Το βιβλίο «Τζερόλαμο Καρντάνο: Ο βέβηλος μαθηματικός» του Μάικλ Μπρουκς κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τραυλός, σε μετάφραση Γιώργου Κυριακόπουλου.
Ένα βιβλίο για την επιστήμη που δεν μοιάζει με κανένα άλλο, για έναν επιστήμονα όμοιος του οποίου δεν έχει υπάρξει ξανά στην Ιστορία. Ένα ορόσημο στην εκλαϊκευμένη επιστήμη.
Από την κρύπτη των παραμελημένων, ο Μάικλ Μπρουκς «ανασταίνει» τον Τζερόλαμο Καρντάνο, έναν απίθανο εφευρέτη, μαθηματικό, γιατρό και αστρολόγο, μια μοναδική φιγούρα από το Μιλάνο του 16ου αιώνα. Όμως, ποιος είναι ο Καρντάνο;
Αυτός ο πεισματάρης, «υπερκόσμιος» άντρας -γιος ενός δικηγόρου και μιας «ιδιοκτήτριας» πορνείων- κατάφερνε να μετατρέπει σε χρήμα τη μαθηματική του οξυδέρκεια καθώς και τις γνώσεις του στην ιατρική και την αστρολογία.
Αυτή η εκκεντρική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα της Αναγέννησης εφηύρε τα μαθηματικά των πιθανοτήτων -ώστε να κερδίζει στα τυχερά παιχνίδια, και -σχεδόν χωρίς να το επιδιώξει- επινόησε τους φανταστικούς αριθμούς, κατακτώντας έτσι τον ιστορικό τίτλο του θεμελιωτή των μαθηματικών πυλώνων της σύγχρονης κβαντικής φυσικής.
Η ζωή του Καρντάνο είναι η «καρδιά» αυτού βιβλίου, που ελκυστικά αναμειγνύει ιστορία, μυθοπλασία και επιστήμη.
Αξιοποιώντας τη θεωρία της διεμπλοκής, ο Μάικλ Μπρουκς εξηγεί πώς βρέθηκε στο κελί της φυλακής του Καρντάνο, τι του είπε για το βιβλίο του, πώς του παρουσίασε την εξέλιξη της κβαντικής φυσικής, και τι άκουσε από τα χείλη του μελλοθάνατου ήρωά του για την τοξική ζωή του, τα χτυπήματα της μοίρας και τους ανεκπλήρωτους πόθους του.
«Νιώσατε ποτέ τη διάθεση να κατανοήσετε το Σύμπαν; Από τη στιγμή που αυτός ο πόθος λαμπαδιάσει μέσα στην ψυχή σας –όμως, να λαμπαδιάσει πραγματικά- δεν υπάρχει γυρισμός. Γι’ αυτό τον λόγο κάποιοι άνθρωποι αφιερώνουν τη ζωή τους στη φυσική. Ή στη φιλοσοφία. Ή στον βουδισμό. Ή στα μαθηματικά. Όλοι αναζητούν απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα. Δεν λέω ότι όλοι εντέλει ακολουθούν την ίδια διαδρομή –γνωρίζω ποια είναι, κατά την άποψή μου, η καλύτερη- αλλά καμία δεν μπορεί να ικανοποιήσει τους πάντες.
Εγώ διάλεξα τη φυσική ως τον δρόμο μου προς τη φώτιση. Άλλοι προτιμούν τη διδασκαλία του Ιησού. Άλλοι προτιμούν τον Κρίσνα ή την Καμπάλα. Ο φίλος μου ο Τζερόλαμο Καρντάνο –να με συγχωρείτε, είναι όντως φίλος μου· άλλωστε έχουμε περάσει πολύ καιρό μαζί- στράφηκε στην αστρολογία. Όμως ποτέ δεν την εμπιστεύτηκε πραγματικά. Ο Τζερόλαμο συνήθιζε να αμφιβάλλει για την αστρολογία, να την επεξεργάζεται επίμονα, να θέτει δύσκολα ερωτήματα γι’ αυτήν. Δεν είμαι πεπεισμένος ότι ο καθένας κάνει το ίδιο, ακόμη και με τη φυσική –μια υποψία στην οποία οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος η συγγραφή αυτού του βιβλίου.
Είμαι φυσικός. Η ειδίκευσή μου, εν προκειμένω, είναι η κβαντική μηχανική, η θεωρία που περιγράφει πώς λειτουργεί ο κόσμος στις μικροσκοπικές κλίμακες. Το ενδιαφέρον μου για τον Τζερόλαμο προκύπτει από το γεγονός ότι χρησιμοποίησε το κοφτερό μυαλό του για να φέρει στο φως τα μαθηματικά θεμέλια στα οποία στηρίζεται η κβαντική θεωρία, ο πιο επιτυχημένος οδηγός μας για το Σύμπαν. Αστρολογία και κβαντική φυσική να στροβιλίζονται μέσα σ’ ένα αναγεννησιακό κεφάλι –ποιος θα το σκεφτόταν;
[…] Μιλώ στον Τζερόλαμο. Κι εκείνος μου μιλάει. Είναι αλήθεια ότι αυτές οι συζητήσεις γίνονται μέσα στο κεφάλι μου, αλλά το περιεχόμενό τους προέρχεται από το γραπτά του και από όσα έχουν γραφτεί γι’ αυτόν. Είμαστε σύγχρονοι διανοητικά. Είμαστε και οι δύο ορθολογιστές, πασχίζουμε και οι δύο να κατανοήσουμε το Σύμπαν, είμαστε και οι δύο πεπεισμένοι ότι κανείς δεν έχει ακόμη αποκτήσει μια ικανοποιητική γνώση γι’ αυτό. Πιστεύουμε και οι δύο ότι ο χώρος και ο χρόνος –ιδίως ο χρόνος- δεν είναι αυτό που εσείς κι εγώ έχουμε μάθει να πιστεύουμε πως είναι.
Συνεπώς, ναι, αυτό το βιβλίο δεν είναι ακριβώς ό,τι θα περιμένατε από έναν επιστήμονα συγγραφέα με τη δική μου εκπαίδευση και ιστορία. Αλλά δεν μπορώ να κάνω διαφορετικά. Με το μυαλό μου, έχω επισκεφτεί τον Τζερόλαμο στο κελί της φυλακής του. Και ίσως όχι μόνο με το μυαλό μου. Στα βιβλία που έγραψε ο Τζερόλαμο μετά την αποφυλάκισή του μπορώ να δω ξεκάθαρα ίχνη των επισκέψεών μου.
Ίσως θα έπρεπε να απομακρυνθείτε προτού σας παρασύρω σ’ αυτή την τρέλα».
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
