Μετά από παραγγελία της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) στον διακεκριμένο Έλληνα συνθέτη Μηνά Μπορμπουδάκη, μία από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας, η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, εμπνέει για πρώτη φορά το λυρικό ρεπερτόριο, μέσα από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού, «Ζ», που γίνεται όπερα.
Σε λιμπρέτο Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, μουσική διεύθυνση Μηνά Μπορμπουδάκη και Νίκου Βασιλείου, σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου και με τη συμμετοχή του συνόλου σύγχρονης μουσικής, Ergon Ensemble, η παράσταση παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ: λεωφ. Συγγρού 364 – Καλλιθέα), για δώδεκα παραστάσεις, στις 2, 3, 8, 10, 11, 15, 17 και 18 Μαρτίου και στις 14, 15, 17 και 18 Απριλίου, στις 8.30 το βράδυ.
«Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος»
Το μυθιστόρημα, στο οποίο βασίζεται η όπερα αυτή, έκανε θραύση στην εποχή του και έγινε διεθνώς γνωστό μέσα από τις πολυάριθμες μεταφράσεις του και τη μεταφορά του στον κινηματογράφο από τον Κώστα Γαβρά. Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το βιβλίο του «φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος που υπακούει στους νόμους ενός έργου φαντασίας, έχει δική του νομοτέλεια, αυτόνομη, μόνο που τυχαίνει όλα αυτά να μην είναι διόλου φανταστικά, αλλά μια πιστή και υπεύθυνη αντιγραφή της πραγματικότητας».
«Στον κόσμο των σκέψεων και την πραγματικότητα»
Ο Μηνάς Μπορμπουδάκης, ο οποίος ζει και εργάζεται στη Γερμανία, συνέθεσε μια όπερα που εξερευνά τα ηχοτοπία της ταραγμένης δεκαετίας του 1960, βασισμένος στο λιμπρέτο του βραβευμένου και πολυμεταφρασμένου συγγραφέα Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη. Ο συνθέτης αναφέρει για το ηχητικό τοπίο του έργου: «Γκάζια, ο ψίθυρος μιας γυναίκας, παραμορφωμένες φωνές στα μεγάφωνα, πέτρες που χτυπάνε κλειστά παντζούρια, εσωτερικές φωνές και ρυθμικοί θόρυβοι από τις ράγες ενός τρένου μάς ταξιδεύουν σε ηχότοπους που ξεδιπλώνονται σε δύο επίπεδα: στον κόσμο των σκέψεων και την πραγματικότητα, θέτοντας το αναπάντητο ερώτημα: Γιατί;».
«Ικανή για το πιο υψηλό και το πιο ποταπό»
Μπαίνοντας στο πολυδαίδαλο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού και με την πεποίθηση πως, με βάση το υλικό αυτό, θα έπρεπε να χτιστεί ένα λιμπρέτο σαφώς πιο περιορισμένο σε έκταση, ο λογοτέχνης Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης όρισε ως βασικό κλειδί τη λέξη «οικονομία»: «Οικονομία στους ρόλους, στα λόγια, στις πληροφορίες. Οικονομία, όχι όμως και στα αισθήματα ή στους κρυφούς συλλογισμούς των προσώπων».
Χαράσσοντας κοινή κατεύθυνση με τον Μηνά Μπορμπουδάκη, αποφάσισαν να δώσουν έμφαση στο προσωπικό σύμπαν των ηρώων τους και να το αναδείξουν στην παράσταση σχεδόν ισότιμα με τη δράση και την «αστυνομική» ανέλιξη της ιστορίας, σε ισορροπία πάντα και με τον τεράστιο πολιτικό αντίκτυπο των γεγονότων της εποχής. «Η ανθρώπινη φύση», λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, «ικανή για το πιο υψηλό και το πιο ποταπό, φαντάζει απελπιστικά αναλλοίωτη στο πέρασμα των δεκαετιών».
Σαν ένα παράξενο εφιαλτικό όνειρο
Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, με έντονο το στοιχείο του ρεαλισμού και με μια σκοτεινή ποιητική ελευθερία, σκηνοθετεί την παράσταση με νεύρο, ένταση και αμεσότητα, δημιουργώντας ένα έργο που η δύναμή του φτάνει απευθείας στο κοινό.
Τοποθετημένη στη δεκαετία του ’60, η υπόθεση της όπερας «Ζ» εκτυλίσσεται σε δύο επίπεδα: της δράσης και των ιδεών. Από το πατημένο γκάζι του τρίκυκλου, μέχρι τις εικόνες της ασπρόμαυρης τηλεόρασης, όλα μετουσιώνονται σε ήχο, άλλοτε νευρώδη με ηλεκτρισμό και άλλοτε σπηλαιώδη με ηλεκτρονικά στοιχεία. Ο ήχος του «Ζ» είναι ασπρόμαυρος και τονίζει την ανθρώπινη διάσταση, ενώ η ατμόσφαιρα του έργου μοιάζει σαν ένα παράξενο εφιαλτικό όνειρο. Το ποιητικό στοιχείο διαπερνά το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη. Οι χώροι διεισδύουν ο ένας στον άλλο και, με λεπτές χειρονομίες, το εσωτερικό γίνεται εξωτερικό και ο ιδιωτικός χώρος δημόσιος.
Ταυτότητα παράστασης
Μουσική διεύθυνση: Μηνάς Μπορμπουδάκης (2, 3, 8, 10, 11, 15, 17, 18/3) – Νίκος Βασιλείου (14, 15, 17, 18/4), λιμπρέτο: Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου, σκηνικό: Εύα Μανιδάκη, κοστούμια: Βασιλική Σύρμα, φωτισμοί: Σίμος Σαρκετζής. Ερμηνεία: Ζ: Δημήτρης Παπανικολάου, Γυναίκα / Ψυχή: Τζίνα Φωτεινοπούλου, Αρχιδεινόσαυρος: Γιάννης Γιαννίσης, Κάβουρας: Aρκάδιος Ρακόπουλος, Γρύλος: Χρήστος Κεχρής, Ανακριτής: Βαγγέλης Μανιάτης, Τίγρης: Διονύσης Τσαντίνης, Νικήτας: Γιώργος Παπαδημητρίου, Δημοσιογράφος: Βασίλης Δημακόπουλος, Ράφτης / Ιατροδικαστής: Μιχάλης Κατσούλης, Πτεροδάκτυλος: Ιωάννης Κάβουρας, Αδελφή Νικήτα: Διαμαντή Κριτσωτάκη – Αναστασία Κότσαλη, Μάνα Νικήτα: Βασιλική Κατσουπάκη – Όλγα Μπαλωμένου. Φωνητικό σύνολο: Διαμάντη Κριτσωτάκη, Αναστασία Κότσαλη, Βασιλική Κατσουπάκη, Όλγα Μπαλωμένου, Ιωάννης Κάβουρας, Νικόλας Μαραζιώτης, Βασίλης Δημακόπουλος, Μιχάλης Κατσούλης. Συμμετέχει το Ergon Ensemble.
Πληροφορίες
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: λεωφ. Συγγρού 364 – Καλλιθέα, τηλ.: 213 0885700. Τιμές εισιτηρίων: 18, 25, 12 (φοιτητικό – παιδικό) ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: ταμεία της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ (καθημερινά: 09.00 – 21.00), καταστήματα Public, ηλεκτρονικά: tickets.public.gr, ticketservices.gr και nationalopera.gr.
