Σε έναν κόσμο γεμάτο ερωτήματα, βασιλεύει αυτός, που δεν αναζητεί πια απαντήσεις. Είτε γιατί τις έχει ήδη βρει, αυτό που ονομάζουμε άποψη, είτε γιατί δεν τις χρειάζεται πια, αυτό που ονομάζουμε γνώση. Και οι υπόλοιποι; Προσπαθούν να αντεπεξέλθουν αναζητώντας το νόημα, τη σημασία, το καλό, και νομίζοντας ότι αυτή είναι η γεύση της ελευθερίας.
Ξύνοντας, μέσα από τα θεατρικά του έργα του, τις πληγές των σύγχρονων ευρωπαϊκών κοινωνιών, χρησιμοποιώντας όλες τις φόρμες γραφής, από την ποίηση μέχρι το παραμύθι, ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης παρουσιάζει το έργο του, «Lebensraum», σε σκηνοθεσία της Έλενας Σωκράτους, στο θέατρο Θησείον, από την Πέμπτη 7 έως και την Κυριακή 10 Απριλίου, στις 9 το βράδυ (στα ελληνικά: 7, 9 και 10 Απριλίου, στα γερμανικά με ελληνικούς υπέρτιτλους: 8 Απριλίου). Στη συνέχεια, το έργο θα ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη και την Κύπρο.
Πόσο;
Στο «Lebensraum», το οποίο ανέβηκε σε παγκόσμια πρώτη στη Γερμανία, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία, δύο άντρες συναντιούνται πάνω στη σκηνή του – γεμάτου με θεατές – θεάτρου. Ο ένας είναι ο Χειριστής του Πειράματος, ο άλλος προσφέρεται να γίνει πειραματόζωο έναντι αμοιβής. Το Πείραμα μοιάζει με απλή στατιστική καταγραφή: ο Χειριστής κάνει διάφορες εγκυκλοπαιδικού τύπου ερωτήσεις γύρω από τη ναζιστική θεωρία του Lebensraum, του Ζωτικού Χώρου, και στη συνέχεια τού δίνει μια υδρόγειο σφαίρα και τον καλεί να βρει διάφορες πρωτεύουσες χωρών του κόσμου.
Όλα μοιάζουν σχεδόν αστεία. Όμως, όταν το Πειραματόζωο αγγίζει την Κουάλα Λουμπούρ, ένας πυροβολισμός σκοτώνει έναν θεατή του θεάτρου. Πόσο μπορεί να αντέξει το Πειραματόζωο μια τέτοια πιθανότητα; Πόση διαπραγμάτευση με την ηθική του είναι επιτρεπτή; Και πόσο μπορούν να αντέξουν οι θεατές τη θεατρική σύμβαση, βλέποντας το κεφάλι του διπλανού τους να συντρίβεται από μια σφαίρα;
Η παράσταση μέσα από τα λόγια των συντελεστών της
«Οι αληθινοί δολοφόνοι είναι (και θα είναι για πάντοτε) οι θεατές»
«Το έργο “Lebensraum” έχει στο κέντρο του την ανημποριά μας να υποστηρίξουμε την “ανθρώπινη καλοσύνη”, όπως μας τη σύστησε ο Διαφωτισμός» εξηγεί ο Θανάσης Τριαρίδης. «Οι χορτάτοι άνθρωποι της Δύσης αρνούμαστε να μοιραστούμε τη χόρτασή μας (τον ζωτικό χώρο μας) με την πείνα των άλλων, με τον ίδιο τρόπο που οι θεατές του έργου θα σκοτώσουν τον πρωταγωνιστή, όταν νιώσουν πως τους απειλεί. Υπό μίαν έννοια, το “Lebensraum” ξαναγυρίζει στις απαρχές του θεάτρου, όπου θεατές του τελετουργικού διθυράμβου σκοτώνουν τον αποδιοπομπαίο τράγο, για να εξαγνίσουν την ένοχη κοινότητά τους. Οι αληθινοί δολοφόνοι είναι (και θα είναι για πάντοτε) οι θεατές».
«Ο θεατής φτάνει στα όριά του»
Η σκηνοθέτιδα Έλενα Σωκράτους αναφέρει: «Το “Lebensraum” είναι ένα έργο, κατά τη διάρκεια του οποίου ο θεατής φτάνει στα όριά του, συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα τις συνθήκες, μέσα στις οποίες κινείται η καθημερινότητά του. Ένα έργο για τη δύναμη της εξουσίας, όταν αυτή δεν επιβάλλεται φανερά, αλλά αόρατα, αθόρυβα και τρομακτικά γρήγορα. Έτσι μπορεί να μας καθοδηγήσει… Θα έλεγα ότι μια φράση που λέχθηκε, κατά τη διάρκεια της συζήτησης μετά την παράσταση, αντανακλά, ίσως, την ουσία του έργου. Μια Γερμανίδα θεατής μάς είπε: “Όταν έλεγε ο Σ ότι το κοινό δεν θα κάνει τίποτα, θα κάτσει στη θέση του αμίλητο, θα δεχτεί τα πάντα και μπορείς να το καθοδηγήσεις, ήθελα να σηκωθώ πάνω και να του πω ότι δεν είναι έτσι. Ένιωθα θιγμένη και ήμουν έτοιμη να ξεσηκωθώ…” Και όταν τη ρωτήσαμε: “Γιατί δεν το έκανες;” μας απάντησε: “Ναι, όντως, δεν το έκανα. Μάλλον, τελικά, έχει δίκιο ο Σ…”».
«Το κοινό σε θέση πειραματιζόμενου»
Με τη σειρά της, η επιστημονική συνεργάτιδα Ευτυχία Παπαγιάννη σημειώνει: «Το όλο εγχείρημα “στήθηκε” με τέτοιο τρόπο, ώστε το κοινό να εισέρχεται στην πειραματική κατάσταση από την ώρα, που ανοίγει η πόρτα του θεάτρου. Πειραματιστές με λευκές στολές περιφέρονται ανάμεσα στο κοινό που περιμένει, μοιράζοντας και συλλέγοντας σύντομα ερωτηματολόγια. Το κοινό σε θέση πειραματιζόμενου. Ανάμεσα στις αρχικές αντιδράσεις ήταν η επιφυλακτικότητα, η δυσπιστία, ο σκεπτικισμός, αλλά και το χιούμορ, η ευγένεια και η συνεργατικότητα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως, όποια και αν ήταν η αρχική αντίδραση του Πειραματιζόμενου Κοινού, στο τέλος υπακούει και συμμορφώνεται στις εντολές των πειραματιστών. Το κοινό, είναι για το “Lebensraum”, το τρίτο πρόσωπο της παράστασης. Πρόκειται για ένα, προς μελέτη, συλλογικό υποκείμενο, το οποίο καλείται να διερωτηθεί πάνω σε ηθικά ζητήματα. Προβληματίζεται πάνω στην ελευθερία, τον έλεγχο, τον φόβο και, βλέποντάς το, παρατηρούμε, άλλοτε, να ταυτίζεται με τον πειραματιστή και, άλλοτε, με τον πειραματιζόμενο».
«Μη λογαριάζοντας τις “συνταγές για επιτυχία”»
Τέλος, ο δραματολόγος Γεράσιμος Μπέκας σημειώνει: «Το να κάνεις θέατρο ως Έλληνας στο εξωτερικό, τα τελευταία χρόνια, έχει μια περίεργη ιδιομορφία. Συναντώντας έναν διευθυντή θεάτρου, εκείνος ενθουσιάζεται που είσαι Έλληνας και σου ζητάει ένα έργο “για την κρίση”. Κατά προτίμηση, με ξεβράκωτους και πολλή βία. Με αυτόν τον τρόπο, η κρίση τρέφει την ανάγκη του κοινού για πολιτικά θέματα, πάνω απ’ όλα, όμως, εξασφαλίζει ότι το θέατρο μπορεί να αναπαριστά την πραγματικότητα και ότι κατέχει έναν σημαντικό ρόλο στην κοινωνία. Ο πειρασμός να εξυπηρετήσει κανείς τέτοιου είδους ανάγκες είναι μεγάλος, όχι μόνο επειδή ο καθένας έχει ένα ενοίκιο να πληρώσει, αλλά επειδή ο κόσμος πρέπει να μάθει το τι συμβαίνει στην Ελλάδα, πέρα από τα δελτία ειδήσεων που ασχολούνται, κατά καιρούς, επιφανειακά με την Ελλάδα, ως κύριο μέτωπο της ευρωπαϊκής κρίσης. Υποφέρουν άρα υπάρχεις.
Ως κοινωνία, η οποία δύσκολα πια συγκινείται, βιαζόμαστε να αποκτήσουμε άποψη για τα πάντα και να έχουμε τις απαντήσεις έτοιμες, φτάνει να μην προβληματιστούμε. Με το “Lebensraum”, λοιπόν, κάναμε ένα βήμα πίσω και προσπαθήσαμε, μη λογαριάζοντας τις “συνταγές για επιτυχία”, να δείξουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του σήμερα, όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε».
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο: Θανάσης Τριαρίδης, σκηνοθεσία: Έλενα Σωκράτους, σκηνικά: Βασιλική Χριστοπούλου, δραματουργική ανάλυση: Γεράσιμος Μπέκας, μουσική: Πάνος Βούλγαρης, sound design: Daisy Chain, βίντεο – φωτογραφίες: Παναγιώτης Πασχαλίδης, graphic design: Πέτρος Ζάβρακας, φώτα: Δημήτρης Σταμάτης, μετάφραση στα γερμανικά: Mirja Lahidjanian – Maria Thomas, επιστημονική συνεργάτιδα: Ευτυχία Παπαγιάννη, συντονισμός: Χριστίνα Καμπέρη. Ερμηνεύουν: Κωστής Καλλιβρετάκης, Κωνσταντίνος Γεράκης.
Πληροφορίες
Θησείον, Ένα Θέατρο Για Τις Τέχνες: Τουρναβίτου 7 – Ψυρρή, τηλ. κρατήσεων: 210 3255444. Διάρκεια παράστασης: 75 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 12 ευρώ, μειωμένο (φοιτητικό, νεανικό κάτω των 22, άνω των 65 και ανέργων): 8 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: ταμείο θεάτρου, Ticket Services: Πανεπιστημίου 39 (εντός Στοάς Πεσμαζόγλου), καταστήματα Forthnet, τηλεφωνικά: 210 7234567, ηλεκτρονικά: ticketservices.gr.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
