Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση επιστρέφει στο Πεδίον του Άρεως για δεύτερη χρονιά. Μετά την περσινή έκθεση «You and AI» που ασχολήθηκε με την τεχνητή νοημοσύνη και την τοποθέτησή μας απέναντί της, με τη φετινή έκθεση, «Plásmata: Bodies, Dreams, and Data», αναζητούμε το σώμα, το δικό μας και το άλλο· το ατομικό και το συλλογικό, το ανθρώπινο και το μη ανθρώπινο και, τελικά, το πλανητικό. H ψηφιακή τεχνολογία εισχωρεί στο ανθρώπινο σώμα και ταυτόχρονα το επεκτείνει.
Ο Πρόδρομος Τσιαβός, Διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση, υπογράφει την εκτελεστική διεύθυνση και είναι επιστημονικός σύμβουλος της έκθεσης ψηφιακής τέχνης που θα κοσμεί το αθηναϊκό άλσος έως τις 10 Ιουλίου. Μιλήσαμε μαζί του.
Θα θέλατε να μας συστήσετε την έκθεση;
«Τα “Plásmata” είναι μια έκθεση του Ιδρύματος Ωνάση για τα όσα είμαστε και για τα όσα θα θέλουμε να είμαστε. Εάν η τεχνολογία είναι φτιαγμένη από το υλικό των ονείρων μας, κι αν τα δεδομένα είναι ο πηλός του 21ου αιώνα, τα “Plásmata” μάς μιλούν για το πώς τοποθετούμε τον εαυτό μας, τα σώματά μας, τους πολιτικούς μας θεσμούς και τον ίδιο μας τον πλανήτη σε μια εποχή διαρκούς τεχνολογικής μεσολάβησης. Παίρνοντας έμπνευση από το Πλάσμα ως την κατάσταση της ύλης πέρα από το στερεό, το υγρό και το αέριο, αλλά και το Πλάσμα ως αποτέλεσμα μια δημιουργικής διαδικασίας εξετάζουμε θέματα ταυτότητας, πολιτικής συνείδησης και κλιματικής δικαιοσύνης σε σχέση με την τεχνολογία. Τι σημαίνει για το πώς βλέπει το σώμα του ένα παιδί, η διαρκής ανάγκη να επικοινωνεί μέσω κοινωνικών δικτύων; Μπορούμε να δούμε την έλλειψη ενός μέρους του σώματος όχι ως αναπηρία, αλλά ως δυνατότητα; Γιατί παραμένουμε διχασμένοι τη στιγμή που ο πλανήτης μας διαρκώς υπερθερμαίνεται; Εάν στο “You and AI” που είδαμε πέρυσι μιλήσαμε για τον τρόπο που τοποθετούμαστε απέναντι στην Τεχνητή Νοημοσύνη με τα “Plásmata” προσεγγίζουμε το εκτεταμένο σώμα, που ενισχύεται, πάσχει κι ερωτεύεται με και -κάποιες φορές- παρά την τεχνολογία».
Τι βρίσκεται στον πυρήνα της –με τι θα έρθει σε επαφή ο επισκέπτης;
«Η έκθεση περιλαμβάνει 25 διεθνή έργα σε πολλαπλές μορφές, από LED panels και διαδραστικά έργα, μέχρι εγκαταστάσεις, γλυπτά, ηχοτοπία, projection mappings, και διαδραστικά έργα τεχνητής νοημοσύνης. Η έκθεση καλεί τον θεατή να γίνει μέρος μιας νοητής πομπής που ξεκινάει από τα “Κβαντικά Όνειρα” του Refik Anadol, ένα παράθυρο στον όγκο και το σώμα όπως το καταλαβαίνει μια τεχνητή νοημοσύνη κι ένας κβαντικός υπολογιστής, μέχρι τα πολιτικά έργα των Ekene Ijeoma και των Eva και Franco Mattes, την πλανητική πόλη του Liam Young, τον 3D ήχο της Σεκόγια των Marshmallow Laser Feast και τέλος τον μαγικό διηρημένο κόκκινο πλανήτη, “(Earth) Divided” του Ισπανού SpY. Ο θεατής θα έχει την ευκαιρία να διαδράσει με έργα όπως το “Frank”, ένα “μαντείο” τεχνητής νοημοσύνης, στο οποίο παίρνεις απαντήσεις για υπαρξιακά θέματα ή το “Polymorphic” στο οποίο τα avatars των θεατών αλλάζουν σώματα ή μεταδίδουν χαρακτηριστικά ο ένας στον άλλον. Θα μπορεί να ακούσει το γυναικοειδές του Dries Verhoeven να μιλάει για τους τεχνητούς κόσμους που φτιάχνουν τα ναρκωτικά ή να χαθεί στις διαδρομές του ηχοτοπίου που έχει κατασκευάσει η Annie Saunders, “Onassis Fellow” στον επιταχυντή του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη. Τέλος, μπορεί να δει τις δύο εξαιρετικές προβολές από τη συλλογή του Nowness στο θέατρο Αλίκη και του ShowStudio του Nick Knight στις Αριές και να επισκεφτούν το “Διαμάντι της Ετερότητας” της Μαρίας Παπαδημητρίου, αναζητώντας τους άλλους μέσα από τις αντανακλάσεις του εαυτού τους».
Τόπος διεξαγωγής, το Πεδίον του Άρεως –δυο λόγια για τη συνάντηση του κοινού με τα έργα που εκτίθενται σε δημόσιο χώρο;
«Μια έκθεση στον δημόσιο χώρο δημιουργεί μια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στο κοινό και στα έργα και υποβάλει την έκθεση στη βάσανο της δημόσιας κρίσης και κριτικής. Οι δεκάδες χιλιάδες επισκεπτών που επισκέπτονται τα έργα σε καθημερινή βάση αποτελούν μια σοβαρή ένδειξη της αποδοχής της από το κοινό, αλλά και εκφράζουν την ανάγκη να εμπλουτίσουμε τον δημόσιο χώρο με έργα που είναι όμορφα, αλλά και θέτουν τα θέματα που αφορούν μια σύγχρονη κοινωνία. Από τη σύλληψη της έκθεσης από την Αφροδίτη Παναγιωτάκου μέχρι τη συνεχιζόμενη υλοποίησή της, έχουμε κάνει δύο βασικές παραδοχές: Πρώτον, ότι κανείς δεν είναι μεγαλύτερος από το ίδιο το Πεδίον. Γι’ αυτό και τα έργα φέτος καλούν τον θεατή να σταθεί και να τα δει, να αναρωτηθεί για τα φυτά και τα δέντρα που είναι γύρω του, να σταθεί σε ένα παγκάκι, να ακούσει τον ήχο της πόλης και, τελικά, να ακούσει τον εαυτό του. Δεύτερον, ότι το Πεδίον του Άρεως, δεν είναι ένα απλό πάρκο, αλλά ένα Πεδίο: πεδίο συζήτησης, αντιπαράθεσης, συνάντησης και ζύμωσης. Για τον λόγο αυτόν και θεωρούμε ότι τα “Plásmata” δεν είναι διαφορετικά για εμάς από ότι μια παράσταση της Λένας Κιτσοπούλου, μια συζήτηση με την Fran Lebowitz, μια ανάρτηση για τον Ζακ Κωστόπουλο ή μια ταινία για την απουσία επαφής στον τεχνολογικό κόσμο όπως αυτή της Εύης Καλογεροπούλου που κέρδισε το βραβείο Canal+ στις Κάννες και η οποία είχε παρουσιαστεί σε μια πρώτη εκδοχή στο Πεδίον του Άρεως πέρυσι. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις θέλουμε να δημιουργήσουμε έναν διάλογο για όλα αυτά που μας απασχολούν, μας κάνουν να διαφωνούμε αλλά και μας πάνε ένα βήμα παραπέρα. Για το Ίδρυμα Ωνάση, ο δημόσιος χώρος είναι δημόσιος λόγος».
Σκέψεις, συναισθήματα από τη δική σας επαφή με τα έργα;
«Δημιουργώντας, για δεύτερη φορά, μια έκθεση “ψηφιακής τέχνης” σε έναν δημόσιο χώρο με τη δύναμη και τη δυναμική του Πεδίου του Άρεως, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι το ένδυμα της ψηφιακότητας χάνεται μπροστά στη δύναμη της συγκέντρωσης των σωμάτων του κοινού και της φύσης που τα περιβάλλει: αυτό που μένει είναι η γυμνή δύναμη των ιδεών, η ομορφιά των πλασμάτων που προκύπτουν μέσα από την δημιουργική διαδικασία και η πολλαπλότητα και πληθυντικότητα των υποκειμενικοτήτων που συνθέτουν το μωσαϊκό του δημοσίου χώρου. Τα “Plásmata” δεν είναι μια έκθεση για το ψηφιακό ή την τεχνολογία –πώς θα μπορούσε, εξάλλου, σε μια εποχή που λίγα πράγματα παραμένουν ελεύθερα από το ψηφιακό, το αλγοριθμικό, το τεχνικό και το τεχνητό. Είναι μια έκθεση για την ομορφιά της συνύπαρξης, την μαγεία της δημιουργίας, την βιο και θανατο-πολιτική, τον πλανήτη μας και τα πλάσματά του. Είναι μια έκθεση για τα όσα είμαστε και για όσα θα θέλαμε να είμαστε».
