Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Στο βιβλίο της «Το Παζλ», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books, η ψυχολόγος Έφη Ανδρεουλάκου επιστρατεύει τις γνώσεις και την εικοσιπενταετή εμπειρία της και βοηθά να ενώσουμε τα κομμάτια του προσωπικού μας παζλ. Δίνει τα εργαλεία για να μάθουμε ν’ απολαμβάνουμε τη ζωή -παρ’ όλες τις δοκιμασίες και τα εμπόδια στην υγεία, τα οικονομικά και στις σχέσεις- και, το κυριότερο, ν’ ανακαλύπτουμε το φως που υπάρχει μέσα μας.
Είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε μαζί της.
Πώς συλλάβατε την ιδέα να παρομοιάσετε την πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης με παζλ;
«Ένα σύνολο επιρροών έχει συμβάλλει, ώστε ο ακατέργαστος ψυχισμός να μοιάζει με τα άτακτα ριγμένα κομμάτια ενός παζλ. Ο κάθε άνθρωπος εμπεριέχει τις ατέλειες και τα πλεονεκτήματά του, τα οποία εκδηλώνονται μέσα στο φάσμα που ορίζουν τα άκρα του και τον χαρακτηρίζουν.
Όταν ο άνθρωπος βγαίνει από το οικογενειακό περιβάλλον στη χαοτική αρένα της ζωής ή θα συνθλιβεί ή, αναγκαστικά, θα αρχίσει να “χτίζει” χαρακτήρα. Με την αυτοπαρατήρηση, την ανάληψη ευθύνης εαυτού και την αδάμαστη θέλησή του, θα αρχίσει να συνθέτει την εικόνα του εσωτερικού του παζλ, εναρμονίζοντας τα γρανάζια της δικής του ξεχωριστής ύπαρξης.
Μαζί με τις εξωτερικές επιδιώξεις του, η σύνθεση, η ισορροπία εαυτού και η έκφρασή της, τον καθιστούν ακέραιο, ισχυρό για να αντιμετωπίσει τις όποιες προκλήσεις, ενώ, παράλληλα, δυναμώνουν την αγάπη μέσα του».
Πόσο εύκολο είναι όταν είμαστε «βουτηγμένοι» μέσα στις δυσκολίες ν’ ανακαλύπτουμε το φως που υπάρχει μέσα μας;
«Είναι δύσκολο. Έχει να κάνει με την ποιότητα του ψυχισμού και την εκπαίδευσή μας. Στο χρυσό κλουβί, όλοι είμαστε καλοί· στον στίβο της ζωής αποκαλύπτονται πραγματικά οι χαρακτήρες. Παρόλ’ αυτά, ένας άνθρωπος που συνειδητά έχει επιλέξει τον δρόμο της αρετής από αυτόν της κακίας, εκείνος με δουλεμένο ψυχισμό, που έχει αγγίξει μια δημιουργική κατάσταση, ακόμα και σε περιόδους τεράστιας καταπόνησης, θα συνεχίσει να ανακαλύπτει κι άλλο από το φως που υπάρχει μέσα του. Μπορεί, λόγω της μεγάλης κόπωσής του, να παρεκκλίνει για λίγο, να γίνει επιθετικός προς τον εαυτό του ή τους άλλους. Σύντομα, όμως, θα συνέλθει, θα βρει την εσωτερική πυξίδα του, θα θυμηθεί ποιος είναι: αυτός που διάλεξε. Ακόμα κι αν όλα καταρρέουν γύρω του, η πίεση είναι συνθλιπτική και οι καταστάσεις μη αναστρέψιμες, θα επιστρέψει στον χώρο της εσωτερικής γενναιοδωρίας του, στην αγάπη. Θα ανακουφιστεί αναλογιζόμενος ότι έπραξε το καλύτερο δυνατό του. Η συνειδησιακή γαλήνη θα είναι η ευτυχία του, ο όμορφος-άνισος αγώνας του, το κέρδος -η αξία που έχτισε για τον εαυτό του. Θα συνεχίσει λυγισμένος αλλά αγέρωχος, γεμάτος από ψυχικό φως που θα τον περιβάλλει, κρατώντας πάντα αναμμένη τη φλόγα της ελπίδας».
Ποιοι είναι οι κυριότεροι παράγοντες που μας εμποδίζουν να δούμε το παζλ της ζωής μας με καθαρή ματιά;
«Ο εξαρτητικός τρόπος σκέψης και διαπαιδαγώγησης, που καλλιεργείται εντός του οικογενειακού πλαισίου, δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να ασκεί την κρίση του, ώστε χωρίς φόβο και πάθος, να αναζητά την αλήθεια, με τη δική του διεισδυτική ματιά. Έτσι, καθηλώνεται στις έτοιμες αφηγήσεις και πεποιθήσεις που του έχουν δοθεί για τον ίδιο, τους άλλους, τα γεγονότα και τη ζωή.
Επιπλέον, ο άνθρωπος με διογκωμένο ή διαφορετικά, ευάλωτο εγώ, δεν αντέχει να δει το όλον του, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του. Πιστεύει ότι οι άλλοι φταίνε για τα παθήματα του. Από τη θέση του θύματος, δεν παίρνει την κατάσταση στα χέρια του για να διαμορφώσει το παζλ της ζωής του.
Στερείται θάρρους και θέλησης· τα απαραίτητα εφόδια για κάθε αναμέτρηση με την αλήθεια».
«Καθώς εμβαθύνεις στον οικογενειακό σου χάρτη, θα βρεις μοτίβα επιτυχίας ή αποτυχίας σε διάφορους τομείς της ζωής, που επαναλαμβάνονται από γενιά σε γενιά»· πώς μπορεί η γνώση αυτή, να γίνει πολύτιμο εργαλείο στα χέρια μας;
«Κάθε φορά που θέλω να ενισχύσω κάτι, το παρατηρώ. Αναζητώ τον κατάλληλο δάσκαλο, τις αρμόζουσες συμπεριφορές, πράξεις, σκεπτικό, επιλογές πάνω στο συγκεκριμένο θέμα.
Αν η οικογένειά μου είχε επιτυχία στο επιχειρείν ή η γενιά μου είχε ταιριαστές συντροφικές σχέσεις, θα ανακαλέσω στη μνήμη μου προγόνους, διαλόγους, ιστορίες που έχω ακούσει, θα αναζητήσω κι άλλες, θα παρατηρήσω συγγενείς για να αναπαράγω αυτό που, ευτυχώς, έχω ως μοντέλο επιτυχίας στο περιβάλλον μου. Κάποια στοιχεία μπορεί να τα διαμορφώσω βάσει του δικού μου χαρακτήρα, όμως, σε γενικές γραμμές, θα διδαχτώ από το παράδειγμά τους.
Αναφορικά με τα μοντέλα αποτυχίας, είναι επίσης σημαντικό να αναζητήσω το γιατί προέκυψαν. Ποιο μάθημα είναι σημαντικό να πάρω από τις προηγούμενες γενιές μου, για να μην επαναλάβω λάθη του παρελθόντος; Τι με δίδαξε η δική τους αστοχία, η δική τους παρέκκλιση, το δικό τους τραύμα, που έμεινε ανεπίλυτο και στοίχειωσε τη μετέπειτα πορεία; Τι είναι αυτό που χρειάζεται να ολοκληρωθεί από εμένα, ώστε να παραδώσω ένα υγιές ταμείο στη γενιά που έπεται;»
«Μέσα από τις σελίδες του Παζλ ενθαρρύνεται η ανάληψη της ευθύνης του εαυτού μας» -με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αυτό;
«Εν συντομία, θα πω ότι τα βασικά βήματα στη διαδικασία αυτή ξεκινούν, καταρχάς, από τη στόχευση: με ελεύθερη βούληση επιλέγω πού θέλω να πάω, ποιος επιθυμώ να γίνω. Με την αυτοπαρατήρηση, ενισχύω τα θετικά χαρακτηριστικά μου περισσότερο και αντικαθιστώ κάποια, με πιο υγιείς συμπεριφορές.
Καθώς σχετίζομαι με άλλους, ιδιαιτέρως τους πιο οικείους, αυτοκυριαρχούμαι και παύω να λειτουργώ αντανακλαστικά. Δεν δικαιολογώ ακατάλληλες αντιδράσεις μου, εξαιτίας κάποιου ερεθισμού που μου προκλήθηκε. Δεν άγομαι και φέρομαι από εξωτερικούς παράγοντες.
Μαθαίνω να κρατώ το κέντρο μου· θεωρώ την ανάρμοστη συμπεριφορά του άλλου, δικό του πρόβλημα. Η στάση του, δεν με κάνει να φερθώ διαφορετικά από τον τρόπο που έχω επιλέξει.
Πριν βιαστώ να αποδώσω ευθύνες για όποια συνδιαλλαγή δεν είχε επιτυχή έκβαση, αναζητώ το μερίδιο ευθυνών που μου αναλογεί. Είναι ο βασικός τρόπος να αντιστρέψω μια δυσάρεστη εμπειρία, παίρνοντας το μάθημα που θα με ωφελήσει περαιτέρω. Όταν συνειδητοποιώ, ότι μόνο τον εαυτό μου μπορώ να ελέγξω και να εξελίξω, αποκτώ δύναμη και εξουσία πάνω στη ζωή μου. Είναι η συνειδητοποίηση που καθιστά την ανάληψη ευθύνης εαυτού, μονόδρομο για κάθε δημιουργική πορεία. Τέλος, κρατώ ως μότo εαυτού το “γηράσκω αεί διδασκόμενος”».
Και πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα επιδοθούμε σε εγωιστικές συμπεριφορές;
«Ένας άνθρωπος με πραγματική ψυχική καλλιέργεια και αγάπη δεν συμπεριφέρεται με τρόπο που να ενοχλεί τον συνάνθρωπό του και εκφράζεται έτσι ώστε να μην προδίδει την εσωτερική του ποιότητα.
Μια και οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε προσεγγίσει τη σοφία της ζωής, καλό είναι να έχουμε επίγνωση της ατέλειάς μας· είμαστε έργα τέχνης υπό κατασκευή, σε εξέλιξη. Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την τελείωσή μας, είναι ο εγωισμός μας· είναι καταλυτική η συνειδητοποίηση ότι είναι εκείνος, που ασκεί τη μεγαλύτερη βλαπτική δύναμη επάνω μας.
Ακόμη και αν έχουμε κατακτήσει σε έναν σημαντικό βαθμό τον εαυτό μας, ο εγωισμός, εάν γιγαντωθεί, θα διαβρώσει όλο το οικοδόμημά μας. Η απλότητα είναι το αντίδοτο· η ταπεινότητά μας, που συνδυάζεται με αξιοπρέπεια. Οι πράξεις που εκδηλώνουν κοινωνική ευαισθησία και η συμπόνοια προς τον συνάνθρωπο είναι απαραίτητες, διότι μέσα από αυτές εκπαιδευόμαστε σε συμπεριφορές αγάπης και όχι εγωισμού».
Τι θέλετε να κερδίσει ο αναγνώστης του βιβλίου σας;
«Ήθελα να γράψω κάτι, από τότε που η κόρη μου ήταν μικρή. Για ό,τι είχα κατανοήσει μέχρι τότε. Για το πώς λειτουργούν τα πράγματα στη ζωή, πώς συνδέονται μεταξύ τους, πώς εκπαιδεύεσαι στην αντοχή, από που αντλείς δύναμη, πώς κρατάς το κέντρο σου, πώς αποδεικνύεσαι ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα, τι σημαίνει να στοχεύεις, ώστε να δημιουργήσεις έναν φωτεινό, σύγχρονο εαυτό. Τελικά, η επιθυμία πραγματοποιήθηκε τώρα και εμπλουτίστηκε με πολύ περισσότερη γνώση και εμπειρία. Σε εκείνη είναι αφιερωμένο, όμως το βιβλίο απευθύνεται και σε όποιον άνθρωπο επιθυμεί να ωφεληθεί από την εμπειρία μου για να ανακαλύψει την κρυμμένη δύναμή του, να γίνει καλύτερος στο παιχνίδι της ζωής και να αφήσει περισσότερο φως στη γήινη διαδρομή του».
Σε ποια σημεία διαφέρει από ένα εγχειρίδιο αυτοβελτίωσης;
«Προτιμώ να μη μιλώ για διαφορές. Θα σας αναφέρω, πού θέλησα να επικεντρωθώ περισσότερο. Το βιβλίο μιλάει για την πορεία του ανθρώπου στη ζωή: πώς από εξαρτημένος γίνεται δημιουργός, πώς μαθαίνει να δείχνει αντοχή και δύναμη, παρά τις αντιξοότητες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Πώς κατακτά την ευτυχία, κυρίως ως αποτέλεσμα ενός κατορθώματος που σχετίζεται με την καθαρή συνείδηση -την ευχαρίστηση ότι έγινε και έπραξε το καλύτερο δυνατό του. Μεγάλο μέρος της εμπειρίας μου έχει να κάνει με τους ανθρώπους που συνάντησα λόγω του επαγγέλματος μου.
Τα θέματα τα οποία έγιναν μέρος του διαλόγου μας, δεν αφορούν μόνο σε θέματα αυτοβελτίωσης, αλλά ακουμπούν όλη τη γκάμα της ανθρώπινης ύπαρξης και των συναισθημάτων -από την απόλυτη χαρά έως τον πιο αβάσταχτο πόνο. Το βιβλίο, χωρίς να επιβαρύνει τον αναγνώστη, δίνει με εμπειρικό τρόπο εξηγήσεις, τον βοηθά να κατανοήσει σε ποιο σημείο της εξέλιξής του βρίσκεται, πώς θα πάει παρακάτω και, κυρίως, πώς θα γίνει ισχυρός παίκτης, όχι μόνο για τα εύκολα, αλλά και για τα δύσκολα της ζωής».
Από που αντλείτε δύναμη στα δύσκολα και πώς διαχειρίζεστε, η ίδια, τα θετικά που σας φέρνει η ζωή;
«Έχω καταλήξει σε διάφορες ρουτίνες- μεθόδους- ενδιαφέροντα, για να αντλώ δύναμη. Όταν έχω χρόνο, τα εναλλάσσω. Η άθληση είναι απαραίτητη. Συνήθως, όταν περπατώ, επαναλαμβάνω θετικές πεποιθήσεις. Υπάρχουν περίοδοι στη ζωή μου, που λόγω εξαιρετικού φόρτου, δεν έχω χρόνο για τίποτα από όσα δρουν ευεργετικά σε εμένα.
Όμως, “θεριό είναι ο άνθρωπος”. Έχω μεγάλη εκπαίδευση στην πίεση και την αντοχή. Έγινα καλός καπετάνιος. Έχω πίστη. Ακόμα κι όταν πέφτω, γνωρίζω ότι θα ξανασηκωθώ. Ελπίζω. Δεν εγκαταλείπω. Έχω την τύχη να με έχουν στην προσευχή τους πολύ φωτισμένοι άνθρωποι. Διαλέγω να μην εγκαταλείπω την αγάπη μέσα μου. “Πίστη, αγάπη, ελπίδα, μείζων δε τούτων η αγάπη”.
Αντιμετωπίζω τα θετικά γεγονότα με ευγνωμοσύνη, χαρά, ψυχραιμία. Όπως οι περισσότεροι άλλοι, δεν είμαι ανέμελη. Κάθε μέρα καλούμαι να αντιμετωπίσω τις υποχρεώσεις μου».
