Η νέα ταινία της Ασημίνας Προέδρου, «Πίσω από τις Θημωνιές», έκανε πρεμιέρα τον περασμένο Νοέμβριο στο 63ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε έξι σημαντικά βραβεία· στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ινδίας (Goa), κέρδισε το βραβείο του πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, και στο πέρασμά της μαζεύει εξαιρετικές διεθνείς κριτικές.
Στις 19 Ιανουαρίου, ξεκινά η προβολή της στους κινηματογράφους.
Για αυτή την πρώτη μεγάλου μήκους δημιουργία της, μιλήσαμε με την Ασημίνα Προέδρου.
Να ξεκινήσουμε, με λίγα λόγια σας για το έργο; Τι ξετυλίγεται στην υπόθεσή του;
«Στο φόντο της ιστορίας, ένα χωριό στη λίμνη Δοϊράνη, το 2015, στα σύνορα Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, όπου βρίσκεται συγκεντρωμένο ένα τεράστιο κύμα προσφύγων που προσπαθούν να διαφύγουν στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Στον πυρήνα, μια ελληνική οικογένεια της επαρχίας: Ένας ψαράς και αγρότης, πνιγμένος στα χρέη, αρχίζει να μεταφέρει μετανάστες με τη βάρκα του. Η γυναίκα του, νοικοκυρά και εκκλησάρισσα του χωριού, αναζητά τον πραγματικό Λόγο του Θεού, ενώ η κόρη τους, προσπαθεί να ορίσει τη ζωή της μέσα στο καταπιεστικό περιβάλλον στο οποίο ζει. Μέχρι που ένα τραγικό γεγονός αλλάζει τις ισορροπίες, και φέρνει τους ήρωες μπροστά σε προσωπικά αδιέξοδα και αδυναμίες».
Τι σας οδήγησε να στήσετε τη συγκεκριμένη ιστορία; Και ποια θέματα συναντάμε στον πυρήνα της;
«Η ταινία αποτελεί ένα κοινωνικό-οικογενειακό δράμα με στοιχεία “crime” και σπονδυλωτή δομή. Η ιστορία αναπτύσσεται μέσα από τις τρεις διαφορετικές οπτικές των τριών κεντρικών χαρακτήρων -αυτή του πατέρα, της μάνας και της κόρης-, και διερευνά το πώς μια ολόκληρη κοινωνία μπορεί να διαβρωθεί, να οδηγηθεί στην υποταγή, στο έγκλημα, στη συγκάλυψη και στη συλλογική άρνηση.
Το θέμα της ταινίας έχει να κάνει, λοιπόν, με τους τρόπους με τους οποίους οι καθημερινοί άνθρωποι υποτασσόμαστε σε ένα σύστημα διαφθοράς, και τελικά, με ποιους μηχανισμούς ένα σύστημα διαφθοράς αναπαράγει τον εαυτό του. Ένας προβληματισμός που έχει να κάνει με τα δικά μου, προσωπικά, υπαρξιακά – φιλοσοφικά – πολιτικά αδιέξοδα και προβληματισμούς, και σχετίζεται με πολύ προσωπικές μου εμπειρίες. Μια παρόμοια αναζήτηση υπήρχε και στη μικρού μήκους ταινία μου “Red Hulk”: «Πού μπορεί να φτάσει κανείς προκειμένου να ενταχθεί», οπότε το θέμα στην ταινία, “Πίσω από τις Θημωνιές”, αποτελεί κατά κάποιον τρόπο εξέλιξή του».
Μιλήστε μας για τις κεντρικές φιγούρες.
«Και οι τρεις κεντρικοί ήρωες είναι καθημερινοί άνθρωποι της επαρχίας, με τρωτά και αδυναμίες. Αποτελούν τραγικές φιγούρες, που πιέζονται από τη διεφθαρμένη τοπική κοινωνία στην οποία ζουν, αλλά και από μια πολύ τραγική διεθνή συγκυρία -χωρίς αυτό όμως, να σημαίνει ότι δεν έχουν την απόλυτη ευθύνη για τις αποφάσεις και τις πράξεις τους. Μέσα από τη διαδικασία ανάπτυξης των χαρακτήρων και συνολικά τη δημιουργία της ταινίας, έχω προσπαθήσει τους ήρωες -παρά τις αδυναμίες και την τραγικότητά τους- να τους κατανοήσω, επιχειρώντας παράλληλα να αναδείξω οτιδήποτε όμορφο, ανθρώπινο και φωτεινό βρίσκεται στην καθημερινή τους πάλη για επιβίωση, στην ανάγκη τους να αγαπήσουν και ν’ αγαπηθούν, να ζήσουν τη ζωή τους και να βελτιώσουν τον κόσμο γύρω τους».
Πείτε μας μια ατάκα, έναν διάλογο ή περιγράψτε μας μια σκηνή από το έργο –ό,τι σας έρθει πρώτο στον νου.
«Στέργιος: “Μαρία, δεν τον φοβάσαι το Θεό πια;”
Μαρία: “Ο Θεός ξέρει ότι είμαι μάνα. Ξέρει ότι είναι χρέος μου να προστατεύσω την οικογένειά μου”».
Η ταινία γυρίστηκε σε συνθήκες lockdown· δώστε μας μια εικόνα της διαδικασίας.
«Τα γυρίσματα της ταινίας πραγματοποιήθηκαν μέσα στο lockdown – Ιανουάριο με Μάρτιο του 2021, σε τρεις νομούς στην Ελλάδα και δύο χώρες, Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία. Να πω ενδεικτικά ότι lockdown σήμαινε ότι το γύρισμα έπρεπε να γίνει με μαγαζιά κλειστά, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα σε τμήματα όπως το σκηνογραφικό και ενδυματολογικό, αφού ήταν εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν αγορές. Σήμαινε, επίσης, πολύ μεγάλες δυσκολίες στις μετακινήσεις λόγω των περιορισμών, μεγάλη δυσκολία στην εξεύρεση χώρων (γιατί εκείνη την περίοδο δεν παραχωρούνταν καθόλου δημόσιες υπηρεσίες για γύρισμα), αντίστοιχες δυσκολίες με τους έξτρας (κομπάρσους), ένα συνεπακόλουθο -αρκετά μεγάλο- επιπρόσθετο κόστος, αλλά επίσης άγχος και ανασφάλεια. Επιπλέον, είχαμε να αντιμετωπίσουμε πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες· ήταν η χρονιά όπου λόγω χιονιά είχε “παραλύσει” η Αττική, η Βοιωτία και το Κιλκίς (με κάποιες μέρες διαφορά), κάτι που έκανε τα πράγματα εξαιρετικά πιο δύσκολα. Να πω για παράδειγμα ότι κάναμε γύρισμα στον Νομό Κιλκίς, η παραγωγή δεν μπορούσε να βρει τρόπο να ανεβάσει κάποιους ηθοποιούς από την Αθήνα (επειδή δε λειτουργούσαν τρένα και δεν πετούσαν αεροπλάνα), επομένως έπρεπε να βρεθούν μια σειρά πρακτικές και δημιουργικές λύσεις. Όπως και το ότι ενώ είχαν σχεδόν λιώσει τα χιόνια στο Κιλκίς, πήγαμε να γυρίσουμε τη σκηνή του “ψαρέματος” στη λίμνη και βρήκαμε τη λίμνη παγωμένη (η οποία δεν είχε παγώσει όλες τις προηγούμενες μέρες επειδή φυσούσε ο Βαρδάρης). Μπήκαν, λοιπόν, τα παιδιά της παραγωγής στη λίμνη, και έσπασαν τον πάγο με τα κουπιά της βάρκας για να καταφέρουμε να κάνουμε το γύρισμα. Υπήρχαν, επίσης, ημέρες που κάναμε εξωτερικά γυρίσματα (δεκάωρα) στους μείον 10 βαθμούς Κελσίου -ένα συνεργείο τριάντα ανθρώπων και πόσοι ηθοποιοί- και με μηχανήματα πολύ ευαίσθητα στο κρύο.
Το σύνηθες πρόβλημα που υπάρχει γενικά στις ελληνικές ταινίες είναι ότι γίνονται με πολύ λιγότερα χρήματα από αυτά που θα έπρεπε. Και να πω εδώ, ότι εγώ νιώθω και πάρα πολύ τυχερή, γιατί η παραγωγός μου, Ιωάννα Μπολομύτη (Αργοναύτες ΑΕ), σε συνεργασία με τους συμπαραγωγούς, κατάφερε να καλύψει ένα πολύ μεγάλο για τα ελληνικά δεδομένα budget, το οποίο ήταν φυσικά ο στόχος, αλλά στην πραγματικότητα ήταν πέρα από τις προσδοκίες μας -Η ταινία είναι μια συμπαραγωγή μεταξύ Ελλάδας, Γερμανίας, Βόρειας Μακεδονίας, με την υποστήριξη, μεταξύ άλλων, του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, της ΕΡΤ, του N. Macedonian Film Fund, του προγράμματος Media Creative Europe, Eurimages και του ZDF-Arte.
Παρόλ’ αυτά, επειδή οι απαιτήσεις του σεναρίου ήταν τεράστιες, και οι συνθήκες ιδιαίτερα δύσκολες και σύνθετες, χρειαζόταν, διαρκώς, μαζί με τους καλλιτεχνικούς μου συνεργάτες, να αναζητούμε δημιουργικές – καλλιτεχνικές λύσεις. Κι εδώ να πω ότι προσωπικά πιστεύω, ότι οι περιορισμοί και τα προβλήματα είναι αυτά που, συνήθως, σε οδηγούν ως δημιουργό να κάνεις μια καλλιτεχνική υπέρβαση –σε σχέση με το ύφος, τη γραφή, την αφήγηση, τα πάντα. Κι αυτή είναι κιόλας η μαγεία της Κινηματογραφικής Παραγωγής: Υπάρχουν πράγματα που προγραμματίζεις και ελέγχεις –τα περισσότερα ίσως – αλλά υπάρχουν και διάφορα άλλα, που προκύπτουν στο γύρισμα και αργότερα στη φάση της μεταπαραγωγής, από τις συνθήκες, τους περιορισμούς και τα προβλήματα τα οποία καλείσαι να αντιμετωπίσεις, ενώ στην προσπάθεια αυτή γεννιούνται διαρκώς νέες, τολμηρές ιδέες».
Πώς σας δέχθηκαν οι τοπικές κοινωνίες.
«Οι τοπικές κοινωνίες της επαρχίας, και ειδικά οι κάτοικοι από τα χωριά γύρω από τη Δοϊράνη μας βοήθησαν πάρα πολύ. Βοήθησαν όλα αυτά τα χρόνια με την έρευνα, όσο και στα ίδια τα γυρίσματα: με τους χώρους, με τα ρούχα, με πληροφορίες, με το ψάρεμα – χόρεψαν, έπαιξαν μουσική. Ήταν ιδιαίτερα συγκινητική η συμβολή τους».
Το πρώτο σας πτυχίο είναι στα Οικονομικά και έχετε, για χρόνια, εργαστεί ως οικονομολόγος σε εταιρεία. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτή σας την πλευρά.
«Έχω πτυχίο και μεταπτυχιακό στην ΑΣΟΕΕ, στο τμήμα Διεθνών κι Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, με κατεύθυνση τη Διεθνή Οικονομική και Χρηματοδοτική. Ολοκληρώνοντας τις μεταπτυχιακές μου σπουδές, έκανα ένα εξάμηνο πρακτικής, το 2006, στο τμήμα Χρηματιστηρίου της Ελληνικής Τεχνοδομικής, και από τον Ιανουάριο του 2007, δούλευα στο λογιστήριο της Ελληνικός Χρυσός. Εργαζόμουν στον Ελληνικό Χρυσό μέχρι πριν ενάμιση χρόνο (μέχρι τον Ιούνιο του 2021), αρχικά -όπως είπα- στο λογιστήριο, και από το 2013 και μετά, στο τμήμα Πωλήσεων και Marketing.
Παρόλ’ αυτά, ήθελα πάρα πολύ, από μικρή, ν’ ασχοληθώ με τον κινηματογράφο. Έτσι, ενώ δούλευα, σπούδασα Σκηνοθεσία Κινηματογράφου -ολοκλήρωσα το bachelor στην ΑΚΜΗ (AMC) (2013), ενώ έγραψα και σκηνοθέτησα, στα πλαίσια των σπουδών μου, τη μικρού μήκους “Red Hulk” (2013). Η ταινία κέρδισε τον Χρυσό Διόνυσο στο Φεστιβάλ της Δράμας και το Α΄ βραβείο στις Νύχτες Πρεμιέρας, ενώ ταξίδεψε σε πάρα πολλά Φεστιβάλ (μεταξύ των οποίων και το Clermont-Ferrand), και πήρε και 6 διεθνή βραβεία. Μετά από αυτό, ξεκίνησα μεταπτυχιακό στον κινηματογράφο –εξ’ αποστάσεως, επειδή δούλευα– έγραφα παράλληλα το σενάριο για την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μου “Πίσω από τις Θημωνιές” και το ένα έφερε το άλλο».
Μιλήστε μας για τις διακρίσεις που έχει, ήδη, λάβει η ταινία σας «Πίσω από τις Θημωνιές».
«Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το Νοέμβριο του 2022, όπου απέσπασε 6 πολύ σημαντικά βραβεία· συμπεριλαμβανομένων των βραβείων της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών κινηματογράφου και της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών – Fipresci. Μερικές εβδομάδες αργότερα, προβλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ινδίας, ένα από τα 15 μεγαλύτερα Κινηματογραφικά Φεστιβάλ του κόσμου, όπου κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη –μια, επίσης, πάρα πολύ σημαντική διάκριση».
Αυτή η πρώτη μεγάλου μήκους δημιουργία σας, αρχίζει να προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 19 Ιανουαρίου. Σκέψεις; Συναισθήματα;
«Νιώθω ενθουσιασμό, συγκίνηση και αγωνία. H δημιουργία αυτής της ταινίας αποτελεί ένα τεράστιο κομμάτι της ζωής μου, τα τελευταία επτά χρόνια. Τεράστια συναισθηματική εμπλοκή, άπειρες ώρες δουλειάς –όχι μόνο δικής μου, πολλών ανθρώπων- πολύπλοκες συνεργασίες, άγχος, αγωνία, ενθουσιασμός, μαγεία».
Credits
Σενάριο/Σκηνοθεσία: Ασημίνα Προέδρου
Πρωταγωνιστούν: Στάθης Σταμουλακάτος, Λένα Ουζουνίδου, Ευγενία Λάβδα, Χρήστος Κοντογεώργης, Ντίνα Μιχαηλίδου και ο Πασχάλης Τσαρούχας
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Σίμος Σαρκετζής
Μοντάζ: Ηλέκτρα Βενάκη
Μουσική: Μάριος Στρόφαλης
Ηχοληψία: Νίκος Παπαδημητρίου
Μοντάζ Ήχου: Ηλέκτρα Βενάκη, Περσεφόνη Μήλιου
Μιξάζ: Κώστας Βαρυμποπιώτης
Σκηνικά: Εδουάρδος Γεωργίου
Κοστούμια: Κική Μήλιου
Μακιγιάζ: Δώρα Νάζου
VFX Supervisor: Αντώνης Κοτζιάς
Casting: Σωτηρία Μαρίνη, Σοφία Δημοπούλου, Φραγκίσκος Ξυδιανός, Άκης Γουρζουλίδης
Μια παραγωγή των: Αργοναύτες ΑΕ, FICTION PARK, Sektor Film
Παραγωγοί: Ιωάννα Μπολομύτη, Markus Halberschmidt, Vladimir Anastasov, Angela Nestorovska
Executive Producers: Πάνος Παπαχατζής, Maria Tsigka
Co-producer: Anna Jancsó
Line Producer: Γιάννης Καραντάνης
Συμπαραγωγοί: ΕΡΤ ΑΕ, Αταλάντη ΑΕ
Με την οικονομική υποστήριξη: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, ΕΚΟΜΕ, ZDF/Arte, Eurimages, North Macedonia Film Agency, MEDIA Creative Europe, SEE Cinema Network, DI.VI.PE.K.
Με την υποστήριξη: Αυτοτελές Τοπικό Γραφείο Διευκόλυνσης Οπτικοακουστικών Παραγωγών (Film Office) της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, ELEMENTS
Σε διανομή της Tanweer
