Η τέταρτη σκηνοθετική δουλειά της Έφης Μπίρμπα, «Ριχάρδος Β΄», βασισμένη στο έργο του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, «Ο Βασιλιάς Ριχάρδος ο Β΄», παρουσιάζεται από το Rēs Ratio Network για τρεις online παραστάσεις από τις 19 έως και τις 21 Φεβρουαρίου.
Επικεντρωμένη στην τραγικότητα της εκθρόνισης ενός βασιλιά, της απογύμνωσής του από την κατάσταση της βασιλείας και στον συνειδησιακό σεισμό που έπεται, η παράσταση «Ριχάρδος Β΄» αντλεί έμπνευση από τις ανθρώπινες καταστάσεις, τα πάθη, την κατάρρευση της ηθικής τάξης και τον Μέγα Μηχανισμό της Ιστορίας, που αποδεικνύεται ισχυρότερος από τα πρόσωπα και την εξουσία.
Στην παράσταση, που χαρακτηρίστηκε ως το πλέον επιδραστικό καλλιτεχνικό έργο των τελευταίων ετών, πρωταγωνιστεί μια εξαιρετική ομάδα ερμηνευτών με επικεφαλής τον Άρη Σερβετάλη στον ομώνυμο ρόλο και τους Νίκο Καμόντο, Ερμή Μαλκότση, Ιωάννα Τουμπακάρη, Αχιλλέα Χαρίσκο.
Εξωθώντας τον να επιστρέψει στον εαυτό
Ο βασιλιάς ως ιερό πρόσωπο, ως Ήλιος. Ο βασιλιάς Ριχάρδος ως κεντρικό σώμα που φωτίζει τους δορυφόρους του -τους υπηκόους, τους κόλακες, τους σφετεριστές του θρόνου. Τα γρανάζια του Μεγάλου Μηχανισμού της Ιστορίας που διαγράφουν την πορεία του προς το πάθος.
Ο βασιλιάς Ριχάρδος κρημνίζεται από τις παραδοχές που συγκροτούν την εικόνα του, την ταύτιση με το ιερό και την αναμφισβήτητη αίγλη του προσώπου. Η βασιλεία ως κατασκευή, ως πηλός που πλάθεται με τα χέρια και σχηματοποιείται ως σφαίρα, μια ευπαθής Globus Crusinger, ο κόσμος στα χέρια του βασιλιά. Ο βασιλιάς πέφτει. Ο τίτλος, η ιδιότητα, η εξουσία, αποσπώνται βίαια από το πρόσωπο του Ριχάρδου, εξωθώντας τον να επιστρέψει στον εαυτό. Η τραγωδία της επίγνωσης ενός κόσμου που απελευθερώνεται από την αυταπάτη.
Ο Άρης Σερβετάλης, ο οποίος βιώνει -μέσα από τον ρόλο του- την τραγωδία της επίγνωσης ενός κόσμου που απελευθερώνεται από την αυταπάτη, μας είχε μιλήσει, τον Ιανουάριου του 2017, για την παράσταση και για την τοποθέτησή του απέναντι στις δύσκολες καταστάσεις.
Τι αποτυπώνει ο Σαίξπηρ σε αυτό του το έργο;
«Αποκαλύπτοντας τον μεγάλο μηχανισμό της εξουσίας, μας παρουσιάζει τον άνθρωπο ταυτισμένο με την ιδιότητά του. Τον τίτλο του. Το αξίωμά του. Δεν υπάρχει πρόσωπο. Υπάρχει μόνον ιδιότητα. Με την κατάρρευσή της και τη βεβήλωσή της, ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με τη γύμνια του. Ο περήφανος κύριος υπηρέτης. Η προδοσία, ο φόβος, η ιδιοκτησία, η αποκαθήλωση, η βεβήλωση του ιερού, η διάβρωση του ατόμου από τη λάμψη της εξουσίας και, στο τέλος, η συνειδητοποίηση είναι μερικά από τα στάδια, που διακρίνει κανείς μέσα σε αυτό το αριστουργηματικό έργο του Σαίξπηρ».
Πώς το προσεγγίζει σκηνοθετικά η Έφη Μπίρμπα;
«Η Έφη συλλέγει και συνθέτει εικόνες με κινηματογραφικούς όρους, τους οποίους έχει αναγνωρίσει στο κείμενο του Σαίξπηρ. Ο τρόπος, με τον οποίο δούλεψε το συγκεκριμένο έργο, ήταν να δημιουργήσει τους “δρόμους”, μέσα από τους οποίους οι ερμηνευτές προσεγγίζουν και ερμηνεύουν τις συνθήκες του έργου. Δεν υπάρχουν ακριβείς ρόλοι με την κλασική έννοια του όρου, παρά προσωποποιημένες ιδέες κι ένας χαρακτήρας που ζει σε αρκετά έργα του Σαίξπηρ, ο Τρελός. Η τοποθέτησή μας έρχεται μέσα από τη δράση, που καλούμαστε να εκτελέσουμε. Παράλληλες δράσεις, αλληλουχίες εικόνων που παραπέμπουν σε όνειρα, λόγος και κίνηση είναι τα μέσα, με τα οποία αφηγούμαστε την ιστορία».
Σκιαγραφείστε μας τον χαρακτήρα του Ριχάρδου Β΄.
«Ριχάρδος. Βασιλιάς Ριχάρδος. Ένας νεαρός μονάρχης. Μια επηρμένη προσωπικότητα. Ένα φερέφωνο των κολάκων. Σαρκάζει και υποκρίνεται, εγκλωβισμένος μέσα στη λάμψη της αυταρέσκειάς του. Σκληρός, δίχως συναισθηματισμούς, εκφέροντας τους πιο λυρικούς και ποιητικούς λόγους. Ένας βασιλιάς που εκθρονίζεται και βεβηλώνεται, που γίνεται σκλάβος της δυστυχίας του και που υποτάσσεται σε αυτήν σαν βασιλιάς. Ένα πρόσωπο που συνειδητοποιείται, όταν στερηθεί το βασιλικό του στέμμα. Όταν αποποιηθεί τον τίτλο του και την ιδιότητά του. Πιστός στον ρόλο που του επιτάσσει η περίσταση».
Πού τον οδηγεί η πτώση του από τον θρόνο;
«Στη συνειδητοποίηση πως δεν είναι εφικτό να είσαι ευχαριστημένος με τίποτα, ώσπου να βρεις την ησυχία, βλέποντας πως τίποτα δεν είσαι».
Τι επιχειρεί να αναδείξει η παράσταση;
«Την πορεία του ανθρώπου από την απόλυτη καταξίωση στη βεβήλωση και την αποκαθήλωση. Τον μεγάλο μηχανισμό της εξουσίας που αντικαθιστά ανθρώπους και μένει αναλλοίωτος μέσα στην ιστορία. Ένα παραμύθι που αφηγείται τον τρόπο που η “ιδιότητα” καταπίνει το “πρόσωπο”».
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
