Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Ο «Άμλετ», το εμβληματικό έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, ανεβαίνει στο κλειστό εδώ και οκτώ χρόνια «Αμφι-Θέατρο» του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, σε σκηνοθεσία Κατερίνα Ευαγγελάτου.
Στον «Άμλετ» συναντά κανείς όλα τα θεμελιώδη ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια ιστορία εκδίκησης αποτελεί τη βάση για να αναπτυχθεί ένα πολυσύνθετο έργο, που άλλαξε την πορεία της ανθρώπινης σκέψης και επηρέασε, όσο σχεδόν κανένα άλλο, ένα ευρύτατο φάσμα στοχαστών, επιστημόνων και δημιουργών από την εποχή που γράφτηκε μέχρι σήμερα. Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στο «είναι» και το «φαίνεσθαι»; Πώς εκφράζεται η λειτουργία του πένθους; Υπάρχει ταμπού στην επιθυμία; Γιατί δρω ή δεν δρω; Η τέχνη του Θεάτρου πώς αποκαλύπτει την πυρηνική μας αλήθεια; Ποιος φόβος κινεί την ύπαρξή μας;
Η παράσταση ανεβαίνει 28 χρόνια μετά την παράσταση του «Άμλετ» σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου επιστρέφει στο «σπίτι» της με μια ομάδα εκλεκτών συντελεστών και επαναλειτουργούν την ιστορική σκηνή, μόνο για την παραγωγή του «Άμλετ» και μόνο για μία σεζόν, ενώ διατηρείται η φυσική φθορά του χώρου.
Η ηθοποιός Άννα Μάσχα ντύνεται τον ρόλο της Γερτρούδης. Μίλησε μαζί μας.
Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το συγκλονιστικό αυτό έργο;
«O “Άμλετ” πιθανότατα γράφτηκε πριν από το 1602 και είναι έργο της ωριμότητας του Σαίξπηρ. Συνέπεσε με τον θάνατο του γιου του, Χάμνετ, κι ίσως γι’ αυτόν τον λόγο το έργο είναι ποτισμένο με την αβάσταχτη θλίψη της απώλειας, του πένθους, και του θανάτου. Αντλεί υλικό από δύο παλαιότερες πηγές, ένα μεσαιωνικό χρονικό του Σάξο Γκραμμάτικους και τις “Τραγικές Ιστορίες” του Φρανσουά ντε Μπελφορέ, καθώς κι απ’ την “Ισπανική Τραγωδία” του Τόμας Κιντ- ο Σαίξπηρ ήταν μεγάλος λογοκλόπος. Τυπικά, το έργο είναι μια ιστορία εκδίκησης. Η μεγαλοφυία του Σαίξπηρ, όμως, το μεταμόρφωσε σε μια αγωνιώδη καταβύθιση στην ψυχή, τους φόβους, τις ενοχές, τα αδιέξοδα, την τρέλα, την έλξη και την αποστροφή του θανάτου, την ανικανότητα να ζεις, την αποτυχία του έρωτα. Και η εκδίκηση παίρνεται τελικά πολύ αργά, σχεδόν όταν δεν έχει πια και τόση σημασία».
Ποια θέματα συναντάμε στον πυρήνα του;
«Το βασικότατο πυρηνικό θέμα του έργου είναι ο θάνατος. Καθώς ξετυλίγεται η πλοκή, περνάνε από μπροστά μας όλα όσα προβληματίζουν την ανθρώπινη διάνοια σε σχέση με τον θάνατο -τι υπάρχει μετά, και αν υπάρχει κάτι, η αυτοκτονία, ο φόνος, ο τρόμος μπροστά στο άγνωστο, η αποσύνθεση, η θλίψη της απώλειας, το πένθος, οι απεγνωσμένες προσπάθειες να καθυστερήσεις, να ξεχάσεις ή να ξεγελάσεις τον θάνατο, η τελική αποδοχή του θανάτου, η μνήμη. Και, βέβαια, η ενοχή που πηγάζει από, ή ευθύνεται για όλα αυτά. Κατά τη γνώμη μου, είναι ένα απ’ τα πιο μαύρα κι ανέλπιδα κείμενα που έχουν γραφτεί ποτέ».
Μια σκέψη σας για τον Άμλετ;
«Πάντα σκέφτομαι τι τρομερό συγγραφικό κατόρθωμα να έχεις φτιάξει έναν τόσο πολύπλοκο, μυστήριο, αινιγματικό, απόλυτα εγωκεντρικό, νάρκισσο, μισογυνικό και μισάνθρωπο, σκληρό και υπερόπτη κάποιες φορές, χαρακτήρα, κι όμως να τον συμπαθούν και να ταυτίζονται μαζί του αμέτρητοι αναγνώστες και θεατές ακόμη και σήμερα. Κι όσο λιγότερο τον καταλαβαίνουμε, καθώς όπως λέει κι ο ίδιος “θα παραμείνει ως το τέλος άγνωστος”, όσο πιο πολύ μας διαφεύγει και μας ξεγλιστρά, τόσο θα μας σαγηνεύει και θα μας συγκινεί».
Ερμηνεύετε τη Γερτρούδη. Μια περιγραφή σας γι’ αυτήν;
«Η Γερτρούδη έχει πολλές ιδιότητες. Είναι βασίλισσα, χήρα, σύζυγος, και μητέρα του Άμλετ. Ο χαρακτήρας της είναι κεντρικής σημασίας για το έργο, όμως έχει ελάχιστη σκηνική ισχύ. Σχεδόν ποτέ δεν παίρνει πρωτοβουλίες, δεν ξεκινάει καμία σκηνική δράση, εκτός απ’ το τέλος που θέλει να πιει το δηλητηριασμένο κρασί. Ολόκληρο το έργο ξεκινάει απ’ αυτήν. Ο βιαστικός της γάμος με τον αδελφό του άντρα της έναν-δυο μήνες μόλις μετά τον ξαφνικό θάνατο του τελευταίου, πυροδοτεί τη δράση και, κυρίως, την ψυχική δράση του Άμλετ, ο οποίος δηλητηριάζεται απ’ το μίσος και την περιφρόνηση προς τη μητέρα του. Είναι ένας αινιγματικός χαρακτήρας -ο Σαίξπηρ δεν της δίνει χώρο να εξηγήσει, να δικαιολογηθεί. Οι άντρες του έργου, κυρίως ο Άμλετ και το φάντασμα του πατέρα, τη θεωρούν a priori ένοχη, απλώς επειδή ενέδωσε στην επιθυμία της για έναν άλλον άντρα. Είναι πρόκληση να παίξεις μια τέτοια γυναίκα σήμερα, να την δικαιώσεις. Είναι η Μόνα Λίζα του Σαίξπηρ, γοητευτική και αντιπαθητική μαζί, ένα παντοτινό αίνιγμα».
Ένα σχόλιό σας για την εμπειρία του ανεβάσματος στο ιστορικό «Αμφι-Θέατρο»;
«Υπήρξαν στιγμές συγκίνησης στο θέατρο, όταν κάτω απ’ τα σανίδια ανασύρονταν αντικείμενα του Αμφι-Θεάτρου ή και της παλαιότερης Διαγωνίου, της μπουάτ, που είναι επίσης θαμμένη από κάτω. Εγώ θυμήθηκα τα εφηβικά μου χρόνια και τις πρώτες παραστάσεις που είδα στη ζωή μου εδώ στο θέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου. Κάποιοι κύκλοι κλείνουν κι ανοίγουν άλλοι».
Πείτε μια ατάκα, έναν διάλογο ή περιγράψτε μας μια σκηνή από το έργο –ό,τι σας έρθει πρώτο στον νου.
«Ο Άμλετ που σέρνει το πτώμα του Πολώνιου, τον οποίο έχει μόλις σκοτώσει, μέσα στο κάστρο –“Θεέ μου, έρημος, τι έρημος είναι αυτός ο κόσμος…”».
Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Το φρέσκο κουλούρι που μου αγοράζει ο άντρας μου κάθε πρωί απ’ τον φούρνο».
Κάτι που τη χαλά;
«Οι εκκρεμότητες, κάποια δουλειά που δεν έχω κάνει ακόμη».
Ένα αγαπημένο βιβλίο;
«“Τα Κύματα” της Βιρτζίνια Γουλφ. “Τα Σονέτα” του Σαίξπηρ».
Ένας στίχος τραγουδιού;
«“Everyone you know someday will die” – Flaming Lips».
Μια ευχή σας;
«Υγεία. Μια μακριά, υγιή, χορταστική ζωή για το παιδί μου».
Ταυτότητα Παράστασης
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Δραματουργία-σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου
Σκηνικό: Θάλεια Μέλισσα
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Κίνηση: Πατρίσια Απέργη
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Φωτισμοί-Βίντεο-Φωτογραφίες: Σίμος Σαρκετζής
Φωτογραφίες παράστασης: Βάσια Αναγνωστοπούλου
Artwork αφίσας: Ιφιγένεια Βασιλείου – Σταύρος Μπιλιώνης
Διεύθυνση Παραγωγής: Όλγα Μαυροειδή
Πρωταγωνιστούν: Άμλετ ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Νίκος Ψαρράς (Κλαύδιος), Άννα Μάσχα (Γερτρούδη), Δημήτρης Παπανικολάου (Πολώνιος), Αμαλία Νίνου (Οφηλία), Μιχάλης Μιχαλακίδης (Οράτιος), Κυριάκος Σαλής (Λαέρτης), Γιάννης Κότσιφας (Ηθοποιός, Νεκροθάφτης), Κλέαρχος Παπαγεωργίου (Ρόζενκραντζ), Βασίλης Μπούτσικος (Γκίλντενστερν).
Στον ρόλο του Φαντάσματος, εμφανίζεται σε βίντεο ο Γιάννης Φέρτης.
