Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Αντλώντας από την πλατωνική αλληγορία του «Σπηλαίου» και διερευνώντας, μέσα από τη φιλοσοφική διάσταση της τυφλότητας, πιθανές παραλληλίες με τον σημερινό κόσμο της εικονικής πραγματικότητας και των ψευδών ειδήσεων, η παράσταση «Το σπήλαιο», σε σύλληψη και σκηνοθεσία Έλλης Παπακωνσταντίνου, συγκεντρώνει ξένους και Έλληνες δημιουργούς, που μοιράζονται τεχνικές και γνώσεις του θεάτρου σκιών και της νέας όπερας.
Το «Σπήλαιο» παρουσιάζεται από την ομάδα ODC Ensemble, στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, για δέκα παραστάσεις, από τις 31 Ιανουαρίου έως τις 11 Φεβρουαρίου. Στη συνέχεια, θα εξελιχθεί μέσα από διεθνή residencies και συνεργασίες σε βάθος χρόνου, ενώ έχουν ήδη κλειστεί παραστάσεις στο εξωτερικό. Η παράσταση υποστηρίζεται από το υπουργείο Πολιτισμού και αποτελεί διεθνή συμπαραγωγή και συνεργασία φορέων του εξωτερικού.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο αληθινός κόσμος;
Στην αλληγορία του «Σπηλαίου» (514 – 520 π.Χ.), ο Πλάτων βάζει τον Σωκράτη να περιγράφει μια ομήγυρη ανθρώπων, οι οποίοι ζουν αλυσοδεμένοι μέσα σε ένα σπήλαιο και βλέπουν μόνο σκιές πραγμάτων, ζώων και ανθρώπων, που τις παίρνουν για αληθινές. Ποιός είναι, λοιπόν, ο αληθινός κόσμος; «Φαντάσου την ανθρώπινη φύση ως προς την παιδεία και την απαιδευσία, σαν μια εικόνα που παριστάνει μια τέτοια κατάσταση» (Πλάτων, «Πολιτεία», έβδομο βιβλίο).
Φαντάσου τώρα πως βρίσκεσαι σε ένα ειδικά διαμορφωμένο εικαστικό περιβάλλον, όπου μέσα στον μαυρόασπρο κόσμο των σκιών, δεν ξεχωρίζεις τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό, τι σκιά και τι σώμα. Ξέρεις ότι κάποιοι χειρίζονται αυτές τις εικόνες, αλλά δεν βλέπεις τους χειριστές. Φαντάσου πως οι ζωντανές λυρικές φωνές και τα ηχοτοπία είναι κλειδιά, για να κατανοήσεις κάτι βαθύτερο για τον εαυτό σου και τον κόσμο.
Μια απρόβλεπτη ποιητική εμπειρία
Με τους στενούς συνεργάτες και μέλη της, τον εικαστικό Παντελή Μάκκα και τον μουσικοσυνθέτη Τηλέμαχο Μούσα που υπογράφουν αντίστοιχα το εικαστικό περιβάλλον και τη μουσική σύνθεση και τη δραματουργική συνεργασία των Στέλλα Ράπτη και Tanja Diers, η διεθνώς αναγνωρισμένη ομάδα ODC Ensemble, που δρα στον χώρο της σύγχρονης και πειραματικής τέχνης, δημιουργώντας, κυρίως, υβριδικά έργα, προτείνει, μέσα από το «Σπήλαιο», μια νέα όπερα, που αντλεί από μια μεγάλη γκάμα επιρροών. Μοτίβα παραδοσιακής ελληνικής μουσικής, μπαρόκ μουσική, λουπαδόροι και θορυβικά τοπία συνυφαίνονται με τον απρόβλεπτο εικαστικό κόσμο των σκιών σε μια ποιητική εμπειρία. Μια νέα όπερα για τέσσερις φωνές, σαντούρι, πιάνο και live electronics. Οι περφόρμερς, λυρικοί τραγουδιστές και χειριστές του θεάτρου σκιών στο κέντρο αυτού του έργου, μετέχουν με όλα τους τα εκφραστικά μέσα.
Με διακρίσεις στο εξωτερικό (πρόσφατα, βραβεύτηκε για την παράσταση «Revolt AthenΣ» με το «First Prize Award BE Festival for the REP», στη Μεγάλη Βρετανία), αλλά και με σταθερή παρουσία στην Ελλάδα, η ομάδα ODC Ensemble συνεχίζει την έρευνά της στο σύγχρονο πολιτικό θέατρο.
«Ο καθένας από εμάς μπορεί να φτάσει στη γνώση»
Η ιδρύτρια της ομάδας ODC Ensemble και σκηνοθέτις της παράστασης, Έλλη Παπακωνσταντίνου, μας αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μου αρέσουν συγκεκριμένα γεγονότα, είτε είναι πραγματικά, είτε επινοημένα… Τι είναι, όμως, πραγματικότητα και τι επινόηση, στον σύγχρονο κόσμο και το Matrix που ζούμε; Στην αλληγορία του “Σπηλαίου”, ο Πλάτων βάζει τον Σωκράτη να περιγράφει μια ομήγυρη ανθρώπων, οι οποίοι ζουν αλυσοδεμένοι σε ένα σπήλαιο και βλέπουν μόνο σκιές πραγμάτων, ζώων και ανθρώπων που τις παίρνουν για αληθινές. Το δικό μας “Σπήλαιο” είναι μια αναγωγή στη σύγχρονη πραγματικότητα. Στον κόσμο των fake news και της post truth. Είναι μια παράσταση, που θέτει ερωτήματα -ακόμα και για το ίδιο το θέατρο-, αλλά απευθύνεται στις αισθήσεις -καθώς τα λόγια της πρόζας, είτε αυτή έχει να κάνει με τον πλατωνικό διάλογο Σωκράτη – Γλαύκου, είτε με τις ρεαλιστικές σκηνές (αποσπάσματα από το “1984” του Όργουελ κι από τα “Matrix” και “Trainspotting”), γίνονται τραγουδισμένη αφήγηση, που εκφέρουν οι λυρικές φωνές των τεσσάρων performer. Μια σύγχρονη όπερα, δηλαδή.
Η παράσταση δεν δίνει απαντήσεις. Άλλωστε, η καλύτερη απάντηση είναι αυτή που δίνουμε σε ερωτήματα που δεν τέθηκαν ποτέ. Στις αμφιβολίες μας σχετικά με τον εικονικό κόσμο, τον “πολιτισμό της εικόνας”, τις συγκεκριμένες πολιτικές ατζέντες, τις κατά προσέγγιση και μέσω αλγορίθμων κατασκευασμένες αλήθειες και ειδήσεις. Αυτό που επιχειρεί είναι να δημιουργήσει μια σύνδεση – ψυχική, κυρίως – με τον θεατή, και να ανοίξει έναν διάλογο. Αυτό που περιγράφει και ο Σωκράτης στο “Σπήλαιο”, και δεν είναι άλλο από μια αλληγορία ενδυνάμωσης. Γιατί, ο καθένας από εμάς μπορεί να φτάσει στη γνώση, “στο φως, να αποδεσμευτεί από τον κόσμο της σκιάς”.
Η διαδικασία περιγράφεται ως επώδυνη, αλλά εφικτή μέσω της παιδείας, δηλαδή της διαλεκτικής μεθόδου. Και ο Πλάτων, καταγράφοντας τη διαλεκτική μέθοδο, μας παραδίδει έναν τρόπο σκέψης, συγκεκριμένα εργαλεία, μια μέθοδο “ελέγχου” των πεποιθήσεών μας, πραγμάτων που παίρνουμε για αυτονόητα. Τι προτείνει; Κατά τη γνώμη μου, προτείνει να ελέγχουμε εξονυχιστικά τις πεποιθήσεις μας, να επιδιώκουμε συνδιαλλαγές με ανθρώπους που, πιθανόν, να μην έχουν την ίδια άποψη με την δική μας, να “ελέγχουμε” τις θέσεις μας».
Ταυτότητα παράστασης
Concept – σκηνοθεσία – libretto: Έλλη Παπακωνσταντίνου, μουσική σύνθεση: Τηλέμαχος Μούσας, δραματουργική συνεργασία: Στέλλα Ράπτη – Tanja Diers, βοηθός σκηνοθέτη: Κατερίνα Δρακοπούλου, video installations – real time video και video – art: Παντελής Μάκκας, shadow puppet designers: Τάσος Κώνστας – Παντελής Μάκκας, κατασκευή φιγούρων θεάτρου σκιών: Τάσος Κώνστας, φωτισμοί: Ολυμπία Μυτιληναίου.
Performers – παίζουν: Σταύρος Γιαγκούλης, Αναστασία Κατσιναβάκη, Βιβή Πέτση, Μαριλένα Χρυσοχοΐδη, πιάνο – μουσική διδασκαλία: Αναστασία Κατσιναβάκη, σαντούρι: Μαριλένα Χρυσοχοΐδη, voice looper: Σταύρος Γιαγκούλης, ηχοληψία: Σπύρος Δουκέρης, φωτογράφοι: Karol Jarek – Ηλίας Μωραΐτης, υπεύθυνος επικοινωνίας: Νικόλ Βότση, διεύθυνση παραγωγής: Κωνσταντίνα Αγγελέτου, παραγωγή: ODC Ensemble.
Πληροφορίες
Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν – Υπόγειο: Πεσμαζόγλου 5 – Αθήνα, τηλ.: 210 3228706. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: 31 Ιανουαρίου και 4, 7 και 11 Φεβρουαρίου: 20:00, 1, 2, 3, 8, 9 και 10 Φεβρουαρίου: 21:15.
