Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Το βιβλίο «Επίκτητος, Εγχειρίδιον – Οδηγός για μια ευτυχισμένη ζωή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός· η εισαγωγή, η μετάφραση και τα σχόλια είναι του Ιωάννη Πλεξίδα.
Ο Επίκτητος (55-135 μ.Χ.) υπήρξε ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της Νέας Στοάς.
«Από όσα υπάρχουν, κάποια εξαρτώνται από εμάς και κάποια άλλα όχι. Από εμάς εξαρτάται η αντίληψη που έχουμε για τα πράγματα, η έφεση, η επιθυμία για κάτι, η αποφυγή και, με μία λέξη, όσα είναι δικά μας έργα· δεν εξαρτάται από εμάς το σώμα, η περιουσία, η δόξα, η εξουσία και, εν συντομία, όσα δεν είναι δικά μας έργα».
Στο επίκεντρο της διδασκαλίας του Επίκτητου βρίσκεται η απόκτηση της ευδαιμονίας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να γνωρίζουμε ποια από τα πράγματα εξαρτώνται από εμάς και ποια όχι. Όσα δεν εξαρτώνται από εμάς, πρέπει να ξέρουμε ότι δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε και οφείλουμε απλώς να τα ανεχόμαστε, καθώς είναι μάταιο να αγωνιούμε γι’ αυτά ή να τα πολεμούμε. Μπορούμε να αλλάξουμε μόνο εκείνα που εξαρτώνται από εμάς και έτσι μπορούμε να εξουσιάσουμε τον εαυτό μας, ώστε να πετύχουμε την ευδαιμονία.
Η διάκριση αυτή που κάνει ο Επίκτητος είναι ιδιαίτερα σημαντική. Αν δεν μπορούμε να κάνουμε αυτή τη διάκριση, είμαστε καταδικασμένοι να θεωρούμε σημαντικά εκείνα που στην πραγματικότητα είναι ασήμαντα.
Για τον Επίκτητο είναι σημαντικό να προσαρμοζόμαστε σε όσα συμβαίνουν στη ζωή μας και να μην τα θεωρούμε κακά ή καλά, αλλά αδιάφορα. Τα αδιάφορα, λοιπόν, είτε έχουν θετικό περιεχόμενο -η υγεία, η ζωή, ο πλούτος, οι φίλοι, η οικογένεια κ.ά.- είτε αρνητικό -θάνατος, αρρώστια, φτώχια κ.ά.-, δεν οδηγούν στην κατάκτηση της ευδαιμονίας, η οποία χαρακτηρίζεται από απάθεια και αταραξία.
Το να αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες της ζωής με ηρεμία, χωρίς να χάνουμε την εσωτερική μας γαλήνη, μπορούμε να το πετύχουμε αξιολογώντας ορθά τις αντιλήψεις που έχουμε για τα πράγματα.
«Στους ανθρώπους δεν προκαλούν αναστάτωση τα πράγματα, αλλά οι αντιλήψεις που έχουν γι’ αυτά· ο θάνατος, για παράδειγμα, δεν είναι κάτι το φοβερό, επειδή και στον Σωκράτη θα φαινόταν φοβερό, αλλά η αντίληψη που έχουμε για τον θάνατο, ότι αυτός είναι κάτι φοβερό, αυτή είναι το φοβερό. Όταν, λοιπόν, συναντούμε εμπόδια ή αναστατωνόμαστε ή λυπούμαστε, ποτέ να μην κατηγορούμε άλλον παρά μόνο τους εαυτούς μας, δηλαδή το τι πιστεύουμε για τα πράγματα».
