Εξέλιξη ιδιαιτέρως σημαντική για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κεφαλονιάς αποτελεί η αποκατάσταση μέσω ΕΣΠΑ τριών εμβληματικών μνημείων του νησιού.
Ο ναός των Αγίων Φανέντων και το παρακείμενο τοιχογραφημένο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου στην Σάμη, καθώς και το καθολικό της παλαιάς Μονής Σισίων, παρά την αδιαμφισβήτητη αρχιτεκτονική και ιστορική τους αξία, παρέμεναν ερειπωμένα από το 1953, παραδομένα στην φθορά του χρόνου και τους αλλεπάλληλους σεισμούς, με τελευταίους σφοδρότερους αυτούς του 2014.
Το 2013, το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), Σωματείου με μακρά εμπειρία στην προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της χώρας μας, ανέλαβε πρωτοβουλία για τη διάσωση μνημείων της Κεφαλονιάς, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν και τα τρία προαναφερθέντα. Σε πρώτη φάση, ύστερα από καταγραφή και αξιολόγηση σημαντικού αριθμού ιστορικών κτηρίων, επελέγησαν πέντε μνημεία στην αποκατάσταση των οποίων θα εστιάζονταν οι προσπάθειες: ο ναός των Αγίων Φανέντων και το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου στη Σάμη, το καθολικό της παλαιάς μονής Σισίων, ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνος στο Μπούργο του Αγίου Γεωργίου και το αρχοντικό Βαλλιάνου στις Κεραμειές. Στην συνέχεια, ανελήφθη πρωτοβουλία εξασφάλισης των απαιτούμενων πόρων για την εκπόνηση των πλήρων μελετών αποκατάστασης (αρχιτεκτονικής, στατικής, συντήρησης, ηλεκτρομηχανολογικής) από έμπειρους μελετητές.
Χάρις στη γενναιόδωρη χορηγία του Θανάση και της Μαρίνας Μαρτίνου κατέστη εφικτή η εκπόνηση των μελετών αποκατάστασης των Αγίων Φανέντων, του Αγίου Νικολάου και του καθολικού της Μονής Σισίων, οι οποίες εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το 2017. Η ένταξη όμως των έργων αποκατάστασης στο ΕΣΠΑ δεν ήταν ακόμα αυτονόητη και απαιτούσε επιμονή και συστηματική εργασία. Με μέριμνα της Ελληνικής Εταιρείας εκπονήθηκαν τα τεύχη δημοπράτησης σε συνεργασία με την Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του ΥΠΠΟΑ, η οποία και υπέβαλε τον φάκελο για ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ, ενώ διαχρονική υπήρξε η στήριξη της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, ώστε να υπάρξει η θετική αυτή εξέλιξη.
Τα έργα αποκατάστασης των Αγίων Φανέντων και των Σισίων αναμένεται να ξεκινήσουν τον Δεκέμβριο και τον Σεπτέμβριο του 2020 αντίστοιχα και να ολοκληρωθούν τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο του 2023, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού και δημιουργώντας όχι έναν αλλά τρεις σημαντικούς νέους πόλους έλξης επισκεπτών, με πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία.
Τα παραδείγματα αυτά θα μπορούσε να αποτελέσουν οδηγό και για πλήθος άλλων μνημείων του νησιού, τα οποία χρήζουν προστασίας: ιεράρχηση προτεραιοτήτων, εκπόνηση πλήρων μελετών αποκατάστασης από ειδικευμένους μελετητές, λήψη όλων των απαιτούμενων εγκρίσεων από το ΥΠΠΟΑ και ένταξη των έργων αποκατάστασης σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Θα ήταν εύλογη η απορία ποια ήταν η εξέλιξη με τα άλλα δύο μνημεία της πρωτοβουλίας της ΕΛΛΕΤ. Δυστυχώς, η στήριξη της προσπάθειας δεν ήταν η αναμενόμενη, με αποτέλεσμα αυτή να μείνει ανολοκλήρωτη. Με χορηγία του Διεθνούς Αερολιμένος Αθηνών (ΔΑΑ) εκπονήθηκε η προμελέτη για την αποκατάσταση της οικίας Βαλλιάνου στις Κεραμειές, η οποία και εγκρίθηκε από το Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Ιονίων Νήσων, εκκρεμεί όμως η εκπόνηση της οριστικής μελέτης.
Όσον αφορά στον Άγιο Σπυρίδωνα – ένα μνημείο μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας με το εντυπωσιακότερο ίσως σωζόμενο μπαρόκ καμπαναριό του νησιού – παρά την στήριξη του Μάκη Φωκά δεν εξασφαλίσθηκαν οι απαιτούμενοι πόροι για τη χρηματοδότηση των μελετών -με αφορμή, όμως, αυτήν την πρωτοβουλία έχει εκπονηθεί μία υψηλής ποιότητας αρχιτεκτονική μελέτη στο πλαίσιο μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας στο ΕΜΠ. Ίσως, είναι η κατάλληλη στιγμή για να τύχουν και αυτά τα μνημεία της προσοχής που αξίζουν, όπως και πολλά άλλα ακόμα.
