Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, στις 2 Απριλίου, ημέρα γέννησης του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (2 Απριλίου 1805), γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου.
Καθιερώθηκε πριν από 52 χρόνια (1966), από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα, με σκοπό να τονώσει την αγάπη για το διάβασμα και να στρέψει την προσοχή στα παιδικά βιβλία, σε μια προσπάθεια διεθνούς συνεργασίας για την ανάπτυξη και τη διάδοση της παιδικής λογοτεχνίας.
Κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της ΙΒΒΥ (International Board on Books for Young People) έχει την ευκαιρία να γίνει χορηγός της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου. Επιλέγει ένα θέμα και καλεί έναν γνωστό συγγραφέα να γράψει ένα μήνυμα για όλα τα παιδιά του κόσμου και έναν γνωστό εικονογράφο να φιλοτεχνήσει μια αφίσα.
Το υλικό αυτό χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους για την προώθηση των βιβλίων και της ανάγνωσης σε όλο τον κόσμο.
Το 2020 υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα της Σλοβενίας (Slovenská sekcia IBBY). Το φετινό μήνυμα γράφτηκε από τον Σλοβένο συγγραφέα Peter Svetina, μεταφράστηκε στα ελληνικά, όπως κάθε χρόνο, από τη συγγραφέα Λότη Πέτροβιτς ενώ η αφίσα φιλοτεχνήθηκε από τον Σλοβένο εικονογράφο Damijan Stepančič. Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Πείνα για λέξεις (2020)
Peter Svetina
Εκεί που μένω, οι θάμνοι πρασινίζουν αργά τον Απρίλη ή νωρίς τον Μάη και σύντομα γεμίζουν με κουκούλια από πεταλούδες. Αυτά τα κουκούλια μοιάζουν με μπαλίτσες από βαμβάκι ή με κουφέτα και οι νύμφες τους καταβροχθίζουν φύλλο το φύλλο μέχρι που οι θάμνοι απογυμνώνονται. Όταν όμως οι νύμφες γίνουν πεταλούδες και πετάξουν, οι θάμνοι δεν είναι κατεστραμμένοι. Καθώς πλησιάζει το καλοκαίρι, ξαναγίνονται πράσινοι πάλι και πάλι.
Έτσι μοιάζει ο συγγραφέας, έτσι μοιάζει ο ποιητής. Κατασπαράζονται, μένουν κατάστεγνοι από ιστορίες και ποιήματα, που, όταν ολοκληρωθούν, πετούν μακριά, μπαίνουν μέσα σε βιβλία και βρίσκουν τους αναγνώστες τους. Αυτό γίνεται πάλι και πάλι.
Και τι συμβαίνει μ’ κείνα τα ποιήματα και τις ιστορίες;
Ξέρω ένα αγόρι που έπρεπε να κάνει κάποια εγχείρηση στο μάτι του. Για δύο εβδομάδες μετά την εγχείρηση, έπρεπε να ξαπλώνει μόνο από τη δεξιά πλευρά και μετά δεν έπρεπε να διαβάζει τίποτα για ένα μήνα. Όταν τελικά ξαναπήρε στα χέρια του ένα βιβλίο έπειτα από ενάμιση μήνα, ένιωσε σαν να κατάπινε λέξεις μ’ ένα κουτάλι από μια γαβάθα. Σαν να τις έτρωγε. Πραγματικά τις έτρωγε.
Ξέρω κι ένα κορίτσι που όταν μεγάλωσε έγινε δασκάλα. Μου είπε: Τα παιδιά που οι γονείς δεν τους διάβασαν παραμύθια έχουν στερηθεί κάτι σημαντικό.
Οι λέξεις στα ποιήματα και στις ιστορίες είναι τροφή. Όχι τροφή για το σώμα, όχι τροφή που μπορεί να γεμίσει το στομάχι σου. Τροφή όμως για το πνεύμα και τροφή για την ψυχή.
Όταν πεινάει κάποιος ή διψάει, το στομάχι του γουργουρίζει και το στόμα του στεγνώνει. Οι πεινασμένοι γυρεύουν να φάνε κάτι, ένα κομμάτι ψωμί, ένα πιάτο ρύζι ή δημητριακά, λίγο ψάρι, ή μια μπανάνα. Όσο περισσότερο πεινούν, τόσο στενεύει ο οπτικός τους ορίζοντας, ώσπου παύουν να βλέπουν ό,τι δεν είναι τροφή για να τους χορτάσει.
Η πείνα για λέξεις εκδηλώνεται διαφορετικά. Μοιάζει με θλίψη, με λήθη, με αυθάδεια. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από τέτοιου είδους πείνα δεν νιώθουν πως η ψυχή τους τρέμει από κρύο κι ότι προσπερνούν τους εαυτούς τους χωρίς να το προσέχουν. Ένα μέρος του κόσμου τους εξαφανίζεται χωρίς να το γνωρίζουν.
Αυτού του είδους η πείνα χορταίνεται με ποίηση και ιστορίες. Υπάρχει όμως ελπίδα για όσους δεν έχουν ποτέ αφεθεί ν’ απολαύσουν τις λέξεις, για να χορτάσουν αυτή την πείνα;
Υπάρχει! Το αγόρι που είπαμε διαβάζει κάθε μέρα. Το κορίτσι που έγινε δασκάλα διαβάζει στους μαθητές της. Κάθε Παρασκευή. Κάθε βδομάδα. Αν κάποια φορά το ξεχάσει, της το θυμίζουν τα παιδιά.
Και τι γίνεται με τον συγγραφέα και τον ποιητή; Καθώς έρχεται το καλοκαίρι, θα πρασινίσουν πάλι. Και πάλι θα στεγνώσουν από ιστορίες και ποιήματα, που θα πετάξουν μακριά προς κάθε κατεύθυνση. Πάλι και πάλι.
Μήνυμα της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κας Λίνας Μενδώνη
Στα γενέθλια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, 2 Απρίλη 1805, αρμόζει η γιορτή της Παγκόσμιας ημέρας του Παιδικού Βιβλίου. Ο Άντερσεν δεν μπόρεσε να μάθει την τέχνη του πατέρα του, που ήταν τσαγκάρης. Έγινε όμως ο μάγος της αφήγησης των παραμυθιών, δίνοντας στις λέξεις του φτερά που συναρπάζουν τη φαντασία των παιδιών. Μεγαλώσαμε με τα λυπημένα του παραμύθια.
Η σχέση μας με το βιβλίο στη μικρή ηλικία ανοίγει παράθυρο στις λέξεις και στη μαγεία της γλώσσας, χαρίζοντας μας την περιπλάνηση στους κόσμους των παραμυθιών. Η περιπέτεια της αφήγησης προσφέρει όσα χρειάζεται ένα παιδί για να κατανοήσει τον χρόνο που συμπορεύεται με την εξέλιξη της ιστορίας και τη γέννηση πρωτόγνωρων συναισθημάτων.
Το βιβλίο είναι παιδεία. Συνεισφέρει στη δημιουργία της προσωπικότητας, στην κατανόηση του άλλου, στον έλεγχο του εγώ. Είναι η είσοδος στην ομάδα του εμείς, από τη μικρή ηλικία. Δημιουργεί πολίτες με ευθύνη, κοινωνικές δεξιότητες και ιδίως χωρίς προκαταλήψεις.
Έλληνες συγγραφείς παιδικών βιβλίων ταλαντούχοι και ευφάνταστοι, εικονογράφοι, ικανοί και δημιουργικοί, που διακρίνονται διεθνώς, κάνουν πλούσια τη μέρα των παιδιών μας, ξεκολλώντας τα από την ηλεκτρονική εικόνα που δεν αφήνει περιθώρια στη δημιουργική φαντασία τους. Ο ρόλος της διαμεσολάβησης του συγγραφέα ανάμεσα στο παιδί και στο φανταστικό είναι μεγάλη ευθύνη.
Και σήμερα «Μένουμε σπίτι». Είναι καλή αφορμή, καθώς περνάμε περισσότερο χρόνο με την οικογένεια, να αποκαλύψουμε στα παιδιά τους ελεύθερους, ανοιχτούς, διάπλατους κόσμους που θα ανοίγονται πάντα μπροστά τους, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου.
Υστερόγραφο:
Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ήρθε στη Ελλάδα, Μάρτη 1841. Λάτρεψε τον Παρθενώνα. Στο ιστορικό του μυθιστόρημα «Το νησί πέρα από την ακτή» έγραψε πως ήθελε να ξανάρθει. Η επιθυμία δεν πραγματοποιήθηκε… όπως γίνεται και στα παραμύθια του…
