Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Συνθέτοντας τη θεατρική ομάδα ΠΥΡ, η Ιώ Βουλγαράκη, ο Αργύρης Ξάφης και η Δέσποινα Κούρτη, με αφετηρία τη «Μνηστηροφονία» από την ομηρική «Οδύσσεια», επιχειρούν να φωτίσουν την ψυχική μας σύνδεση με μια από τις πιο αιματηρές σκηνές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και μας μιλούν για την παράσταση «Άφιξις», που παρουσιάζεται στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, την Παρασκευή 7 και το Σάββατο 8 Ιουλίου, στις 9.30 το βράδυ.
Ποια πτυχή της «Οδύσσειας» εξερευνά η «Άφιξις»;
Ι. Β.: «Ένας βασιλιάς επιστρέφει στον τόπο του, μετά από είκοσι χρόνια. Ο γιος του δεν τον έχει δει ποτέ, η μάνα του πέθανε όσο εκείνος έλειπε, ο πατέρας του έχει αποσυρθεί σε ένα πένθος διαρκείας, η γυναίκα του – μοναδικός πυλώνας μνήμης – παλεύει να κρατάει τη θύμησή του ζωντανή μέσα κι έξω από το παλάτι και οι υπόλοιποι πολίτες δεν τον περιμένουν πια. Ο ίδιος, μεταμορφωμένος σε ζητιάνο, μπαίνει στο σπίτι του σαν ξένος. Αλλά, μήπως, δεν είναι πράγματι ξένος; Μπορεί, άραγε, να επιστρέψει και να βρει τη ζωή που άφησε πίσω του; Αφού αυτή δεν υπάρχει, παρά μόνο στη μνήμη του! Αυτή την τραγική αδυναμία να επιστρέψει κανείς, που αφήνει κάθε άνθρωπο απαρηγόρητο, πραγματεύεται η παράσταση».
Α. Ξ.: «Μου έχει συμβεί να ποθώ να ξαναπάω σε ένα μέρος και να απαιτώ να μην έχει αλλάξει τίποτα, να έχω αφήσει τόσο έντονα το στίγμα μου, όταν ήμουν εκεί, να έχει σταματήσει ο χρόνος. Και επιστρέφοντας, να μην μπορώ να βρω τίποτα, που να μου θυμίζει αυτό που έχω στο μυαλό μου. Να είμαι πιο ξένος από ποτέ. Ο Οδυσσέας επιστρέφει και δεν αναγνωρίζει τίποτα από την πατρίδα του. Ούτε τον ίδιο τον αναγνωρίζουν – είναι ένας ξένος στον τόπο του. Αυτό μας απασχολεί στην παράσταση».
Δ. Κ.: «Την επιστροφή, ως μη επιστροφή. Το θέμα: είμαι ξένος στην ίδια την πατρίδα μου. Το ανέφικτο του να ξαναβρείς αυτό που άφησες είκοσι χρόνια πριν, κι ας ήταν ό,τι πιο δικό σου… εκτός, ίσως, από αυτούς που σε αγαπούν… και που αυτούς, μάλλον, ο χρόνος δεν μπορεί να τους δαμάσει».
Πού επικεντρώνεται η παράσταση;
Ι. Β.: «Η παράσταση έχει ως κέντρο της την αφήγηση, αφού το κείμενό μας είναι ποίηση, φτιαγμένη για να τραγουδηθεί και να ειπωθεί. Με την “Ιλιάδα” και την “Οδύσσεια”, αρχίζει η ευρωπαϊκή λογοτεχνία, και ο Όμηρος είναι ο πρώτος ποιητής αυτού του πολιτισμού. Επενδύουμε, λοιπόν, στην αφηγηματική λειτουργία, διερευνώντας τους ποιητικούς δρόμους που αυτή ανοίγει, και στη χορικότητα».
Α. Ξ.: «Επικεντρωνόμαστε στην χορική αφήγηση: πώς, δηλαδή, μια ομάδα ηθοποιών – ραψωδών θα καταφέρει να ιστορήσει και να ζωντανέψει στα μάτια σας, το πιο προσωπικό από τα παθήματα του Οδυσσέα και το πιο ανεξερεύνητο».
Δ. Κ.: «Στις ραψωδίες φ “Τόξου θέσις” και χ “Μνηστήρων φόνος”, με θέμα αυτό ακριβώς που προανέφερα».
Πώς εξελίσσεται η δράση της παράστασης και τι επιχειρεί να φωτίσει;
Ι. Β.: «Το εναρκτήριο δρώμενο στο λιμάνι της Παλαιάς Επιδαύρου δημιουργεί τη γιορτινή και ονειρική αίσθηση μιας επιστροφής. Η δράση ξεκινά, λοιπόν, ως ένα παιχνίδι, που χρησιμοποιεί την άφιξη των θεατών στην Επίδαυρο, προκειμένου να αφηγηθούμε σε όσους καταφθάνουν την άφιξη του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Μέσα από ένα τέτοιο κλίμα, περνάμε στον κύριο κορμό της παράστασης, εντός του Μικρού Θεάτρου, όπου συμβαίνει το φονικό, μία από τις πιο αιματηρές σκηνές που έχουν ποτέ γραφτεί. Οι θεατές θα την παρακολουθήσουν μέσα από τα μάτια του Οδυσσέα. Δηλαδή, ό,τι συμβαίνει επί σκηνής είναι το υποκειμενικό πλάνο του Οδυσσέα, εκτός από πολύ συγκεκριμένες στιγμές, στις οποίες ο θίασος ενώνεται για λίγο σε μια αντικειμενική αφήγηση. Έτσι, η παράσταση φωτίζει – χωρίς προφάνειες, κατά τη γνώμη μου – την σκέψη πως είμαστε όλοι εν δυνάμει “Οδυσσέας”».
Α. Ξ.: «Η δράση έχει άμεση σχέση με τον τόπο. Η σκηνή της μνηστηροφονίας συμβαίνει μέσα στο ιθακήσιο μέγαρο. Αυτήν τη σκηνή την παίζουμε μέσα στο θέατρο, και ας είναι ανοιχτό, μιας και η Μικρή Επίδαυρος έχει πολύ εντονότερη την αίσθηση της ιδιωτικότητας, από ό,τι η μεγάλη. Το κομμάτι της άφιξης του Οδυσσέα και της αναγνώρισης του τόπου του ξεκινάει μια ώρα πριν από την παράσταση, σε ένα ξεχωριστό δρώμενο στο λιμάνι και στα μονοπάτια που οδηγούν, μέσα από περιβόλια, στο αρχαίο θέατρο. Το γιατί είναι για μας προφανές: το θέμα της “έλευσης του ξένου” δεν θα μπορούσε να συνδυαστεί ιδανικότερα, όταν έχεις ένα αρχαίο θέατρο τόσο κοντά στη θάλασσα και η ιστορία σου είναι η Οδύσσεια. Γι’ αυτό και ήμασταν απόλυτα πεπεισμένοι ότι έτσι έπρεπε να γίνει».
Δ. Κ.: «Ο Οδυσσέας βρίσκεται στο παλάτι του, στην Ιθάκη, μεταμορφωμένος από την Αθηνά σε ρακένδυτο ζητιάνο. Τον έχουν ήδη αναγνωρίσει ο Τηλέμαχος, ο Εύμαιος ο χοιροβοσκός του και η παραμάνα Ευρύκλεια. Είναι μια μέρα “γιορτινή”, είναι η μέρα που η Πηνελόπη (που δεν τον έχει αναγνωρίσει) στήνει ένα αγώνισμα και ανακοινώνει στους μνηστήρες ότι θα παντρευτεί τον νικητή. Κι ενώ ο ένας μετά τον άλλον αποτυγχάνουν, ακολουθεί ο απόλυτος αφανισμός τους από τον Οδυσσέα. Η “Μνηστηροφονία” είναι, ίσως, η πιο σκοτεινή ραψωδία του έπους. Η βία του Οδυσσέα είναι ακραία.
Παρακολουθούμε μια στιγμή παρέκκλισης του βασανισμένου και αγαπημένου μας βασιλιά. Δεν πρόκειται μόνο για ένα ζήτημα τιμής, για την αποκατάσταση του δίκαιου και του καλού, για την ακατάσχετή του οργή, για μια πράξη εκδίκησης. Η ρίζα της πράξης του είναι υπαρξιακή. Έχει επιστρέψει μετά από είκοσι χρόνια απουσίας, σε έναν τόπο μολυσμένο από αυτή την απουσία του. Πρέπει, με τη βία, να εξαφανίσει κάθε καρπό της. Είναι τραγικό το σκαλοπάτι που πρέπει να ανέβει. Κι όσο τον παρακολουθείς, εύχεσαι να μη χρειαζόταν. Αναρωτιέσαι “θα μπορούσε να γίνει αλλιώς;”».
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Δ. Ν. Μαρωνίτης, σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία: Ιώ Βουλγαράκη, σκηνικά: Άννα Φιοντόροβα, κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού, μουσική: Σαβίνα Γιαννάτου, κίνηση: Σοφία Πάσχου, φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου, σχεδιασμός προβολών: Μάριος Γαμπιεράκης – Χρυσούλα Κοροβέση, βοηθός σκηνοθέτη: Έφη Χριστοδουλοπούλου, sound design: Μανώλης Μανουσάκης, ηχογράφηση: Studio 19st.
Παίζουν οι ηθοποιοί: Γιώργος Δικαίος, Δέσποινα Κούρτη, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Μαίρη Μηνά, Γιώργος Μπινιάρης, Αργύρης Ξάφης, Γιώργος Παπαγεωργίου. Μουσικός αυτοσχεδιασμός επί σκηνής: Γιάννης Δεσποτάκης.
Πληροφορίες
Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου: Επίδαυρος – Αργολίδα. Τιμές εισιτηρίων: κανονικό: από 20 έως 25 ευρώ, φοιτητικό: 12 ευρώ, άνεργοι – ΑΜΕΑ: 5 ευρώ. Πριν από την παράσταση, στις 20.00, θα προηγηθεί δρώμενο 10 λεπτών στο Λιμάνι της Παλαιάς Επιδαύρου και πορεία με τους ηθοποιούς προς το θέατρο, με αφηγήσεις από την Οδύσσεια. Δωρεάν είσοδος στο δρώμενο, με υποχρεωτική αγορά εισιτηρίου μέχρι εξαντλήσεως θέσεων (140,) είτε ηλεκτρονικά, εισάγοντας το barcode του κάθε αγορασμένου εισιτηρίου, είτε στα εκδοτήρια του Φεστιβάλ, με τον κωδικό αγοράς. Πώληση εισιτηρίων: κεντρικά εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου: Πανεπιστημίου 39 – εντός στοάς Πεσμαζόγλου (Δευτέρα – Παρασκευή: 9:00 – 16:00, Σάββατο: 10:00 – 15:00), καταστήματα Reload και βιβλιοπωλεία Ευριπίδης, ηλεκτρονικά: greekfestival.gr, τηλεφωνικά: 210 3272000 (καθημερινά και Κυριακές: 9:00 – 21:00).
Εκδοτήρια εισιτηρίων λειτουργούν σε όλους τους χώρους των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, τα οποία εξυπηρετούν μόνο την παράσταση της ημέρας και ανοίγουν δύο ώρες πριν την έναρξή της.
