Σοκ έχει προκαλέσει στην παγκόσμια κοινή γνώμη η επίθεση με μαχαίρι που δέχθηκε ο συγγραφέας Σαλμάν Ρουσντί κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στο Ίδρυμα Chautauqua στη δυτική Νέα Υόρκη.
Ο Σαλμάν Ρουσντί ένας από τους πιο διάσημους συγγραφείς της εποχής μας, βραβευμένος με πολλά κορυφαία λογοτεχνικά βραβεία του κόσμου είναι συγγραφέας 14 μυθιστορημάτων, τεσσάρων μη μυθοπλαστικών έργων και μιας συλλογής διηγημάτων, ενώ έχει διατελέσει συνεκδότης δύο ανθολογιών.
Ο συγγραφέας που προκάλεσε σάλο στις τάξεις των μουσουλμάνων
Ο ινδικής καταγωγής Βρετανός συγγραφέας Σαλμάν Ρουσντί, δεχόταν επί σειρά ετών απειλές κατά της ζωής του, ιδιαίτερα μετά τη συγγραφή του βιβλίου «Σατανικοί Στίχοι», που κυριολεκτικά του άλλαξαν τη ζωή. Ο 75χρονος συγγραφέας δέχθηκε την Παρασκευή επίθεση με μαχαίρι από άγνωστο στη διάρκεια εκδήλωσης.
Ένας άνδρας όρμησε στη σκηνή την ώρα που ετοιμαζόταν να εκφωνήσει ομιλία για την καλλιτεχνική ελευθερία και τον μαχαίρωσε στο λαιμό. Ο δράστης ακινητοποιήθηκε από αστυνομικό και συνελήφθη.
Ο Σαλμάν Ρουσντί διακομίστηκε με ελικόπτερο σε νοσοκομείο, αλλά λεπτομέρειες για την κατάσταση της υγείας του δεν έγιναν γνωστές. Η κυβερνήτης της Νέας Υόρκης Κάθι Χόκουλ είπε ότι είναι ζωντανός και ότι «λαμβάνει τη φροντίδα που χρειάζεται».
Γεννημένος στους κόλπους μιας μεσοαστικής μουσουλμανικής οικογένειας
Γεννήθηκε στη Βομβάη στις 19 Ιουνίου 1947 στους κόλπους μιας μεσοαστικής μουσουλμανικής οικογένειας. Ο παππούς του ήταν ποιητής και ο πατέρας του επιχειρηματίας με σπουδές στο Κέμπριτζ.
Σε ηλικία 14 ετών, ο Αχμέτ Σαλμάν Ρουσντί (Ahmed Salman Rushdie), όπως είναι το πλήρες όνομά του, μεταβαίνει στην Αγγλία για να συνεχίσει τις σπουδές του. Το 1964 η οικογένειά του, παρά τη θέλησή της, μετακομίζει στο Πακιστάν, λόγω του θρησκευτικού της πιστεύω. Ο Σαλμάν παραμένει στην Αγγλία και σπουδάζει ιστορία στο Κέιμπριτζ. Μετά την αποφοίτησή του εργάζεται για ένα διάστημα στην τηλεόραση του Πακιστάν, στη συνέχεια ως ηθοποιός στην Αγγλία και από το 1971 ως το 1981 είναι κειμενογράφος στη μεγάλη διαφημιστική εταιρεία Ogilvy & Mather.
Ο Ρούσντι στο συγγραφικό έργο του μπλέκει τη φαντασία και τον μύθο με την πραγματική ζωή και εντάσσεται στο λογοτεχνικό ρεύμα που ονομάζεται μαγικός ρεαλισμός.
«Σατανικοί Στίχοι»
Το Σεπτέμβριο του 1988 κυκλοφορεί το τέταρτο βιβλίο του με τίτλο «Σατανικοί Στίχοι», ένα μυθιστόρημα με πολλές θρησκευτικές αναφορές για τον Προφήτη και το Κοράνι. Ούτε που το φανταζόταν ότι η έκδοση του βιβλίου αυτού θα του άλλαζε τόσο δραματικά τη ζωή. Όταν, όμως, πρόκειται για το Ισλάμ, όλα μπορούν να συμβούν. Η έκδοση των «Σατανικών Στίχων» προκαλεί σάλο στις τάξεις των μουσουλμάνων, επειδή θεωρούν το βιβλίο βλάσφημο για τον Μωάμεθ. Αμέσως απαγορεύεται σε όλες τις μουσουλμανικές χώρες, ενώ αντίτυπα του καίγονται στην Αγγλία και τις ΗΠΑ.
Με θέμα τον ξεριζωμό και τη μετανάστευση
Στο βιβλίο του ο Ρουσντί διηγείται τις περιπέτειες δύο Ινδών που φτάνουν σε μια αγγλική παραλία και αναμειγνύονται με τους μετανάστες του Λονδίνου. Το μυθιστόρημα έχει θέμα τον ξεριζωμό και τη μετανάστευση.
«Από όλες τις ειρωνείες η πιο θλιβερή είναι ότι εργάστηκα επί πέντε χρόνια για να δώσω φωνή στην κουλτούρα της μετανάστευσης και μετά βρέθηκα να βλέπω το βιβλίο μου να καίγεται, πολύ συχνά χωρίς να το έχουν διαβάσει, από τους ίδιους τους ανθρώπους στους οποίους αναφέρεται», σχολίασε ο συγγραφέας, και ο ίδιος μετανάστης από την Ινδία.
Διάταγμα
Στις 14 Φεβρουαρίου 1989 ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Χομεϊνί, εκδίδει «φετφά», δηλαδή ένα δεσμευτικό διάταγμα, με το οποίο κάθε καλός μουσουλμάνος έχει το ιερό καθήκον να σκοτώσει όχι μόνο τον βλάσφημο Ρουσντί, αλλά και όποιον ενεπλάκη στην έκδοση των «Σατανικών Στίχων». Η θανατική διαταγή συνοδεύεται και από επικήρυξη 3 εκατομμυρίων δολαρίων, που προσέφερε ένας ιρανός επιχειρηματίας.
Από εκείνη τη στιγμή, ο Ρουσντί ζει με το φάσμα του θανάτου. Εξαφανίζεται από προσώπου γης για να αποφύγει τους διώκτες του, που σκοτώνουν, εν τω μεταξύ, τον Ιάπωνα μεταφραστή του Χιτόσι Ιγκαράσι και τραυματίζουν σοβαρά τον Νορβηγό εκδότη του Γουίλιαμ Νάιγκααρντ και τον Ιταλό μεταφραστή του Έτορε Καπριόλο. Ο Αιγύπτιος νομπελίστας Ναγκίμπ Μαχφούζ τον υπερασπίζεται κατηγορώντας τον Χομεϊνί για «διανοητική τρομοκρατία». Όμως, αργότερα, θα αλλάξει γνώμη και θα πει ότι «ο Ρουσντί δεν έχει το δικαίωμα να προσβάλλει τα ιερά και τα όσια του Ισλάμ».
Ο κυπριακής καταγωγής Άγγλος τραγουδοποιός Κατ Στίβενς, ο οποίος έχει ασπασθεί τη μουσουλμανική θρησκεία με το όνομα Γιουσέφ Ισλάμ, δηλώνει ότι «αν δει με τα μάτια του τον Ρουσντί θα πάρει τηλέφωνο τον Αγιατολάχ Χομεϊνί για να τον κανονίσει». Στις 2 Ιουνίου 1993, 27 άτομα σκοτώνονται στη Σεβάστεια της Τουρκίας, όταν φανατικοί ισλαμιστές βάζουν φωτιά σ’ ένα ξενοδοχείο, όπου βρίσκεται ο μεταφραστής των «Σατανικών Στίχων» στα τουρκικά, γνωστός συγγραφέας και στη χώρα μας και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Αζίζ Νεσίν.
Από το 1998 ο Ρουσντί αποκατέστησε, εν μέρει, τους ρυθμούς της ζωής του, όταν η ιρανική κυβέρνηση απεύθυνε έκκληση για τη μη εφαρμογή του φετφά, κατόπιν διεθνών πιέσεων. Όμως, δεν μπόρεσε να τον καταργήσει. Ο μοναδικός άνθρωπος που μπορούσε να το πράξει, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, δεν βρίσκεται πια στη ζωή.
Στοιχεία μαγικού ρεαλισμού
Στα περισσότερα έργα του η πλοκή εξελίσσεται στην Ινδία, και στη γραφή του χρησιμοποιεί στοιχεία μαγικού ρεαλισμού μαζί με ιστορική μυθοπλασία. Το έργο του χαρακτηρίζεται από την εξέταση των πολλών συνδέσεων, διαταραχών, και μεταναστεύσεων μεταξύ των ανατολικών και δυτικών πολιτισμών.
Το πρώτο του μυθιστόρημα του Ρουσντί, «Grimus» (1975), ένα παραμύθι εν μέρει επιστημονικής φαντασίας, αγνοήθηκε γενικά από το κοινό και τους κριτικούς λογοτεχνίας.
Το επόμενο μυθιστόρημά του, «Τα παιδιά του Μεσονυκτίου» (1981), τον εκτόξευσε στη λογοτεχνική σφαίρα και τον έκανε διάσημο με ένα Μπούκερ και στη συνέχεια με το The Best of the Booker βραβείο. Το μυθιστόρημα ακολουθεί τη ζωή ενός παιδιού, που γεννιέται τα μεσάνυχτα, όταν η Ινδία αποκτά την ανεξαρτησία της, το οποίο είναι προικισμένο με ειδικές δυνάμεις και μια σύνδεση με άλλα παιδιά που γεννιούνται στην αυγή μιας νέας και ταραχώδους εποχής στην ιστορία της ινδικής υποηπείρου και τη γέννηση του σύγχρονου έθνους της Ινδίας.
Στη συνέχεια έγραψε το «Shame» (Όνειδος, 1983), στο οποίο περιγράφει την πολιτική αναταραχή στο Πακιστάν, ενώ το 1987 έγραψε ένα πολιτικό βιβλίο για τη Νικαράγουα με τίτλο «Το χαμόγελο του ιαγουάρου».
Μετά τους «Σατανικούς στίχους», το 1990, έγραψε το «Χαρούν και η θάλασσα των παραμυθιών». Γραμμένο στη σκιά ενός φετφά, αναφέρεται στους κινδύνους της αφήγησης ιστοριών και αποτελεί μια αλληγορική υπεράσπιση της δύναμης των ιστοριών έναντι της σιωπής.
«Ο τελευταίος αναστεναγμός του Μαυριτανού», ένα οικογενειακό έπος που εκτείνεται σε περίπου 100 χρόνια της ιστορίας της Ινδίας, εκδόθηκε το 1995. Το «The Ground Beneath Her Feet» (Ο κόσμος κάτω από τα πόδια της, 1999) είναι μια διασκευή του μύθου του Ορφέα που παρουσιάζει μια εναλλακτική ιστορία της σύγχρονης ροκ μουσικής. Το ομώνυμο τραγούδι των U2 είναι ένας από τους πολλούς στίχους τραγουδιών που περιλαμβάνονται στο βιβλίο- ως εκ τούτου ο Ρουσντί αναφέρεται ως στιχουργός.
Το βιβλίο του «Παραφορά» διαδραματίζεται κυρίως στη Νέα Υόρκη, ενώ το «Σαλιμάρ ο Κλόουν» (2005) είναι μια ιστορία για την αγάπη και την προδοσία που διαδραματίζεται στο Κασμίρ και το Λος Άντζελες.
Ο Ρουσντί έγραψε για τον θαυμασμό που τρέφει στον Ίταλο Καλβίνο και τον Τόμας Πίντσον και τις επιρροές που δέχτηκε από τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, τον Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, τον Λιούις Κάρολ, τον Γκίντερ Γκρας και τον Τζέιμς Τζόις στο «Step Across This Line» (2002).
Το 2008 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Η γητεύτρα της Φλωρεντίας», ένα απολαυστικό μείγμα ιστορίας με παραμύθι, το «Λούκα και η Φωτιά της ζωής» (2010) ενώ το 2012 εκδόθηκαν τα απομνημονεύματά του με τίτλο «Joseph Anton: A Memoir» (Τζότζεφ Άντον). Στο βιβλίο περιέγραψε τη ζωή του κατά την περίοδο όπου εξελίχθηκαν τα γεγονότα σχετικά με την αντίδραση στους «Σατανικούς Στίχους».
Το 2015 εκδόθηκε το μυθιστόρημα «Δύο χρόνια, οκτώ μήνες και είκοσι οκτώ νύχτες», μια στροφή πίσω στην παλιά αγαπημένη του τεχνική του μαγικού ρεαλισμού.
Το 2017 κυκλοφόρησε το «The Golden House» (Ο χρυσός Οίκος), ένα σατιρικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στη σύγχρονη Αμερική. Το 2019 κυκλοφόρησε το δέκατο τέταρτο μυθιστόρημά του, με τίτλο «Κισότ», εμπνευσμένο από το κλασικό μυθιστόρημα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες «Δον Κιχώτης». Έχει δημοσιεύσει πολλά διηγήματα, μεταξύ των οποίων και αυτά που συγκεντρώθηκαν στο «East, West» (1994).
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα παρακάτω έργα του Σαλμάν Ρουσντί, όλα από τις εκδόσεις «Ψυχογιός»:
«Τα παιδιά του μεσονυκτίου» (1981)
«Σατανικοί στίχοι» (1988)
«Ο Χαρούν και η θάλασσα των παραμυθιών» (1990)
«Ανατολή – Δύση» (δοκίμιο, 1994)
«Ο τελευταίος στεναγμός του Μαυριτανού» (1995)
«Ο κόσμος κάτω απ’ τα πόδια της» (1999)
«Παραφορά» (2001)
«Σαλιμάρ, ο κλόουν» (2005)
«Όνειδος» (2007)
«Το νησί της αθανασίας» (2008)
«Η γητεύτρα της Φλωρεντίας» (2009)
«Ο Λούκα και η φωτιά της ζωής» (2011)
«Τζόζεφ Άντον» (2012)
«Δύο χρόνια, οχτώ μήνες και είκοσι οχτώ νύχτες» (2016)
«Ο Χρυσός Οίκος» (2019)
