Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Μια σειρά επιστολών που χρονολογούνται από το 1934 έως το 1947 βρέθηκαν τυχαία στο υπόγειο ενός παλιού, ερειπωμένου αρχοντικού στα Πατήσια· πρόκειται για την αλληλογραφία μεταξύ των παιδιών μιας ευκατάστατης αστικής οικογένειας με κάποιους φίλους τους, οι οποίοι το 1939 μεταναστεύουν στην Αίγυπτο.
Τα γράμματα των φίλων -60 επιστολές, καρτ ποστάλ και προσωπικά σημειώματα- γίνονται η πρώτη ύλη για την καινούρια δουλειά του Γιώργου Πατεράκη και της Χορωδίας String Theory, με τίτλο «Κι εσείς; Πώς τα περνάτε; ή Sicut Transit Gloria Mundi».
Η παράσταση θα ανέβει στο Μέγαρο Μουσικής -στον Πολυχώρο του Συλλόγου οι Φίλοι της Μουσικής, στις 21, 22 και 23 Οκτωβρίου, στις 9 μ.μ. [λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας & Κόκκαλη, Αθήνα]
Πρόκειται για ένα Μουσικό Αναλόγιο για μικτή χορωδία, τρεις τραγουδιστές, τρεις αφηγητές και βιντεοπροβολή που ακροβατεί ανάμεσα στις δραματικές αράδες της Ιστορίας και τις ιστορίες των καθημερινών ανθρώπων. Των ανθρώπων που η ζωή –η ζωή τους- συνεχίζει να βρίσκει την ισορροπία της στις πιο αντιφατικές συνθήκες.
Με τον πιανίστα και συνθέτη Γιώργο Πατεράκη, είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε.
Να ξεκινήσουμε, με τις αδημοσίευτες επιστολές στις οποίες βασίζεται η παράσταση; Πώς βρέθηκαν στην κατοχή σας και τι σας γοήτευσε σ’ αυτές;
«Ρωτάτε πώς βρέθηκαν στην κατοχή μου: λίγο κατά λάθος και λίγο επίτηδες. Πριν από χρόνια, είχαμε μια περιπετειώδη και ετερόκλητη ομάδα από ιστορικούς, μουσικούς, αρχειονόμους, φιλολόγους, εθνολόγους και φωτογράφους, με τους οποίους τρέχαμε στα μικρά νησιά επί καμιά δεκαριά χρόνια, χειμωνιάτικα, και κάναμε έρευνα πεδίου. Μαζεύαμε προσωπικές μαρτυρίες των κατοίκων -με τις οποίες φτιάξαμε το Αρχείο Προφορικής Ιστορίας Κυκλάδων, συλλέγαμε και σκανάραμε προσωπικές επιστολές, έγγραφα από τα Κοινοτικά Αρχεία, παλιές φωτογραφίες και ό,τι άλλο γραπτό τεκμήριο έπεφτε στα χέρια μας, τα αρχειοθετούσαμε και έτσι αποκαθιστούσαμε τη σύγχρονη ιστορία μικρών τόπων που δεν είχαν καταγεγραμμένη ιστορία -όπως είναι τα πολύ μικρά νησιά των Κυκλάδων.
Σε σχέση, τώρα, με τις επιστολές της παράστασης, η πρώην μαθήτρια και νυν φίλη και συνάδελφός μου Μαρίνα Χρονοπούλου, τις είχε βρει στο υπόγειο ενός παλιού αρχοντικού που νοίκιαζε και, γνωρίζοντας τη δουλειά που κάναμε με την παραπάνω ομάδα, θεώρησε πως αν τις έδινε σε μένα θα αξιοποιούνταν και δεν θα τις έτρωγε η μαρμάγκα. Και μου τις έδωσε».
Πρόκειται, όπως σημειώνετε στο δελτίο Τύπου, για φαιδρές και ασήμαντες ιστοριούλες ασήμαντων ανθρώπων που διανύουν δραματικές στιγμές της Ιστορίας. Τι είναι αυτό που τους δίνει ειδική βαρύτητα;
«Τι είναι πιο γοητευτικό σε ένα Μουσείο: οι επισκέψιμες, καλογυαλισμένες αίθουσες με τις ξεσκονισμένες προθήκες, με τα καλοφωτισμένα, όμορφα διατεταγμένα –μην αγγίζετε- εκθέματα και τα επεξηγηματικά ταμπελάκια σε τρεις γλώσσες, ή οι σκοτεινές αποθήκες με τα εκθέματα στοιβαγμένα, αμοντάριστα σαν αφρόντιστοι, βουβοί, αχτένιστοι και αφτιασίδωτοι μάρτυρες ενός παρελθόντος; Ε, έτσι ήταν για μένα αυτά τα γράμματα: Κρυφές ματιές μέσ’ απ’ τις χαραμάδες της επίσημης Ιστορίας του 20ού αιώνα, που πέρασε σα σίφουνας πάνω απ’ τον κόσμο και την Ελλάδα -παγκόσμιοι πόλεμοι, δικτατορίες, εμφύλιοι, ατομικές βόμβες και πάει λέγοντας. Και τι βλέπουμε μέσα απ’ αυτές τις χαραμάδες; Τις πραγματικές ζωές κάποιων πραγματικών ανθρώπων όπως διαμορφώθηκαν, καθορίστηκαν ή σαρώθηκαν από τις πραγματικές συνθήκες. Ούτε ηρωοποιημένες, ούτε εξιδανικευμένες, ούτε τίποτα.
Για να απαντήσω, λοιπόν, στην ερώτησή σας, δεν ξέρω για “ειδική βαρύτητα” ή όχι. Ξέρω, όμως, πως η μνημειακή αρχιτεκτονική, τα μεγάλα έργα τέχνης, οι εγκύκλιοι, τα χρυσόβουλα, οι πόλεμοι, τα διατάγματα και συλλήβδην οι αποφάσεις των κέντρων εξουσίας καθορίζουν αυτό που ονομάζουμε επίσημη Ιστορία. Οι ίδιοι οι άνθρωποι που έζησαν τα γεγονότα, όμως, έχουν ένα τελείως διαφορετικό αφήγημα. Για να το πω ακόμα πιο καθαρά, φανταστείτε ποιο θα ήταν το αμερικανικό αφήγημα αν η ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών είχε γραφτεί από τους Ινδιάνους».
Είναι αυτή η αντίφαση μεταξύ των μικρών ανάλαφρων καθημερινών στιγμών, ενώ ο κόσμος χάνεται, μια αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να πάει παρακάτω; Είναι σημάδι πως βρίσκεται σε σοκ ή απλά απάθεια;
«Προχτές έκανα περίπατο στον παραλιακό πεζόδρομο της Ποσειδώνος, από το Καλαμάκι προς Γλυφάδα. Δεν είχα ξαναπάει. Πέρασα μέσα από λαιφστάιλ μπιτσόμπαρα, δάση από ομπρέλες και ξαπλώστρες, ορδές από κάμπριο με σαμπγούφερ που γυάλιζαν από αισιοδοξία, απαθείς, γλαρωμένες μοντέλες μαριναρισμένες σε πληκτική απελπισία, ποδηλάτες με κολάν, κράνος και ειδικό παπούτσι που έζεχναν από υγεία και πολιτική ορθότητα, καλογιαλισμένους σφίχτερμεν δίπλα σε ζαρωμένα γερόντια, μαμάδες, όλοι σε μια θάλασσα με πράσινο μουχλιασμένο βυθό γιατί δεν αποδίδει πια το εργοστάσιο λυμάτων στην Ψυττάλεια. Σκεφτόμουν πως όλ’ αυτά είναι πολύ συμπαθητικά μέσα στην αυτο-απαξίωσή τους και πως σε 80 χρονάκια ούτε ένας μας δεν θα βρίσκεται τριγύρω για να πει πόσο πολύχρωμα σκατά είναι μια βόλτα Σάββατο απόγευμα στην Αθηναϊκή Ριβιέρα».
Στις δουλειές σας, η μουσική βρίσκεται, πάντα, σε πρώτο πλάνο· μιλήστε μας για την επιλογή σας να δώσετε, στην παρούσα παράσταση, πρωταγωνιστικό ρόλο στον λόγο.
«Οι επιστολές είναι, πράγματι, ο άξονας της παράστασης. Η μουσική “σχολιάζει” με τον αφηρημένο της λόγο τις επιστολές ή, κατά κάποιον τρόπο, υποβάλλει και καθοδηγεί το τι αισθανόμαστε εμείς γι’ αυτές (αν με διορθώνατε λέγοντας “επομένως όχι καθοδηγεί αλλά χειραγωγεί” δεν θα ήξερα τι να σας απαντήσω). Τα ιστορικά -ως επί το πλείστον- βίντεο που προβάλλονται παράλληλα, τοποθετούν το ιστορικό πλαίσιο της κάθε επιστολής».
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο βιντεοκλίπ της Χορωδίας String Theory. Πείτε μας λίγο γι’ αυτή τη διαδρομή μέχρι να το δείτε ολοκληρωμένο, αλλά και για την επιλογή να κάνετε αυτή την αρχή με το τραγούδι «Με τη Θεια μου τη Θοδώρα».
«Το τραγούδι αυτό ήταν μια παραγγελία από Ελβετούς συνεργάτες μου στη Βασιλεία, όταν θέλησαν να τραγουδήσουν κάτι “από Καζαντζάκη”, το 2017. Όσο και αν ανέτρεξα στα βιβλία του, δεν μπόρεσα να σκεφτώ μελοποίηση Καζαντζάκη που να μην είναι στομφώδης και πομπώδης και άλλα απωθητικά “-ώδης”, έτσι καθώς γράφει με αυτόν τον επιτηδευμένο λόγο, μέχρι που έπεσα στα δημοτικά αυτά στιχάκια της “θειας μου της Θοδώρας”, τα οποία παραθέτει κάπου, μέσα στον Καπετάν Μιχάλη. Έτσι έγραψα τη Θοδώρα, που τα βλάσφημα στιχάκια της τραγούδησε μεταφρασμένα στ’ αγγλικά μια ελβετική χορωδία, μες στην αμηχανία και την ντροπή, αφού η συναυλία ήταν μέσα σε έναν καθεδρικό στη Βασιλεία. Ντροπή –αλλά δεν το ήξερα, δεν το έκανα επίτηδες. Ε, με τα χρόνια έγινε από τα αγαπημένα κομμάτια της χορωδίας -είναι και αρκετά περίπλοκο αντιστικτικά και τους αρέσει η πρόκληση- και είπαμε με τον φίλο και συνεργάτη Μιχάλη Γιγιντή να το γυρίσουμε βίντεο. Με τον Μιχάλη έχουμε ήδη κάνει άλλο ένα βίντεο του String Theory –την “Παραγγελία στο 10”- και, βλέποντάς τον πώς δουλεύει και τι αποτέλεσμα παράγει, τον εμπιστεύομαι με κλειστά μάτια».
Η σχέση σας με την μουσική πότε ξεκινά και πώς εξελίσσεται όσο περνούν τα χρόνια;
«Γιατί, άραγε, να έχει ενδιαφέρον για κάποιον το πώς ξεκίνησα τη μουσική; Μου φαίνεται πια πολύ πληκτικό, πολύ “passé” και πολύ ακαλαίσθητο το “ξεκίνησε πιάνο τριών μηνών, στους έντεκα μήνες ήταν παιδί θαύμα και στους είκοσι έπαιζε τις σπουδές Σοπέν κρεμασμένος ανάποδα από την Καπέλα Σιξτίνα”, ή το άλλο που διαβάζεις απαρεγκλίτως σε όλα τα βιογραφικά και σε όλα τα προγράμματα των Φεστιβάλ “ο διεθνούς φήμης σολίστας” ή ο “παγκοσμίως καταξιωμένος” και τέτοιες σαχλαμάρες. Εμείς πρέπει να σταματήσουμε να τα λέμε, ο κόσμος θα έπρεπε να σταματήσει να τα διαβάζει και όποιος τα λέει θα έπρεπε να του πετάνε αβγά».
Τι σας δίνει έμπνευση και πώς λειτουργείτε σε περιόδους δημιουργικού μαρασμού;
«Χαχα, μα αν βρίσκομαι σε περιόδους δημιουργικού μαρασμού είναι, ακριβώς, επειδή τίποτα δεν μου δίνει έμπνευση. Είναι, όπως λέμε, “contradiction in terms”. Αλλά νομίζω πως καταλαβαίνω τι εννοείτε και σας απαντώ πως έμπνευση μου δίνουν τα καμώματα και τα κατορθώματα ανθρώπων -από τους οποίους οι περισσότεροι είναι πεθαμένοι- που άλλαξαν τον τρόπο που βλέπουμε και κατανοούμε τον κόσμο».
Κάποια σχέδιά σας για το άμεσο μέλλον;
«Έχουμε αρκετά φουσκωμένη ατζέντα για φέτος· και με τη χορωδία και μόνος μου. Έχουμε τις παραστάσεις του “Κι Εσείς Πώς τα Περνάτε” τώρα, τον Οκτώβριο, μετά πρέπει να ετοιμαστούμε για το χορωδιακό Φεστιβάλ στη Ρώμη τον Μάρτιο, άλλη νέα παράσταση τον Μάιο, εν τω μεταξύ προσπαθώ να έχουν προχωρήσει οι ηχογραφήσεις με τα νέα κομμάτια για τον καινούριο δίσκο μπας και βγει πριν το καλοκαίρι, έχω αρχίσει νέες συνεργασίες -εκ των οποίων μια υποσχόμενη είναι με τον τενόρο Χρήστο Κεχρή που μου έχει κινήσει πολύ το ενδιαφέρον, και γενικώς σε δουλειά να βρισκόμαστε. Αρκεί να δίνουμε και να παίρνουμε χαρά, διαφορετικά όλα είναι άνοστα και άχρηστα».
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Κι εσείς; Πώς τα περνάτε;
Πρεμιέρα: 21 Οκτωβρίου
Ιδέα – σχεδιασμός παράστασης, πρωτότυπη μουσική & διεύθυνση χορωδίας: Γιώργος Πατεράκης
Χορωδία: String Theory
Τραγουδούν: Μαρία Παπαγεωργίου, Εύα Λαύκα, Φίλιππος Βαζάκας
Ανάγνωση επιστολών: Ελισσαίος Βλάχος, Χαρά Δημητριάδη, Λίλα Σκαραμαγκά
Πιάνο: Κατερίνα Γρηγοριάδου
Κιθάρα – μαντολίνο: Σπύρος Ηλιάδης
Φωνητική προετοιμασία χορωδίας: Ιωάννα Φόρτη
Ήχος: Γιάννης Σκανδάμης
Φωτισμοί: Γιώργος Παυλόπουλος – Αγιαννίτης
Γραφιστική επιμέλεια εντύπων: Άννα Θανάσουλα
Οργάνωση παραγωγής: Εύη Τζίτζη
Προβολή και επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will
