Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζει την τραγωδία του Σοφοκλή «Αίας» σε σκηνοθεσία Αργύρη Ξάφη -που κατεβαίνει για πρώτη φορά ως σκηνοθέτης στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, την Παρασκευή 29 και το Σάββατο 30 Ιουλίου στις 9 μ.μ., στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου.
Ο Σοφοκλής τοποθετεί στο κέντρο της τραγωδίας του έναν ήρωα που αδυνατεί να συμβαδίσει με το περιβάλλον και την εποχή του. Ενώ ο κόσμος αλλάζει ραγδαία, ενώ όρκοι καταπατούνται και το ατομικό συμφέρον διαμορφώνει τις σχέσεις, ενώ μια νέα πιο «δημοκρατική» κοινωνία των πολιτών αναδύεται, ο Αίας στέκει αμετακίνητος.
Τον ρόλο της θεάς Αθηνάς κρατά η Δέσποινα Κούρτη. Μιλήσαμε μαζί της.
Να ξεκινήσουμε με λίγα λόγια σας για το έργο;
«Μετά τον θάνατο του Αχιλλέα στην Τροία, προκύπτει το θέμα του ποιος θα πάρει τα όπλα του. Οι επικρατέστεροι των Αχαιών είναι ο Αίαντας κι ο Οδυσσέας. Η κρίση των Αχαιών τα δίνει στον Οδυσσέα. Ο Αίας, κυριευμένος από μανία, επιχειρεί να σκοτώσει τους Ατρείδες και τον Οδυσσέα, αλλά επεμβαίνει η Αθηνά, θολώνει τις αισθήσεις και τον νου του και τον στρέφει σε ένα κοπάδι πρόβατα. Όταν συνέρχεται και συνειδητοποιεί τί έχει συμβεί, ξεκινά γι’ αυτόν μια πορεία -που θα ήταν άδικο να την ορίσουμε με δυο λόγια στο χαρτί- που οδηγεί στην αυτοκτονία. Το ζήτημα της ταφής του, γίνεται το αντικείμενο ενός μεγάλου και κρίσιμου αγώνα. Οι Ατρείδες αρνούνται να τον θάψουν, ο Οδυσσέας -αγαπημένος της Αθηνάς- τους πείθει ότι πρέπει να ταφεί. Η σωφροσύνη νικά».
Ποια κεντρικά, διαχρονικά θέματα βρίσκονται στον πυρήνα του;
«Η ύβρις. Παρακολουθούμε την πτώση ενός άντρα εξαιρετικής ανδρείας, δύναμης, προνοητικότητας, ακεραιότητας, ηρωισμού, που όμως αρνείται τη βοήθεια των θεών. Οι παρτίδες του Αίαντα με τους θεούς, κι ειδικά με την Αθηνά, ξεκινούν πολύ πριν το έργο και καταλήγουν σε μια πράξη, αυτή της αυτοχειρίας, που ούτε οι θεοί ούτε ο χρόνος μπορούν να του την πάρουν.
Η μεταβλητότητα, η συνεχής ροή κι άρα αλλαγή των πάντων, ο χρόνος… Το πέρασμα από την εποχή των ηρώων στην εποχή της κυριαρχίας του νου, της διπλωματίας της “σχετικής” ηθικής. Ο Αχιλλέας είναι νεκρός, ο Αίας αυτοκτονεί (και για ποιoν κόσμο, άραγε, να παραμείνει ζωντανός;), ο Οδυσσέας είναι το μέλλον.
Η τραγική επίγνωση της θνητότητάς μας, των πολύ περιορισμένων ορίων μας.
Η μανία και η σωφροσύνη. Η γυναίκα και ο άντρας -η αγάπη.
Η κουβέντα είναι πραγματικά μεγάλη, ας σταματήσω εδώ…»
Μια περιγραφή σας για την Αθηνά, που ερμηνεύετε;
«Η έμπνευση του Αργύρη για την Αθηνά έχει τις ρίζες της στην Ομηρική Οδύσσεια και τη σχέση της με τον Οδυσσέα. Αυτή τη στιγμή είμαι στα βαθιά και παλεύω με τα κύματα… Αλλά αυτό που μπορώ να πω είναι ότι με γοητεύει πολύ αυτό το ιδιαίτερο “πλάσμα” που προσπαθούμε να ζωντανέψουμε πάνω στη σκηνή. Ο ίδιος ο Σοφοκλής μάς έχει δώσει μια παιχνιδιάρικη, θα έλεγα, εκδοχή της, που συνδέεται τόσο συγκινητικά με το ίδιο το θέμα του θεάτρου. Στήνει μια παράσταση στην πραγματικότητα για τον Οδυσσέα, τον κάνει αόρατο, τον βάζει δηλαδή στο θεωρείο των θεών για να την παρακολουθήσει. Και μετά το τέλος της, ο Οδυσσέας εκστατικός κουβαλάει πια την τραγική επίγνωση που θα τον βοηθήσει να δώσει τη λύση στο τέλος του έργου».
Θα μας πείτε κάποια λόγια του ρόλου σας;
«“και να μην το πάρεις πάνω σου αν έχεις βαρύ χέρι / ή πλούτο άμετρο βαθύ /
γιατί η μέρα πλαγιάζει κι αντισηκώνει όλα τ’ ανθρώπινα”».
Ένα σχόλιό σας για τη σκηνοθεσία του Αργύρη Ξάφη;
«Είναι τολμηρή και προσωπική. Ξέρω ότι η ζωή η ίδια έχει θρέψει την αποφασιστικότητά του ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα πει αυτή την ιστορία».
Κάποιο έργο, κάποιος ρόλος που θα θέλατε πολύ να συναντήσετε επί σκηνής;
«Δεν είναι πολύ εύκολο να απαντήσω….· νομίζω, επειδή πάντα με απασχολεί το ποιους ανθρώπους θα συναντήσω επί σκηνής. Πρώτα σκέφτομαι τους συνεργάτες, τους συνοδοιπόρους και μετά τα έργα και τους ρόλους».
Έργα, συγγραφείς, καλλιτέχνες με επίδραση σε εσάς;
«Όλος ο Τσέχοφ, ο Παπαδιαμάντης, οι Beatles, ηθοποιοί και σκηνοθέτες με τους οποίους, ευτυχώς, δουλεύουμε συχνά μαζί».
Ένα βιβλίο που διαβάσατε τελευταία και σας άρεσε;
«Το “4 3 2 1” του Πολ Όστερ».
Και κάποιο που θα θέλατε να διαβάσετε ξανά;
«“Προσωκρατικοί: Ηράκλειτος”, μτφ: Ευάγγελος Ν. Ρούσσος»
Κάτι που σας χαλά τη διάθεση;
«Η έλλειψη χρόνου»
Και κάτι που τη φτιάχνει;
«Ο άντρας μου και τα παιχνίδια με τα ανίψια και τα βαφτιστήρια μου».
Συντελεστές
Μετάφραση: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Σκηνοθεσία: Αργύρης Ξάφης
Δραματουργική επεξεργασία: Ασπασία-Μαρία Αλεξίου, Αργύρης Ξάφης
Σκηνικά: Μαρία Πανουργιά
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής
Χορογραφία: Χαρά Κότσαλη
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός σκηνοθέτις: Μαρία Σαββίδου
Φωνητική διδασκαλία: Απόστολος Κίτσος
Δραματολόγος παράστασης: Ασπασία-Μαρία Αλεξίου
Α΄ βοηθός σκηνοθέτη: Μάγια Κυριαζή
Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Βασιλική Αθανασοπούλου
Βοηθός σκηνογράφου: Σοφία Θεοδωράκη
Παίζουν (αλφαβητικά): Δημήτρης Ήμελλος (Οδυσσέας), Δέσποινα Κούρτη (Αθηνά), Τάσος Μικέλης (Ευρυσάκης), Γιάννης Νταλιάνης (Μενέλαος), Εύη Σαουλίδου (Τέκμησσα), Στάθης Σταμουλακάτος (Αίας), Χρίστος Στυλιανού (Τεύκρος), Νίκος Χατζόπουλος (Αγαμέμνων)
Χορός: Ασημίνα Αναστασοπούλου, Δημήτρης Γεωργιάδης, Αφροδίτη Κατσαρού, Ερατώ Καραθανάση, Φάνης Κοσμάς, Λάμπρος Κωνσταντέας, Ευσταθία Λαγιόκαπα, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Ειρήνη Μπούνταλη, Φώτης Στρατηγός
Μουσικοί επί σκηνής: Μάνος Βεντούρας κόρνο, Σπύρος Βέργης τρομπόνι, Μενέλαος Μωραΐτης τούμπα
