Η έκθεση «Ανοιχτοί Ορίζοντες – Αρχαία Ελληνικά Ταξίδια και Επαφές», αποτέλεσμα συνεργασίας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Μουσείου της Μελβούρνης εγκαινιάστηκε παρουσία του Πρωθυπουργού της Πολιτείας της Βικτώριας Daniel Andrews, του Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας κ. Μακάριου, της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη, των Υπουργών Danny Pearson και Ros Spence, ομογενών βουλευτών και πλήθους κόσμου.
Όπως είπε στον χαιρετισμό της, η Λίνα Μενδώνη «από την πρώιμη αρχαιότητα, οι Έλληνες έστρεψαν το βλέμμα τους προς τους ανοιχτούς ορίζοντες της θάλασσας και έγιναν θαλασσοπόροι, ταξιδιώτες, άποικοι και έμποροι ακολουθώντας τους ναυτικούς δρόμους της Μεσογείου, και όχι μόνο, ανταλλάσσοντας αγαθά, αλλά και ιδέες. Η συνεχής κινητικότητα, η εξωστρέφεια και ο κοσμοπολιτισμός εξελίχθηκαν σε εγγενή και διαρκή χαρακτηριστικά της νοοτροπίας και της κοσμοθεωρίας τους, διέποντας διαχρονικά όλες τις πτυχές της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας: Πολιτική, πόλεμο, οικονομία και κοινωνία, επιστήμη και θρησκεία, φιλοσοφία και τέχνες. Οι Έλληνες γνώρισαν άλλους λαούς, τόπους και πολιτισμούς. Η αλληλεπίδραση και η έκθεση σε νέες έννοιες και ιδέες τους έκαναν προσαρμοστικούς και δεκτικούς στην επιρροή του νέου και του διαφορετικού. Ταυτόχρονα ανέπτυξαν και διατήρησαν την ικανότητα όχι να ενστερνίζονται απλώς ξένες επιρροές με στείρο ή αλλοτριωτικό τρόπο, αλλά αντίθετα να τις επεξεργάζονται, να τις αφομοιώνουν και να τις αξιοποιούν με μετασχηματιστικό τρόπο, δημιουργώντας κάτι νεωτερικό και πρωτότυπο.
Η έκθεση «Ανοιχτοί Ορίζοντες» αποτελεί έκφραση αναγνώρισης και απότιση φόρου τιμής στους Έλληνες, που κατοικούν εδώ και πολλές δεκαετίες στην χώρα αυτή, στην Αυστραλία -ακολουθώντας τους ανοιχτούς ορίζοντες της θάλασσας– οι οποίοι δημιούργησαν στο πέρασμα των αιώνων μια εκτενή Διασπορά, σχεδόν ισάριθμη με την κοινότητα των Ελλήνων της πατρίδας. Οι Έλληνες της Διασποράς, όσο μακριά από την πατρίδα τους κι αν βρέθηκαν, κουβαλούσαν μέσα τους το γόνιμο ελληνικό πνεύμα και το μετέδωσαν σε κάθε γωνιά της οικουμένης. Σήμερα η Αυστραλία φιλοξενεί μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές κοινότητες στον κόσμο. Η Βικτώρια και η Μελβούρνη αποτελούν την καρδιά της ακμάζουσας ελληνοαυστραλιανής κοινότητας, η οποία συμβάλλει σημαντικά στην πολυπολιτισμική και κοσμοπολίτικη αυστραλιανή κοινωνία. Μια κοινωνία ανοιχτή και φιλόξενη, που καλωσόρισε και δέχτηκε απλόχερα τους Έλληνες και τους επέτρεψε να κάνουν αυτή τη γη μια νέα πατρίδα».
Η Υπουργός ευχαρίστησε τον Πρωθυπουργό Daniel Andrews και την Πολιτειακή Κυβέρνηση της Βικτώριας, τους ομογενείς βουλευτές, τoν Πρόεδρο και τα μέλη της ελληνικής κοινότητας για την καθοριστική συνεισφορά και τη γενναιόδωρη στήριξή τους, καθώς και το προσωπικό και τις υπεύθυνες ομάδες των Μουσείων της Βικτώριας και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, και αντίστοιχα τις διευθύντριες Linda Sproul και Άννα Καραπαναγιώτου.
Στον ιδιαίτερα θερμό χαιρετισμό του, ο Πρωθυπουργός Daniel Andrews αναφέρθηκε εκτεταμένα στον ρόλο που διαδραμάτισε η ελληνική κοινότητα στην ανάπτυξη της Μελβούρνης και ολόκληρης της Αυστραλίας, αλλά και ο πολιτισμός της Ελλάδας σε όλο τον κόσμο. «Έχουμε όλοι έναν κοινό δεσμό, την Αρχαία Ελλάδα, τα υπέροχα δώρα που έχει χαρίσει στον καθένα μας και σε όλο τον κόσμο. Συχνά λέμε ότι υπάρχουν τρεις σπουδαίες ελληνικές μεγαλουπόλεις στον πλανήτη, η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και η Μελβούρνη. Είναι αδύνατον να φανταστεί κανείς την Πολιτεία της Βικτώριας χωρίς τους Έλληνες», σημείωσε ο D. Andrews. Κλείνοντας την ομιλία του, είπε στα ελληνικά, «Δεν μπορείς να μιλήσεις για Ιστορία, για Φιλοσοφία, για Δημοκρατία, χωρίς να αναφέρεις τους Έλληνες».
Η έκθεση «Ανοικτοί Ορίζοντες. Αρχαία ελληνικά ταξίδια και επαφές», αποτελεί προϊόν δημιουργικής συνέργειας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με το Μουσείο της Μελβούρνης, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και των Μουσείων της Βικτώριας Αυστραλίας. Περιλαμβάνει 44 εμβληματικά έργα από τη συλλογή του μεγαλύτερου μουσείου της χώρας, που καλύπτουν μία χρονική περίοδο τεσσάρων χιλιετιών, πολλά από τα οποία ταξιδεύουν για πρώτη φορά εκτός Ελλάδας. Τα εκθέματα εικονογραφούν την ελληνική εμπορική διασπορά αλλά και τις πολεμικές αναταράξεις, τις ακμάζουσες ελληνικές αποικίες αλλά και τις παροικίες ξένων στον ελλαδικό χώρο, τις εγχώριες θρησκευτικές αντιλήψεις αλλά και την ενσωμάτωση νέων λατρευτικών στοιχείων.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 14 Αυγούστου 2022.
Χαιρετισμός της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Δρος Λίνας Μενδώνη
Με μεγάλη χαρά και τιμή βρίσκομαι σήμερα εδώ, ανάμεσά σας, στα εγκαίνια της έκθεσης «Ανοιχτοί Ορίζοντες – Αρχαία Ελληνικά Ταξίδια και Επαφές». Μια έκθεση, η οποία είναι προϊόν γόνιμης και δημιουργικής συνεργασίας του Μουσείου της Μελβούρνης και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Ελλάδος, υπό την αιγίδα των Μουσείων της Βικτώριας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η ιδέα να διοργανωθεί μια έκθεση σημαντικών ελληνικών αρχαιοτήτων στην Αυστραλία για την 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης προτάθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού από την κυβέρνηση της Βικτώριας το 2019. Ομως, το ξαφνικό ξέσπασμα της πανδημίας, τα lockdown και οι αναπόφευκτες καθυστερήσεις δεν επέτρεψαν οι προετοιμασίες να ολοκληρωθούν για τους εορτασμούς του 2021.
Κατ’ αρχήν θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες προς τον Πρωθυπουργό D. Andrews και την Πολιτειακή Κυβέρνηση της Βικτώριας, προς τους ομογενείς μας βουλευτές, προς τoν Πρόεδρο και τα μέλη της ελληνικής κοινότητας για την καθοριστική συνεισφορά και τη γενναιόδωρη στήριξή τους. Φυσικά, αυτή η έκθεση δεν θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί χωρίς το κοπιώδες έργο των εκτελεστικών και επιστημονικών ομάδων και του προσωπικού των Μουσείων της Βικτώριας και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που επιθυμώ ιδιαιτέρως να ευχαριστήσω και να συγχαρώ στο πρόσωπο της Linda Sproul και της Άννας Καραπαναγιώτου.
Η θάλασσα, που περιβάλλει την ορεινή ηπειρωτική Ελλάδα και δημιουργεί ένα αρχιπέλαγος νησιών, δεν αποτελεί μόνο κυρίαρχο γεωγραφικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας. Είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής των Ελλήνων και ουσιαστικό συστατικό της ψυχής μας. Η ατομική και η συλλογική μας μνήμη και ταυτότητα, η ιστορία και ο πολιτισμός μας συνδέονται άρρηκτα με τη θάλασσα σε μια σχέση όχι απλά στενή, αλλά ουσιαστικά υπαρξιακή, τόσο σε φυσικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο.
Από την πρώιμη αρχαιότητα, οι Έλληνες έστρεψαν το βλέμμα τους προς τους ανοιχτούς ορίζοντες της θάλασσας και έγιναν θαλασσοπόροι, ταξιδιώτες, άποικοι και έμποροι ακολουθώντας τους ναυτικούς δρόμους της Μεσογείου και όχι μόνο, ανταλλάσσοντας αγαθά, αλλά και ιδέες. Η συνεχής κινητικότητα, η εξωστρέφεια και ο κοσμοπολιτισμός εξελίχθηκαν σε εγγενή και διαρκή χαρακτηριστικά της νοοτροπίας και της κοσμοθεωρίας τους, διέποντας διαχρονικά όλες τις πτυχές της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας: Πολιτική, πόλεμο, οικονομία και κοινωνία, επιστήμη και θρησκεία, φιλοσοφία και τέχνες. Οι Έλληνες γνώρισαν άλλους λαούς, τόπους και πολιτισμούς. Η αλληλεπίδραση και η έκθεση σε νέες έννοιες και ιδέες τους έκαναν προσαρμοστικούς και δεκτικούς στην επιρροή του νέου και του διαφορετικού. Ταυτόχρονα ανέπτυξαν και διατήρησαν την ικανότητα όχι να ενστερνίζονται απλώς ξένες επιρροές με στείρο ή αλλοτριωτικό τρόπο, αλλά αντίθετα να τις επεξεργάζονται, να τις αφομοιώνουν και να τις αξιοποιούν με μετασχηματιστικό τρόπο, δημιουργώντας κάτι νεωτερικό και πρωτότυπο.
Οι θαλασσινοί δρόμοι μας οδηγούν παντού και μας ενώνουν. Ανάπτυξη και μετανάστευση, εμπόριο και συναλλαγές έχουν αρχαίες ελληνικές τις καταβολές τους. Όπως άλλωστε και η Ελευθερία και η Δημοκρατία, αξίες πάνω στις οποίες εδράζεται ο σύγχρονος κόσμος. «Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια. Και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή». Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια μας, με τα λόγια του μεγάλου έλληνα νομπελίστα ποιητή Γιώργου Σεφέρη.
Οι θαλάσσιες οδοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη μετανάστευση, που υπήρξε διαχρονικά η μόνη διέξοδος για τους πληθυσμούς του Αρχιπελάγους και της ενδοχώρας σε αναζήτηση ενός νέου κόσμου. Το άνοιγμα των Ελλήνων προς τη Δύση έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ειδικούς ως μια στιγμή εξαιρετικής σπουδαιότητας για τον δυτικό πολιτισμό. Οχι μόνο για τους τόπους στους οποίους διείσδυσαν οι άποικοι, αλλά και για τις μητροπόλεις, που με τον τρόπο αυτό διοχέτευσαν τους υφιστάμενους ανθρώπινους πόρους και την τεχνογνωσία στη δημιουργία ενός νέου δικτύου πόλεων με ταυτόσημους θεσμούς και ιδεολογία. Έμποροι, μισθοφόροι, πολιτικοί πρόσφυγες, τεχνίτες και τυχοδιώκτες, προσμετρώνται ανάμεσα στους πολυάριθμους άποικους που κίνησαν προς τα τέσσερα σημεία του μεσογειακού ορίζοντα.
Εμείς οι Ελληνες χρωστάμε στη θάλασσα τα πάντα. Μας δένει μαζί της ένας μυστικός έρωτας καθώς μας δίδαξε να τολμάμε. Να δουλεύουμε σκληρά. Να αφηνόμαστε στην αγκαλιά της. Να αναμετριόμαστε με τα καπρίτσια της. Να αναζητούμε νέες στεριές, άλλους ανθρώπους. Να στεκόμαστε αλληλλέγγυοι και ορθοί ο ένας πλάι στον άλλον στη μεγάλη φουρτούνα. Να χαιρόμαστε φτάνοντας στην απάνεμη Ιθακη. Η θάλασσα μας δίδαξε το ταξίδι για το ταξίδι.
Οι «Ανοιχτοί Ορίζοντες», μέσα από εμβληματικές αρχαιότητες από τις Συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου –του μεγαλύτερου και σημαντικότερου μουσείου στο είδους του στον κόσμο– παρουσιάζουν με συνοπτικό, αλλά περιεκτικό τρόπο τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του ανοίγματος του Ελληνισμού προς τον κόσμο, όπως αυτό εκτυλίχθηκε στην αρχαιότητα. Τα εκθέματα απεικονίζουν την ανάπτυξη του ελληνικού εμπορίου, τη δημιουργία εύπορων αποικιών στο εξωτερικό, αλλά και την αναταραχή του πολέμου, τους πολιτικούς θριάμβους και τις τραγωδίες, την κοινωνική εξέλιξη, την ώσμωση εγχώριων και ξένων στοιχείων στην επιστήμη, στη φιλοσοφία, στη θρησκεία και στις τέχνες. Μέσω των αρχαίων έργων δίδεται στους επισκέπτες η σπάνια ευκαιρία να περιηγηθούν σε τέσσερις χιλιάδες χρόνια ελληνικής ιστορίας και να δουν πώς δημιουργήθηκε ο μοναδικός ελληνικός πολιτισμός στη θάλασσα της Μεσογείου.
Στους νεότερους χρόνους, η θάλασσα μας, η mare nostrum, η Μεσόγειος υπήρξε ένα μεταναστευτικό σταυροδρόμι. Η Ελλάδα παρέμεινε μια χώρα μεταναστών για πολλές δεκαετίες. Οι Ελληνες αναζητώντας καλύτερη τύχη χρησιμοποίησαν τους δρόμους της θάλασσας τόσο προς τις μεσογειακές μητροπόλεις, όσο και προς τις μακρινές ηπείρους. Τις ανθρώπινες αυτές ιστορίες τεκμηριώνουν οι φωτογραφίες από το κύμα μετανάστευσης των Ελλήνων προς την Αυστραλία στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα τελευταία χρόνια, το Αιγαίο, ως το ανατολικότατο θαλάσσιο σύνορο της Ευρώπης, δέχθηκε καραβιές τσακισμένων προσφύγων και απελπισμένων οικονομικών μεταναστών, που οι διαδοχικές αιματηρές συρράξεις και η σκληρή πραγματικότητα της οικονομικής παγκοσμιοποίησης ρίχνουν στο έλεος των κυμάτων του.
Η έκθεση «»Ανοιχτοί Ορίζοντες» αποτελεί έκφραση αναγνώρισης και απότιση φόρου τιμής στους Έλληνες, που κατοικούν εδώ και πολλές δεκαετίες στην χώρα αυτή, στην Αυστραλία -ακολουθώντας τους ανοιχτούς ορίζοντες της θάλασσας– οι οποίοι δημιούργησαν στο πέρασμα των αιώνων μια εκτενή Διασπορά, σχεδόν ισάριθμη με την κοινότητα των Ελλήνων της πατρίδας. Αυτοί οι Έλληνες της Διασποράς, όσο μακριά από την πατρίδα τους κι αν βρέθηκαν, κουβαλούσαν μέσα τους το γόνιμο ελληνικό πνεύμα και το μετέδωσαν σε κάθε γωνιά της οικουμένης.
Σήμερα η Αυστραλία φιλοξενεί μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές κοινότητες στον κόσμο. Η Βικτώρια και η Μελβούρνη αποτελούν την καρδιά της ακμάζουσας ελληνοαυστραλιανής κοινότητας, η οποία συμβάλλει σημαντικά στην πολυπολιτισμική και κοσμοπολίτικη αυστραλιανή κοινωνία. Μια κοινωνία ανοιχτή και φιλόξενη, που καλωσόρισε και δέχτηκε απλόχερα τους Έλληνες και τους επέτρεψε να κάνουν αυτή τη γη μια νέα πατρίδα.
Ο Θουκυδίδης στον Επιτάφιο του Περικλή, αυτό το μοναδικό σε αξία και φιλισοφία κείμενο, υμνεί την Αθήνα, γιατί είναι μια πόλη ανοιχτή που δεν φοβάται τους ξένους, που αγκαλιάζει τον κάθε μέτοικο, τον κάθε μετανάστη και τον αφομοιώνει μέσα στην κοινωνία της.
Αυτό συνέβη και με την Αυστραλία.
Αυτό εξηγεί, γιατί τα δύο έθνη μας, μολονότι τα χωρίζουν κυριολεκτικά ωκεανοί, έχουν έρθει τόσο κοντά στην καρδιά.
Για αυτή τη γνήσια και ειλικρινή φιλία είμαστε βαθιά ευγνώμονες.
Δρ Λίνα Μενδώνη,
Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού
