των θεών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ, σε μουσική μεταγραφή του Χαράλαμπου Γωγιού, λιμπρέτο του Δημήτρη Δημόπουλου και σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη, η οποία παρουσιάζεται στις 7, 10, 12, 14 και 17 Ιανουαρίου, στις 8.30 το βράδυ.
Η παράσταση αφηγείται την ιστορία του προδομένου Έλληνα ψηφοφόρου, τον μύθο του χρέους και τη σύγχυση του νεοκλασικού φαντασιακού με τη νεοελληνική πραγματικότητα. Οι δημιουργοί του έργου δανείζονται – από τον μύθο του Βάγκνερ – την πτώση της Βαλχάλλας, της κατοικίας των θεών, και, στη θέση της, τοποθετούν τον Ιερό Βράχο, διαχρονικό σύμβολο του ελληνικού, αλλά και του δυτικού πολιτισμού.
Με την ελπίδα πως αυτός δεν θα την προδώσει
Η Ελληνίδα Βρουνχίλδη, ελληνικό αντίστοιχο της Βαλκυρίας, κόρης του αρχηγού των θεών στο έργο του Βάγκνερ, προσφέρει με την ψήφο της το δαχτυλίδι της διαδοχής στον δικό της Ήρωα, τον Σωτήρη, ελληνικό αντίστοιχο του Ζίγκφριντ, ελπίζοντας πως αυτός δεν θα την προδώσει σαν τους προκατόχους του και θα καταφέρει να σπάσει τον αέναο κύκλο του χρέους που τους βασανίζει.
Τα μουσικά μοτίβα του πρωτότυπου, τα περίφημα «λαϊτμοτίβ» του Βάγκνερ, αντικαθίστανται από πασίγνωστα ελληνικά μουσικά θέματα, όπως ο Εθνικός Ύμνος και το παιδικό τραγούδι «Πού ’ν’ το, πού ’ν’ το, το δαχτυλίδι», δημιουργώντας ένα παλίμψηστο, όπου η βαγκνερική δραματουργία συνδιαλέγεται άμεσα με τον συγκινησιακό κόσμο του Έλληνα ακροατή.
Ένα εκρηκτικό πολιτικό μελόδραμα
Το πεντάωρης διάρκειας πρωτότυπο έργο μειώνεται κατά τα δύο τρίτα σε διάρκεια και μεταφέρεται σε διαστάσεις δωματίου, με έντεκα τραγουδιστές και ένα εννεαμελές ενόργανο σύνολο στη θέση της ογκώδους βαγκνερικής ορχήστρας. Πέραν, όμως, της μείωσης του αρχικού όγκου του έργου, η παράσταση προτείνει έναν καθ’ ημάς Βάγκνερ με ένα νέο λιμπρέτο στα ελληνικά, μετατρέποντας τo – ούτως ή άλλως, πλήρες πολιτικού στοχασμού – πρωτότυπο σε ένα εκρηκτικό πολιτικό μελόδραμα, το οποίο έρχεται αντιμέτωπο με ερωτήματα της σύγχρονης ευρωπαϊκής πραγματικότητας, όπως ακριβώς έκανε και ο Βάγκνερ στη δική του ταραγμένη εποχή. Στη διαφορετική αυτή ανάγνωση του αριστουργήματος του Βάγκνερ, συμμετέχει ένα καστ ακμαίων πρωταγωνιστών της ΕΛΣ.
Αναμένοντας την άφιξη του νέου Ήρωα
Στη σκιά του Βράχου, η Βρουγχίλδη φροντίζει το μνήμα του Πρώτου Γέρου, του προγονικού εθνάρχη της, αναμένοντας το νέο εκλογικό αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή, οι τρεις Μελίνες βλέπουν με φρίκη το καντήλι να σβήνει, σημάδι πως προμηνύεται κάποια μεγάλη συμφορά. Ο νικητής των εκλογών, Σωτήρης, έρχεται, για να πάρει την ευχή της Βρουγχίλδης, και, κατόπιν, αναχωρεί για το εξωτερικό.
Αναμένοντας την προγραμματισμένη άφιξη του νέου Ήρωα, ο Δόκτωρ Μέρτεν πείθει τον Εκσυγχρονισμό και τη Λογική να πλανέψουν τον Σωτήρη με το μαγικό φίλτρο της Δύσης. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να δεχτεί τους διπλούς γάμους που σχεδιάζουν, για να σωθούν από την πρωτοφανή κρίση που επηρεάζει τους πάντες. Ο Σωτήρης καταφτάνει, με σκοπό να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της χώρας του, αλλά, ανυποψίαστος, πίνει το φίλτρο και υποχωρεί μπροστά σε όσα του προτείνονται: ο Εκσυγχρονισμός θα πάρει νύφη τη Βρουγχίλδη και ο Σωτήρης τη Λογική. Αυτή είναι η καλύτερη δυνατή λύση.
Όταν ο Δόκτωρ Μέρτεν μένει μόνος, αποκαλύπτει τα πραγματικά κίνητρα του σχεδίου του: στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια του πολέμου, είχε συγκεντρώσει με άνομα μέσα έναν μεγάλο θησαυρό, τον οποίο και έκρυψε βαθιά μέσα στον Βράχο. Τώρα, είναι η ώρα να γίνει πάλι δικός του.
Στο μεταξύ, ένα κακό προαίσθημα βασανίζει τη Βρουγχίλδη. Η επίσκεψη που δέχεται από το φάντασμα του Πρώτου Γέρου, επιβεβαιώνει τις ανησυχίες της. Ο γεννήτορας του κράτους την επιπλήττει για την ανυπακοή της και της υπενθυμίζει το χρέος της απέναντι σε αυτούς που την ευεργετούν. Η Βρουγχίλδη αντιδρά έντονα, εκφράζοντας, παράλληλα, την πίστη της στον Σωτήρη και στην αλλαγή που εκείνος είναι ικανός να φέρει. Τότε, ο Πρώτος Γέρος τής αποκαλύπτει πως ο νέος της Ήρωας την έχει ήδη προδώσει. Εμφανίζεται ο Σωτήρης και επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του Πρώτου Γέρου, αναγγέλλοντας στη Βρουγχίλδη τους διπλούς γάμους που θα γίνουν στη σκιά του Βράχου.
Οι ξένοι καταφθάνουν και η γαμήλια προετοιμασία ξεκινάει. Ο Δόκτωρ Μέρτεν φέρνει για δώρο στον Σωτήρη μια προτομή του Μέτερνιχ, την οποία και σκοπεύει να τοποθετήσει στο μαυσωλείο των ηρώων μαζί με τις άλλες. Πρώτα, όμως, αποκαλύπτει τον τρόπο εφαρμογής του σχεδίου του: κατά τον εορτασμό των γάμων, την ώρα που θα ρίχνονται αμέτρητα πυροτεχνήματα, θα πυροδοτήσει τα εκρηκτικά που έχει τοποθετήσει στον Βράχο, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο που θα τον οδηγήσει στον θησαυρό. Κατόπιν, απευθύνεται στις προτομές των Ηρώων και τους ανακοινώνει τους διπλούς γάμους. Στην αρχή, οι Ήρωες δυσανασχετούν, στη συνέχεια, όμως, πείθονται πως η απόφαση αυτή είναι για το κοινό καλό.
Παρά τη γαμήλια γιορτή που ετοιμάζεται, η ατμόσφαιρα μοιάζει πένθιμη, καθώς τρεις Σουλιώτισσες θρηνούν, πρώτα την προδομένη Βρουγχίλδη και, ύστερα, τον πλανεμένο Σωτήρη. Παρά τις προσπάθειές τους να δώσουν στον Σωτήρη ένα αντίδοτο, για να θυμηθεί τη Βρουγχίλδη και τα όσα της είχε υποσχεθεί, δεν το κατορθώνουν. Ο Σωτήρης θα πιει τελικά το αντίδοτο, κατά λάθος, όταν, παρέα με τον Εκσυγχρονισμό και τον Δόκτορα Μέρτεν, κάνουν προπόσεις για τους διπλούς γάμους. Θυμάται τα πάντα, όμως είναι πια αργά, για να αλλάξει στάση ή να δρομολογήσει κάποια από τις αλλαγές που είχε οραματιστεί με τη Βρουγχίλδη. Η θέση του στην ιστορία έχει ήδη κριθεί.
Με τον Σωτήρη ακινητοποιημένο πια, όλοι οι παρευρισκόμενοι ορμούν απροκάλυπτα στις διεκδικήσεις τους. Τότε, εμφανίζεται η Βρουγχίλδη, αποφασισμένη να σπάσει μόνη της τον κύκλο της Ιστορίας, αδιαφορώντας για τις συνέπειες…
Ταυτότητα παράστασης
Μεταγραφή – μουσική διεύθυνση: Χαράλαμπος Γωγιός, κείμενο: Δημήτρης Δημόπουλος, ιδέα – σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης, σκηνικό – κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης, φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα, δραματουργική συνεργασία: Ελένη Τριανταφυλλοπούλου. Ερμηνεία: Βρουνχίλδη: Τζούλια Σουγλάκου, Σωτήρης: Δημήτρης Πακσόγλου, Μέρτεν: Πέτρος Μαγουλάς, Εκσυγχρονισμός – Γέρος – Μέτερνιχ: Γιάννης Γιαννίσης, Λογική – Μελίνα – Σουλιώτισσα: Φωτεινή Κωστοπούλου, Μελίνα – Σουλιώτισσα: Ειρήνη Καράγιαννη – Μαργαρίτα Συγγενιώτου, Προτομές: Βασίλης Δημακόπουλος, Γιάννης Καλύβας, Μιχάλης Κατσούλης, Γιάννης Φίλιας. Ενόργανο σύνολο: Διονύσης Βερβιτσιώτης (βιολί), Άγγελος Λιακάκης (βιολοντσέλο), Γιώργος Αρνής (κοντραμπάσο), Δώρα Ιορδανίδου (φλάουτο), Μαρία Σιφναίου (όμποε), Στάθης Μανάτος (κλαρινέτο), Μάνος Βεντούρας (κόρνο), Γιάννης Τσανακαλιώτης – Μαρία Νεοφυτίδου (πιάνο).
Πληροφορίες
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364 – Καλλιθέα, τηλ.: 216 8091000. Τιμές εισιτηρίων: 18 και 25 ευρώ, φοιτητικό – παιδικό: 12 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: ταμεία της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ: 213 0885700 (καθημερινά 9.00 – 21.00), καταστήματα Public, ηλεκτρονικά: nationalopera.gr, ticketservices.gr και tickets.public.gr.
