Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Σκηνοθετώντας μία από τις φορτισμένες πολιτικά τραγωδίες της ελληνικής γραμματείας, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος ξετυλίγει, επί σκηνής, την ιστορία ενός ανυπέρβλητα γενναίου, αλλά αδικημένου ήρωα, και μας μιλά για την παράσταση «Αίας».
Η παλαιότερη από τις σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή, αλλά ενδεικτική της θεατρικής ιδιοφυΐας του, ο «Αίας», παρουσιάζεται από το Θέατρο του Νέου Κόσμου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, την Παρασκευή 17 και το Σάββατο 18 Ιουλίου, στις 9 το βράδυ.
Με την επιθυμία να φτιάξει μια παράσταση που να είναι ένα τραγούδι για τον Αίαντα, για τον κάθε Αίαντα έως τις μέρες μας, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος επιχειρεί να βρει αναλογίες μέσα στο χρόνο, και μιλά για το έργο, τις ηθικές αξίες και για τα μηνύματα που μας στέλνει η περιπέτεια που περνάμε στη χώρα μας.
Ποια θέματα πραγματεύεται αυτή η τραγωδία του Σοφοκλή;
Μετά τον θάνατο του Αχιλλέα, ο Αίας είναι ο καλύτερος πολεμιστής στο στρατόπεδο των Ελλήνων. Όμως, κατά την κρίση των όπλων του νεκρού ήρωα, την ώρα της απόφασης, δηλαδή, σε ποιον θα δοθούν ως έπαθλο αριστείας τα όπλα του Αχιλλέα, οι αρχηγοί των Αχαιών δεν τα δίνουν στον Αίαντα, αλλά μεροληπτούν υπέρ του Οδυσσέα. Αυτό θίγει βαθιά τον Αίαντα. Τυφλωμένος από την οργή, επιχειρεί να επιτεθεί στις σκηνές των αντιπάλων του, όμως η Αθηνά θολώνει το μυαλό του και η φονική του μανία ξεσπάει στα κοπάδια, τη λεία των Αχαιών. Κυρίαρχο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του “Αίαντα” είναι η σύγκρουση δύο κόσμων: του ηρωικού, με εκφραστή τον Αίαντα, και της νέας τάξης πραγμάτων, όπου κυριαρχεί η πολιτική, με εκφραστή τον Οδυσσέα. Αλλά και άλλα σημαντικά θέματα: η αξιοπρέπεια και η τιμή, η ελευθερία και το αυτεξούσιο της ανθρώπινης ύπαρξης, το ιερό δικαίωμα στην ταφή του νεκρού (θέμα που αναπτύσσει παραπέρα ο Σοφοκλής στην “Αντιγόνη”), οι σχέσεις των ανθρώπων στον ηρωικό κόσμο.
Σκιαγραφήστε μας τον χαρακτήρα του Αίαντα.
Είναι ανδρείος, τολμηρός και ευφυής πολεμιστής, έντιμος, και θέλει να λογίζεται κύριος της ψυχής και του σώματός του, χωρίς θεϊκή βοήθεια, γι’ αυτό και έφτασε να σβήσει από την ασπίδα του την εικόνα της Αθηνάς. Πάλευε με τη μοίρα του, γι’ αυτό και ήταν πολύ μόνος. Όπως πολύ μοναχική είναι και η πράξη της αυτοκτονίας. Ήθελε να ορίζει τη μοίρα του, ακόμη και τον θάνατό του. Ένα βαθιά ελεύθερο άτομο. Για άλλους, αυτό είναι ύβρις. Εμένα, αυτό με συγκινεί. Ακόμα κι ο θυμός του, που αγγίζει το παράλογο. Αλλά, ακόμα πιο πολύ, η θλίψη του. Και ο Σοφοκλής, παρότι θεολογικός, υποκλίνεται μπροστά σε αυτόν τον μοναχικά ωραίο.
Ποιο γεγονός πυροδοτεί τον θυμό του;
Αυτό, που προανέφερα: Η αδικία των Αχαιών, που θίγει βαθιά την τιμή του. Ο Αίας νιώθει ότι η κατακύρωση των όπλων στον Οδυσσέα δεν είναι απλώς μια δόλια πράξη εις βάρος του, αλλά σημαίνει κάτι περισσότερο: ότι η προσφορά του στο πεδίο της μάχης, η δύναμη και οι ικανότητές του περνάνε πλέον σε δεύτερη μοίρα, αμφισβητούνται και παραγκωνίζονται από τους πολιτικούς. Ότι ο κόσμος του γκρεμίζεται.
Τι τον οδηγεί στη συντριβή και την αυτοκτονία;
Όταν συνέρχεται και συνειδητοποιεί τι έκανε, ότι, δηλαδή, αντί για τους αντιπάλους του, κατέσφαξε τα κοπάδια, τη λεία των Αχαιών, νιώθει σε τέτοιο βαθμό ταπεινωμένος, ώστε δεν έχει άλλη επιλογή από την αυτοκτονία. Δεν υπάρχει ζωή μετά τον εξευτελισμό. Η νέα τάξη πραγμάτων, που δεν τον χρειάζεται πια, τον έχει ακυρώσει ολότελα, κι εκείνος αναλαμβάνει να κάνει πράξη αυτή την ακύρωση, πέφτοντας πάνω στο σπαθί, που του είχε δωρίσει ο μεγάλος του εχθρός, ο Έκτορας. Παιχνίδια της μοίρας.
Πού εστιάζει η σκηνοθετική σας προσέγγιση;
Ο Σοφοκλής, με θαυμαστή αφαίρεση και με τρόπους και ευρήματα άκρως θεατρικά, αφηγείται την ιστορία του Αίαντα, γράφοντας ένα πολιτικό έργο. Η παράσταση προσπάθησε να κινηθεί ανάμεσα στην αφήγηση και την υπόκριση. Με την παρουσία ενός ραψωδού, που βγαίνει μέσα από τον Χορό, και με τη βοήθεια της μουσικής, θελήσαμε να φτιάξουμε μια παράσταση, που να είναι ένα τραγούδι για τον Αίαντα, για τον κάθε Αίαντα έως τις μέρες μας. Κι επειδή με ενδιαφέρει, ακόμα και ως υπόθεση εργασίας, να βρίσκω αναλογίες μέσα στον χρόνο, ακόμα και μέχρι την εποχή μας, η σκέψη μου στάθηκε σε ένα πρόσωπο από την Επανάσταση του ’21. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, από τις μεγαλύτερες μορφές του Αγώνα, ένιωσε στο πετσί του τον παραμερισμό του από τους πολιτικούς. Η νέα τάξη πραγμάτων δεν τον χρειαζόταν τον χτεσινό ήρωα, έπρεπε να τον ακυρώσει. Αμαυρώνοντας το όνομά του και παίρνοντας τη ζωή του με τον πιο βίαιο τρόπο. Αυτές οι αναλογίες, που βασίζονται σε κάποια κοινά στοιχεία, δεν χρειάζεται να δηλώνονται φωναχτά, ωστόσο επηρέασαν τη σκηνοθετική ματιά, τη μουσική και την αισθητική της παράστασης.
Ο Αίας είναι ακέραιος χαρακτήρας, με ακλόνητη πίστη στις ηθικές του αξίες. Στη σύγχρονη εποχή μας, τι θέση έχουν οι ηθικές αξίες;
Δεν πιστεύω πως υπάρχουν εποχές χωρίς ηθικές αξίες. Αλλά οι σύγχρονοι μιλάνε πάντα για την έκπτωση των αξιών. Το ίδιο γινόταν και στην αρχαιότητα. Υπάρχουν, πάντως, ιστορικές στιγμές ανάτασης, που εμπνέουν τους ανθρώπους, που τους κάνουν να υπερβαίνουν τον εαυτό τους. Και αντλούμε δύναμη από αυτές τις στιγμές, ακόμα κι αν δεν είχαμε την τύχη να τις ζήσουμε.
Ποια μηνύματα μάς στέλνει η περιπέτεια, που βιώνουμε στη χώρα μας, και τι πρέπει να αλλάξουμε, για να προχωρήσουμε σε άλλο επίπεδο;
Ο καθένας μας χωριστά, αλλά, κυρίως, όλοι μαζί να αναλάβουμε τις ηθικές και πολιτικές ευθύνες μας, αποφεύγοντας να τα αναθέτουμε όλα στους κυβερνώντες και να κάνουμε κριτική από τον καναπέ. Τίποτα δεν είναι εύκολο αυτήν τη στιγμή, αλλά πιστεύω πως όλη αυτή η περιπέτεια, ο πόνος και η προσβολή της αξιοπρέπειας ενός λαού, δεν μπορεί να μην επηρεάσει συνειδήσεις και νοοτροπίες, ώστε να μπορέσουμε να ανασυνταχθούμε σαν κοινωνία.
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Δ. Ν. Μαρωνίτης, σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, μουσική: Νίκος Κυπουργός, σκηνικά – κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, χορογραφίες: Αγγελική Στελλάτου, σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης, μουσική διδασκαλία: Αναστάσης Σαρακατσάνος, βοηθός σκηνοθέτη: Βάσια Χρήστου. Διανομή: Αίας: Νίκος Κουρής, Τέκμησσα: Μαρία Πρωτόπαππα, Τεύκρος: Γιάννος Περλέγκας, Οδυσσέας: Γιάννης Τσορτέκης, Αθηνά: Ελένη Ουζουνίδου, Άγγελος: Παντελής Δεντάκης, Μενέλαος: Γιάννης Κλίνης, Αγαμέμνων: Δημήτρης Παπανικολάου, Χορός: Θύμιος Κούκιος, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Χρήστος Μαλάκης, Δαβίδ Μαλτέζε, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Δημήτρης Πασσάς, Κρις Ραντάνοφ, Σταύρος Σβήγκος, Θοδωρής Σκυφτούλης, Μάνος Στεφανάκης, Μιχάλης Τιτόπουλος, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος.
Πληροφορίες
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου: Επίδαυρος – Αργολίδα, τηλ.: 27530 22026, 27530 22096. Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: διακεκριμένη ζώνη: 40, 32 (ομαδικό) ευρώ, ζώνη Α: 30, 24 (ομαδικό) ευρώ, ζώνη Β: 20, 16 (ομαδικό) ευρώ, άνω διάζωμα: 15, 12 (ομαδικό) ευρώ, φοιτητικό: 15, 10 ευρώ, άνεργοι – ΑΜΕΑ: 5 ευρώ. Πώληση εισιτηρίων: κεντρικά εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου: Πανεπιστημίου 39 – εντός στοάς Πεσμαζόγλου (Δευτέρα – Παρασκευή: 9:00 – 17:00, Σάββατο: 9:00 – 15:00), καταστήματα: Public, Παπασωτηρίου, Ιανός, Seven Spots, Reload, Media Markt, ηλεκτρονικά: greekfestival.gr, viva.gr, τηλεφωνικά: 210 3272000 (καθημερινά και Κυριακές: 9:00 – 21:00), 11876. Εκδοτήρια εισιτηρίων λειτουργούν σε όλους τους χώρους των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, τα οποία εξυπηρετούν μόνο την παράσταση της ημέρας και ανοίγουν δύο ώρες πριν την έναρξη της. Η επίσημη σελίδα της παράστασης http://nkt.gr/play/137/aias/
