Πολύπλευρα δημιουργικός άνθρωπος, ο Λάκης Παπαστάθης (γενν. 1953, Βόλος) άφησε το αποτύπωμά του σε ποικίλες μορφές τέχνης και διαφορετικά μέσα έκφρασης (κινηματογράφος, τηλεόραση, λογοτεχνία, κριτική, μεταξύ άλλων.). Θεωρείται επίσης ένας από τους θεμελιωτές του πολιτιστικού ντοκιμαντέρ στην ελληνική τηλεόραση, κυρίως μέσω της εκπομπής «Παρασκήνιο» την οποία δημιούργησε μαζί με τον σκηνοθέτη Τάκη Χατζόπουλο, που άρχισε να προβάλλεται στην ΕΡΤ το 1976.
Απόφοιτος του Κέντρου Σπουδών Κινηματογράφου, ο Λάκης Παπαστάθης ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του το 1963, σκηνοθετώντας μικρού και μεγάλου μήκους κινηματογραφικές ταινίες, οι οποίες απέσπασαν επαίνους για την αισθητική αρτιότητα και το βάθος του περιεχομένου τους, καθώς και πλήθος βραβείων.
Η κινηματογραφική του πορεία επηρεάστηκε καθοριστικά από την «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, στην οποία ταινία είχε εκτελέσει καθήκοντα βοηθού σκηνοθέτη και βασικού συντελεστή για την ολοκλήρωση της παραγωγής. Αργότερα, εξέδωσε («Πατάκης», 2006) την εκτενή μονογραφία «Όταν ο Δαμιανός γύριζε την Ευδοκία», ειδικά αφιερωμένη στο παρασκήνιο μιας ταινίας-σταθμού στην ιστορία του νέου ελληνικού κινηματογράφου.
Φιλμογραφία και διακρίσεις
Τέσσερις μεγάλου μήκους ταινίες σκηνοθέτησε συνολικά ο Λάκης Παπαστάθης. Πρόκειται για τις ταινίες «Τον καιρό των Ελλήνων» (1981), «Θεόφιλος» (1987), «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» (2001, βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού) και «Ταξίδι στη Μυτιλήνη» (2010), οι οποίες τιμήθηκαν με βραβεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ενδεικτικά, η ταινία «Θεόφιλος» συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου (1980), ενώ «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» συμμετείχε στο επίσημο πρόγραμμα στο Φεστιβάλ του Τορόντο (2001).
Νωρίτερα, το 1972, η ταινία «Γράμματα από την Αμερική» απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
Εκτός αυτών, ο Λάκης Παπαστάθης σκηνοθέτησε ιστορικά ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο της σειράς «Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα», η οποία στηρίχθηκε αποκλειστικά σε κινηματογραφικά ντοκουμέντα. Το κύκνειο άσμα του στη μικρή οθόνη ήταν η σκηνοθεσία εκπομπών στο πλαίσιο της σειράς «Υστερόγραφο» της ΕΡΤ, έως και το 2022.
Συλλυπητήριο μήνυμα της ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού
Μόλις πληροφορήθηκε την είδηση της απώλειας του Λάκη Παπαστάθη, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με βαθιά θλίψη αποχαιρετούμε τον Λάκη Παπαστάθη, έναν σπουδαίο δημιουργό, έναν πνευματικό άνθρωπο, που με τη σύνθετη σκέψη και το πολύπλευρο έργο του ως σκηνοθέτης και συγγραφέας, μας αφήνει ένα σημαντικό αποτύπωμα στον σύγχρονο ελληνικό Πολιτισμό. Στο έργο του Λάκη Παπαστάθη υπάρχει μια αρμονική ισορροπία ανάμεσα στον Λόγο και στην Εικόνα, σε όλες τις μορφές τέχνης, με τις οποίες ασχολήθηκε. Στις ταινίες του και μέσα από την ποιητικότητα των εικόνων του, είτε πρόκειται για μυθοπλασία είτε για ντοκιμαντέρ, περνούν ο Θεόφιλος, ο Βιζυηνός, ο Παπαδιαμάντης, οι λαϊκές παραδόσεις, η θρησκευτικότητα, οι δεσμοί με τον τόπο και την πατρίδα. Το τηλεοπτικό «Παρασκήνιο», που δημιούργησε με τον Τάκη Χατζόπουλο, με περισσότερα από 900 επεισόδια, αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της ελληνικής τηλεόρασης, τόσο για τη διεισδυτικότητα της έρευνας, την ποιότητα της καταγραφής και της ευαισθησίας, με την οποία προσέγγιζε πρόσωπα και θέματα, όσο και γιατί αποτέλεσε σχολείο για δεκάδες σκηνοθέτες, δημοσιογράφους, τεχνικούς, που μαθήτευσαν δίπλα του. Μας αφήνει μια σπουδαία παρακαταθήκη που δεν πρόκειται να ξεχαστεί. Εκφράζω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια στην Υβόννη Μαλτέζου, στον Αργύρη και στους πολλούς φίλους του».
Ο Υφυπουργός Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Βραβευμένος πολλές φορές στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ο Λάκης Παπαστάθης άφησε τη δική του σφραγίδα στον ελληνικό κινηματογράφο. Πολυσχιδής, ασχολήθηκε ενεργά με την συγγραφή, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο και την κριτική, έβγαλε από την αφάνεια το πολιτιστικό ντοκιμαντέρ και συνέδεσε το όνομα του με το ιστορικό “Παρασκήνιο”. Τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια και στους οικείους του».
Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών
Η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών αποχαιρετά με απόλυτη θλίψη τον σημαντικό Έλληνα σκηνοθέτη, Λάκη Παπαστάθη.
Το μεγάλο δημιουργικό του έργο φώτισε το πολιτιστικό τοπίο της Ελλάδας, σημαδεύοντας με την επώνυμη γραφή του τα οπτικοακουστικά δρώμενα της κινηματογραφικής τέχνης κι όχι μόνο.
Από τις πρώτες του δημιουργίες μικρού μήκους, υπήρξε ένας από τους στυλοβάτες του νέου ελληνικού κινηματογράφου και εν συνεχεία με όλο το κινηματογραφικό του έργο δεκαετιών, στις μεγάλου μήκους ταινίες του και στις σειρές ντοκιμαντέρ που υλοποίησε, απέδειξε τον εμπνευσμένο ρόλο του δημιουργού με τη δύναμη της γραφής του και το προσωπικό εύρος σύλληψης και υλοποίησης της Τέχνης που αγάπησε.
Ο Λάκης Παπαστάθης, επίτιμο μέλος του σωματείου μας, στήριξε με τη παρουσία του πάντα, τα οράματα και τις διεκδικήσεις των Ελλήνων Σκηνοθετών. Στους νεότερους δίδαξε: πως για να γίνεις καλλιτέχνης πρέπει να ζεις σαν καλλιτέχνης, να γίνεις ο ίδιος έργο τέχνης, πράγμα που τήρησε και διατήρησε μέχρι το τέλος, χωρίς να φοβάται κανένα τίμημα.
Τον αποχαιρετούμε με αληθινή, βαθιά συγκίνηση. Καλό ταξίδι, Λάκη!!!
Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Το ΔΣ, η Γενική Συνέλευση και οι εργαζόμενοι της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, με βαθιά θλίψη αποχαιρετούν ένα σπουδαίο έλληνα δημιουργό που έφυγε από κοντά μας: τον Λάκη Παπαστάθη.
Ο Λάκης Παπαστάθης υπήρξε ένας από τους κύριους εκπροσώπους του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, πρωτοπόρος ντοκιμαντερίστας, παραγωγός, αλλά και συγγραφέας, κριτικός στοχαστής και ερευνητής. Η πορεία του στο χώρο του κινηματογράφου επηρεάστηκε καθοριστικά από την «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, στην οποία υπήρξε βασικός συντελεστής -εξέδωσε μάλιστα τη μονογραφία «Όταν ο Δαμιανός γύριζε την Ευδοκία».
Μας άφησε μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες τεκμηρίωσης και μυθοπλασίας, όπως “Γράμματα από την Αμερική”, “Τον καιρό των Ελλήνων”, “Θεόφιλος”, “Το μόνον της ζωής του ταξείδιον” και “Ταξίδι στη Μυτιλήνη”, αποσπώντας κορυφαίες διακρίσεις στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στα Κρατικά Βραβεία, και αλλού.
Ήταν ένας ποιητής της εικόνας, ο οποίος “μπόλιασε”, όσο λιγοι, τον κινηματογράφο με τη λογοτεχνία και “έσκαψε” στις ρίζες της γλώσσας μας και του ελληνισμού.
Μαζί με τον Τάκη Χατζόπουλο, δημιούργησαν μια υποδειγματική εκπομπή στην Δημόσια Τηλεόραση, που κάλυψε όλες τις όψεις της Τέχνης και του Πολιτισμού -μια εκπομπή φυτώριο για πολλές γενιές ελλήνων σκηνοθετών: το θρυλικο “Παρασκήνιο”.
Ο Λάκης Παπαστάθης είχε μια σχέση ζωής με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος αλλά και μια σχέση αγάπης και θαυμασμού με την ιδρύτριά της, την Αγλαϊα Μητροπούλου, καθώς ήταν μαθητής της στη Σχολή Φωτεινού και Καλκάνη. Μέχρι τέλους, υπήρξε πολύτιμο μέλος της Γενικής Συνέλευσης της Ταινιοθήκης. Εκφράζουμε θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του.
Θα θυμόμαστε για πάντα το παράστημα, το ήθος και την αξιοπρέπειά του.
Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου αποχαιρετά τον Λάκη Παπαστάθη
Η απώλεια του Λάκη Παπαστάθη βυθίζει σε θλίψη τον πνευματικό κόσμο και ιδιαίτερα την κινηματογραφική μας κοινότητα. Ο Λάκης Παπαστάθης, ένας ευαίσθητος διανοούμενος, βαθιά καλλιεργημένος και με ανήσυχο πνεύμα, ανήκει στη γενιά των σκηνοθετών που έθεσαν με ένταση το αίτημα της γραφής και της ανανέωσης του ελληνικού κινηματογράφου, διαγράφοντας τη δική τους προσωπική τροχιά προς νέους ορίζοντες.
Ο Λάκης Παπαστάθης ξεκίνησε την περιπέτεια του στο ελληνικό σινεμά από την τραχιά, λιτή και φωτεινή Ελλάδα της «Ευδοκίας», ως βοηθός στο πλευρό του Αλέξη Δαμιανού, μακριά από τη ζεστασιά και τις βεβαιότητες της ηθογραφίας. Η συνέχεια είχε ρίσκο, τόλμη και μεγάλο πείσμα.
Στον «Καιρό των Ελλήνων» είδε μια Ελλάδα μετέωρη ανάμεσα στο πρόσφατο παρελθόν των Ελλήνων του 1821 και στο μακρινό ευρωπαϊκό μέλλον της. Στον «Θεόφιλο», η περιπλάνησή του στον κόσμο του «αλλόκοτου φουστανελά» ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, ήταν μια αναζήτηση του στίγματος μιας χώρας που, δίχως να το νοιώθει χάνει τη λαϊκότητα και την αυθεντικότητά της. Στο «Μόνον της ζωής του Ταξείδιον», έψαξε να βρει το πέρασμα που οδηγεί στον εσωτερικό, σκοτεινό και χαοτικό κόσμο του ποιητή Γεωργίου Βιζυηνού.
Ο Λάκης Παπαστάθης άφησε το αποτύπωμά του και στην ελληνική τηλεόραση. Αυτός, και ο στενός συνεργάτης του Τάκης Χατζόπουλος, με την εκπομπή τους «Παρασκήνιο» καθιέρωσαν τον πολιτισμό στη μικρή οθόνη, από την εποχή της ασπρόμαυρης αθωότητάς της, δίνοντας παράλληλα ευκαιρίες σε νέους σκηνοθέτες.
Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου εκφράζει τα ειλικρινή συλλυπητήριά του στην οικογένειά του.
