Το ιστορικό ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού «Η Αθήνα και η Μεγάλη Ιδέα, 1896-1922», που κάνει πρεμιέρα απόψε στο Μουσείο Μπενάκη, όπως και η ομότιτλη έκθεση από 24/1 στο Μπενάκης της οδού Κουμπάρη, είναι το δεύτερο από συνολικά πέντε έργα της σκηνοθέτριας για την ιστορία της σύγχρονης Αθήνας, που θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια.
Η σκηνοθέτις, σεναριογράφος και επιμελήτρια Μαρία Ηλιού, με σταθερό συνεργάτη τον ιστορικό Αλέξανδρο Κιτροέφ, μετά το ντοκιμαντέρ «Η Αθήνα από την Ανατολή στη Δύση, 1821-1896» που είχε παρουσιαστεί το 2020, κι έπειτα από πολυετή έρευνα, φέρνουν πίσω στο κοινό, εικόνες της Αθήνας (φωτογραφίες και φιλμάκια), ξεχασμένες σε «κλειστά» αρχεία της Αμερικής, της Ευρώπης και της Αυστραλίας.
«Η Αθήνα και η Μεγάλη Ιδέα, 1896-1922» βασιζόμενη σ’ αυτό το σπάνιο υλικό, προτείνει με εικαστική δύναμη μία νέα αφήγηση για τον τρόπο που η Αθήνα και οι κάτοικοι της βίωσαν πέντε πολέμους μέσα σε ένα διάστημα εικοσιπέντε ετών. Αλλά και την βίαιη σύγκρουση του Εθνικού Διχασμού (1915-1917) που εξερράγη στην πρωτεύουσα, όπως και τη Μεγάλη Ιδέα που κυριάρχησε στο φαντασιακό του αλύτρωτου ελληνισμού και έληξε με την μικρασιατική τραγωδία.
Παράλληλα όμως με το σκοτάδι, τους νεκρούς και τον δραματικό απολογισμό, η ταινία, λέει η Μαρία Ηλιού, «συνυφαίνει το νήμα της χαράς της ζωής, της πολιτιστικής έκρηξης, του μουσικού θεάτρου και της οπερέτας, της εμφάνισης των πρώτων δημόσιων συγκοινωνιών, των πρώτων αυτοκινήτων, βόλτες στο Φάληρο. Ένα νήμα σχεδόν μεταφυσικό συνυφαίνεται σ΄ όλη την ταινία».
Τον δικό του τόνο δίνει ο νεοελληνιστής Ρόντρικ Μπίτον, ο οποίος ερωτώμενος σχολίασε για την δουλειά της Μαρίας Ηλίου: «Από τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν το 1896 στην Αθήνα έως το 1922 δεν είναι εύκολο να δώσεις σε 90′ -τόσο διαρκεί η ταινία- μια στρογγυλή εικόνα της Αθήνας, γεμάτη θριάμβους και τραγωδίες. Όμως, η Μαρία Ηλιού έκανε μια ταινία απολαυστική και διαφωτιστική που προκαλεί μεγάλη συγκίνηση. Η θέα εκείνων των μικρών παιδιών σε αθλητικές επιδείξεις στους στύλους Ολυμπίου Διός, είναι συγκινητική αφού ακόμα και τα μικρότερα παιδιά αυτής της ταινίας δεν ζουν πια».
Στο ντοκιμαντέρ, εκτός από τον Ρόντρικ Μπίτον και τον Αλέξανδρο Κιτροέφ, συμμετέχουν επίσης οι Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, Jim Wright, Νίκος Βατόπουλος, Χριστίνα Κουλούρη, Sir Michael Llewellyn Smith, Kathleen Fleming, Λάμπρος Λιάβας, Άρτεμις Σκουμπουρδή, ενώ μαρτυρίες, όπως της Δέσποινας Γερουλάνου και του Φίλιππου Μαζαράκη Αινιάν, ξεδιπλώνουν προσωπικές ιστορίες.
Για τη ηχητική μπάντα της ταινίας η μοντέρ Αλίκη Παναγή χρησιμοποίησε ήχους εποχής προκειμένου να ζωντανέψει η ιστορία της πόλης, ενώ ο μουσικός Νίκος Πλατύραχος, βασίστηκε σε μουσική και τραγούδια από την Αθήνα και επιτυχίες της εποχής για να συνθέσει την πρωτότυπη μουσική του ντοκιμαντέρ.
Η διάρκεια της έκθεσης και των προβολών «Η Αθήνα και η Μεγάλη Ιδέα, 1896-1922» θα διαρκέσουν έως τις 23/4/2023.
