Ο Οιδίποδας, βασιλιάς της Θήβας, αναλαμβάνει να βρει τον δολοφόνο του Λαΐου ο οποίος, σύμφωνα με τον χρησμό, είναι υπεύθυνος για τον φοβερό λοιμό που έχει πλήξει την πόλη του. Στην πορεία, ανακαλύπτει πως όχι μόνο είναι ο ίδιος ο φονέας του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και ο δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του, Ιοκάστης. Έπειτα από αυτή την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται.
Η σκηνοθεσία, δραματουργική επεξεργασία και ερμηνεία του ομώνυμου ρόλου είναι του Θανάση Σαράντου, που επιχειρεί να φωτίσει τις αναλογίες του έργου με το σήμερα.
Την Ιοκάστη και τον Τειρεσία ερμηνεύει η Μάνια Παπαδημητρίου· μιλήσαμε μαζί της.
Πόσο διαχρονική παραμένει η τραγωδία του Σοφοκλή σήμερα και σε ποια σημεία της μπορεί ν’ αγγίξει το κοινό;
«Είναι απίστευτα επίκαιρο κείμενο, σε κάθε εποχή. Ίσως είναι το σπουδαιότερο αστυνομικό όλων των εποχών. Κάθε μέρα ακούω τα λόγια, τις πληροφορίες, τις παρεξηγήσεις των ηρώων και το ζω κάθε φορά από την αρχή. Ενώ όλοι ξέρουμε ποιος είναι ο ένοχος δεν σταματάμε να ζούμε μαζί του την αναζήτηση της αλήθειας σαν να είναι δυνατόν, τελικά, να μην είναι αυτός».
Το συγκεκριμένο ανέβασμα τη συνδέει με τον COVID και την άκρατη παρέμβαση του σύγχρονου ανθρώπου στη φύση. Μαθαίνουμε, τελικά, από τα λάθη μας ή τα κρύβουμε κάτω από το χαλί όταν καταλαγιάσει το εκάστοτε κακό;
«Όταν ζούσαμε μέσα στην καραντίνα την πρώτη φορά που ήταν πραγματική, είχε έρθει κάποια στιγμή που η πόλη έμοιαζε πιο ανθρώπινη από θορύβους, καυσαέριο και ρυθμούς. Τότε είχα πιστέψει πως ίσως κάτι να μας κάνει να δούμε πως ο προηγούμενος ρυθμός ήταν απάνθρωπος και να κερδίσουμε κάτι από όλο αυτό το κακό. Γρήγορα κατάλαβα πως όχι, δεν θα κερδίσουμε τίποτα· απλά θα προστεθεί ένας ακόμα τρόμος που θα ζούμε οι μεγαλύτεροι, και κυρίως οι πιο αδύναμοι, μέσα στους τόσους που υπήρχαν και μέσα στον πανικό της σύγχρονης πολιτείας, που μοιάζει να θέλει να σκοτώσει ό,τι ανθρώπινο έχουμε μέσα μας. Και έτσι έγινε».
Πώς προσεγγίσατε τον ρόλο της Ιοκάστης και πώς αυτόν του Τειρεσία; Τι συμβολίζουν για εσάς;
«Προσπάθησα να δω τα δύο πρόσωπα σαν τις δυο πλευρές μιας ολόκληρης αλήθειας. Ο Τειρεσίας ξέρει τα πάντα, αλλά όταν τα αφηγείται οι λέξεις του δεν γίνονται κατανοητές από τον Οιδίποδα. Η Ιοκάστη έχει το κλειδί του μυστικού αλλά δεν συνδέει το τώρα με το τότε, γιατί της λείπουν βασικά στοιχεία και γιατί καθόλου δεν θέλει να θυμάται. Ο Τειρεσίας θυμίζει, η Ιοκάστη θέλει να ξεχνά. Ο Τειρεσίας είναι τυφλός, η Ιοκάστη με τα μάτια ορθάνοιχτα, αλλά βλέπει μόνο ό,τι τη συμφέρει να δει. Και μόνο όταν η αλήθεια έρχεται ως την άκρη του φουστανιού της αναγκάζεται να δει πραγματικά, και τότε κλείνει τα μάτια και πεθαίνει».
Ο «Οιδίπους Τύραννος», μεταξύ άλλων, πραγματεύεται την πορεία του ανθρώπου προς την αυτογνωσία. Θεωρείτε ότι σαν κοινωνία μάς λείπει η «αυτογνωσία»;
«Με τρομάζει η πιθανότητα μιας κοινωνίας που θα είχε αυτογνωσία. Η αυτογνωσία είναι ατομική υπόθεση. Είναι μια διαδρομή που είτε καταφέρνεις να την ακολουθήσεις είτε όχι. Σε κάθε περίπτωση, δεν παύεις να είσαι μέλος της κοινωνίας. Μακάρι να μπορούσαμε όλοι να έχουμε αυτογνωσία. Ίσως, βέβαια, και να ήταν απίστευτα βαρετό. Να ξέρουν όλοι τί είναι και τί θέλουν; Πώς και πού θα πήγαινε ο έρωτας, το πάθος; Η παρεξήγηση που κάνει τη ζωή να έχει γούστο και να χρειάζεται το χιούμορ για να την αντέξεις; Αυτό το εξαίσιο ξεγέλασμα που μπορεί να μας κουράζει, να μας πονάει, να μας ταλαιπωρεί αλλά μας κάνει να νιώθουμε ζωντανοί, να πηγαίνουμε πάνω κάτω, πέρα δώθε, να πασχίζουμε να πετύχουμε πράγματα και να ξεχνάμε τον θάνατο;»
Η πανδημία ήταν μια αφορμή για τους καλλιτέχνες να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Κάποιους μήνες μετά, φαίνεται πως έχουν γίνει πολλά βήματα πίσω. Ασχολείστε πολλά χρόνια ενεργά με το θέμα. Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, αυτή η παρούσα κατάσταση;
«Ναι μέσα στην πανδημία βρήκαμε τον χρόνο και το κουράγιο να πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Μια που τα είπαμε βέβαια και μια που το ξεχάσαμε. Όπως σε όλα. Σήμερα βρισκόμαστε στην ίδια και χειρότερη κατάσταση από πριν, μόνο με πολλή γνώση παραπάνω, που αν δεν την κάνουμε κάτι θα μας καταπιεί. Και αυτή η εξέγερση των νέων ανθρώπων για τα πτυχία είναι κάτι. Ναι, έχουν δίκιο. Δεν έχουν κανένα απολύτως δικαίωμα, ενώ κουράζονται, σπουδάζουν, πληρώνουν, τρώνε απίστευτο χρόνο πάνω σ’ αυτές τις σπουδές. Πρέπει να αποκτήσουν τα επαγγελματικά, αλλά κυρίως ακαδημαϊκά δικαιώματα που να αναλογούν στις σπουδές τους. Το γιατί δεν γίνεται κάτι δεν είναι απλό να το εξηγήσω τώρα. Έχω τοποθετηθεί πολλές φορές και πολύ ξεκάθαρα. Όσο περισσότερο αγωνιζόμαστε τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχουμε να καμφθούν οι αντιστάσεις εκείνων που μας εμποδίζουν και να κερδίσουμε τα δικαιώματα που μας αναλογούν κι εμείς και κυρίως οι νεότεροι που δεν έχουν κανένα».
Μετράτε δεκαετίες πορείας στον χώρο. Ποια ήταν η πιο καθοριστική στιγμή της καριέρας σας έως σήμερα;
«Αισθάνομαι ότι δεν είναι μια στιγμή. Είναι πολλές πια, ευτυχώς. Πολλές ευτυχείς συναντήσεις όπου η τέχνη και η ζωή γύρω απ’ αυτήν συναντήθηκαν πολύ δημιουργικά. Και είμαι σίγουρη πια, ότι ανά πάσα στιγμή είναι πιθανό να ξανασυμβεί».
Υπάρχει κάποιος ρόλος που θα θέλατε πολύ να ενσαρκώσετε αλλά δεν έχει συμβεί ακόμη;
«Ένας ρόλος που θα ήθελα να κάνω είναι η Μάνα Κουράγιο».
Στο παρόν θολό τοπίο για τους καλλιτέχνες, τι θα συμβουλεύατε έναν νέο άνθρωπο που θέλει να γίνει ηθοποιός αλλά φοβάται για το μέλλον του;
«Θα του έλεγα να γίνει, αλλά να μην νιώθει άτυχος ή ατάλαντος αν χρειαστεί να κάνει και μια άλλη δουλειά για να ζει. Και, ταυτόχρονα, να παλεύει μήπως και πετύχουμε να αλλάξει κάποτε αυτό, και η ζωή του καλλιτέχνη σ’ αυτή τη χώρα να γίνει ευκολότερη».
Ταυτότητα Παράστασης
Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία- Δραματουργική επεξεργασία – φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος
Μουσική – Ηχητικός σχεδιασμός: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Σκηνικό– Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Επιμέλεια Κίνησης: Πλωτίνος Ηλιάδης
Φωνητική διδασκαλία: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Video Art παράστασης: Διονύσης Σιδηροκαστρίτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Mάκης Νάνος
Βοηθός φωτιστή: Στέβη Κουτσοθανάση
Μακιγιάζ: Όλγα Φαλέι
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Παραγωγή: Ηθικόν Ακμαιότατον ΑΜΚΕ
Προβολή και επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will
Ερμηνεύουν: Μάνια Παπαδημητρίου (Ιοκάστη- Τειρεσίας), Θανάσης Σαράντος (Οιδίπους Τύραννος), Χριστόδουλος Στυλιανού (Κρέοντας), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος-Χορός), Αλέξανδρος Τούντας (Άγγελος-Χορός), Βαγγέλης Ψωμάς (Θεράπων-Χορός), Νίκος Πολοζιάνης (Ιερέας-Χορός).
