Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Το πολυβραβευμένο έργο της Νίνα Ρέιν «Φυλές» ανεβαίνει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά, στο Θέατρο Σταθμός.
Η Νίνα Ρέιν, μια νέα δυναμική φωνή του βρετανικού θεάτρου, επεξεργάζεται με ισορροπία ανάμεσα στο χιούμορ και τη συγκίνηση μια σειρά ευαίσθητων θεμάτων: την απουσία ενσυναίσθησης ακόμα κι ανάμεσα στους πιο στενούς ανθρώπινους δεσμούς, τα όρια της λεκτικής επικοινωνίας, την ανάγκη να ανήκεις σε μια φυλή παρά τα όποια αδιέξοδά της.
Ο Μπίλυ, αν και εκ γενετής κωφός, έχει μεγαλώσει «φυσιολογικά» μέσα σε μια οικογένεια που έχει κάνει τα πάντα για να αμβλύνει τις συνέπειες της διαφορετικότητάς του. Η εισβολή όμως της Σύλβιας στον μικρόκοσμο της οικογένειας ανατρέπει ό,τι ίσχυε μέχρι τότε. Παρότι o Κρίστοφερ, ο πατέρας της οικογένειας, επιμένει πως «χωρίς τις λέξεις δεν μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας», τα μέλη της άλλοτε μέσα από τη γλώσσα κι άλλοτε μέσα από τη σιωπή διεκδικούν τη δική τους φωνή.
Στη θαυμαστή της αυτή αλληγορία, η Ρέιν εστιάζει στην περιπλοκότητα της επικοινωνίας μέσα στον μικρόκοσμο της φυλής μας, της ίδιας μας της οικογένειας, στα πιο κοντινά μας άτομα, εκείνα δηλαδή που «αγαπάμε και γνωρίζουμε πιο πολύ». Τελικά, ο λόγος μπορεί να είναι τόσο περιοριστικός όσο η σιωπή; Και η σιωπή μπορεί να είναι το ίδιο εύγλωττη με το λόγο;
Με τον σκηνοθέτη Τάκη Τζαμαργιά, είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε κυρίως για το έργο, αλλά όχι μόνο.
Λίγα λόγια σας για την παράσταση;
«Όπως λέει η ίδια η συγγραφέας για το έργο της: Οι Φυλές αφορούν τόσο στο τι σημαίνει να είσαι μέλος μιας φυλής, όσο και για το πώς ακούμε ο ένας τον άλλον, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Γύρω από την έννοια της ενσυναίσθησης χτίζεται όλη η παράσταση. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στη φυλή των ακουόντων και τη φυλή των κωφών αποκαλύπτει το μέγεθος της κωφότητας των πρώτων, που εγκλωβισμένοι σε κούφια σχήματα και ιδεολογήματα αδυνατούν να επικοινωνήσουν ουσιαστικά, να αφουγκρασθούν την αλήθεια και να εκφράσουν την αγάπη τους. Κι από την άλλη, πόσο περίπλοκη και συνάμα περιοριστική μπορεί να γίνει η επικοινωνία στη βουβή ευγλωττία της νοηματικής».
Πείτε μας μια ατάκα, έναν διάλογο από το έργο ή περιγράψτε μας μια σκηνή. Ό,τι σας έρθει πρώτο στον νου.
«“Δεν μας νοιάζει γιατί το έκανες! Κανέναν τους δεν νοιάζει. Μας λείπεις! Σε παρακαλώ κράτα μου το χέρι…”. Μέσα σε αυτήν τη φράση περικλείεται η πλήρης αποδοχή του άλλου, όταν λες σε κάποιον μας λείπεις σημαίνει ότι τον αγαπάς».
Κάποια σκέψη, κάποιο συναίσθημά σας, στην πρώτη επαφή σας με το έργο;
«Νιώθω ευγνώμων που μου δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθώ με ένα τέτοιο έργο, που σε φέρνει αντιμέτωπο με την κωφότητα όχι την οργανική αλλά με την κωφότητα στην επικοινωνία μέσα στην ίδια την οικογένειά μας. Πως καταφέρνει με το έργο αυτό η Νίνα Ρέιν να φωτίζει πληγές που φέρουμε και ανοίγει ρωγμές από τη σχέση μας με τα πιο κοντινά μας πρόσωπα. Τι σημαίνει η ανάγκη μας να ανήκουμε σε μια ομάδα και πως με αντίτιμο την ασφάλεια διευθετούμε μέσα σε αυτήν αρχές, αξίες, γλώσσα, αλλά ταυτόχρονα διαμορφώνουμε προκαταλήψεις, στερεότυπα και ιδεολογήματα καιπως ορθώνουμε τείχη απέναντι στις άλλες ομάδες–φυλές».
Ένα σχόλιό σας για τη σκηνοθετική σας προσέγγιση;
«Επικεντρώθηκα, κυρίως, στην ψυχογραφία των ηρώων του έργου και στις προκείμενες σχέσεις τους, καθώς και στις αλλαγές που υφίστανται αυτές στο πέρασμα του χρόνου».
Μπορεί, τελικά, ο λόγοςνα είναι τόσο περιοριστικός όσο η σιωπή; Καιη σιωπή, μπορεί να είναι το ίδιο εύγλωττη με τον λόγο;
«Αποτελεί ιδιαιτερότητα η οργανική κωφότητα ή η κωφότητα των άλλων να επικοινωνήσουν αληθινά και να αφουγκραστούν την ανάγκη του άλλου. Το κυρίαρχο είναι σαν οι λέξεις να μην μπορούν να αποδώσουν ένα πλέγμα συναισθημάτων ακόμα και για τον πιο κοντινό μας. Το ότι δεν υπάρχει ο άλλος και το μόνο που μας νοιάζει είναι η δική μας κυριαρχία. Το ότι η γλώσσα από εργαλείο επικοινωνίας με τον άλλο μετατρέπεται σε όργανο αυτάρεσκης προβολής και επιβολής. Ένα ατέλειωτο ξόδεμα λέξεων σε κούφια σχήματα που ενισχύουν τον ναρκισσισμό και την αυτοαναφορικότητά μας. Με τη δύναμη της ενσυναίσθησης μπορούμε να χτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας με τον άλλον. Να μάθουμε να αφουγκραζόμαστε και να σωπαίνουμε περισσότερο και να μιλάμε λιγότερο».
Μια γλυκιά ανάμνηση από την καλλιτεχνική σας διαδρομή;
«Έχω τον τρόπο, με το πέρασμα του χρόνου, να αναστέλλω τα αρνητικά και να ενισχύω τα θετικά, αυτά είναι που κρατώ δεν ξεχωρίζω τίποτα, όλα ήταν γλυκά τότε και όπως τα έκανα».
Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Το καλό φαγητό με ωραίους ανθρώπους, που αφήνουν χώρο για τους άλλους».
Κάτι που σας τη χαλά;
«Η αγνωμοσύνη».
Μια αγωνία σας;
«Το ότι μεγαλώνω και δεν είναι οι δυνάμεις μου οι ίδιες».
Και μια ευχή σας;
«Να βελτιωθούν οι εργασιακές συνθήκες για όλους και να δοθεί χώρος στα νέα παιδιά που αξίζουν».
Ταυτότητα Παράστασης
Μετάφραση: Έρι Κύργια, σκηνοθεσία: Τάκης Τζαμαργιάς, σκηνικά – κοστούμια: Εδουάρδος Γεωργίου, φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου, μουσική επιμέλεια & πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης, βοηθός σκηνογράφου: Έλλη Αποστολάκη, βοηθός σκηνοθέτη: Χρήστος Τζαμαργιάς, σύμβουλος δραματουργίας: Ελένη Μολέσκη, επιστημονικός σύμβουλος: Κωνσταντίνος Σαμαράς.
Ερμηνεύουν: Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Μανώλης Μαυροματάκης, Δημήτρης Κουρούμπαλης, Μάνος Καρατζογιάννης, Βασιλική Τρουφάκου, Ελένη Μολέσκη.
Θέατρο Σταθμός: Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα (Μετρό Μεταξουργείο).
