Το βιβλίο «Τελευταίος σταθμός Άουσβιτς – Η μαρτυρία μου από το στρατόπεδο (1943-1945)» του Έντυ ντε Βιντ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Μαργαρίτας Μπονάτσου.
O Ολλανδός ψυχίατρος Έντυ ντε Βιντ και η Γερμανίδα γυναίκα του, Φρίντελ, εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς, τον Σεπτέμβριο του 1943. Είχαν γνωριστεί στο στρατόπεδο μεταγωγών του Βέστερμπορκ, στην ανατολική Ολλανδία, απ’ όπου οι Εβραίοι εκτοπίζονταν κυρίως στο Άουσβιτς αλλά και στο Μπέργκεν Μπέλσεν. Ερωτεύτηκαν και παντρεύτηκαν στο στρατόπεδο και μεταφέρθηκαν μαζί στο Άουσβιτς, λίγους µήνες µετά. Κι εκεί οι δρόμοι τους χώρισαν: ο Έντυ κατέληξε στο μπλοκ 9 και η Φρίντελ στο 10 -το μπλοκ των ιατρικών πειραμάτων, υπό τη διεύθυνση του περιώνυμου, πλέον, Γιόζεφ Μένγκελε. Όταν οι Ρώσοι πλησίαζαν στο Άουσβιτς -στα τέλη του 1944, οι ναζί προσπάθησαν να εξαφανίσουν τα ίχνη τους, υποχρεώνοντας τους κρατούμενους -μαζί τους και τη Φρίντελ, να περπατήσουν µέχρι τη Γερμανία· αργότερα οι πορείες αυτές θα ονομάζονταν πορείες θανάτου. Ο Έντυ κρύφτηκε και παρέμεινε στο Άουσβιτς. Βρήκε ένα τετράδιο και ένα µολύβι και άρχισε να γράφει.
«Πόσο μακριά να είναι κείνα τα θολά γαλάζια βουνά; Πόσο πλατιά να είναι η πεδιάδα που απλώνεται κάτω από το λαμπρό φως του ανοιξιάτικου ήλιου; Μία μέρα περπάτημα – για πόδια που είναι ελεύθερα. Μόνο μία ώρα με άλογο σε πλήρη καλπασμό. Για μας είναι πολύ μακριά, πάρα πολύ μακριά, είναι άπιαστα. Αυτά τα βουνά δεν είναι του κόσμου τούτου, δεν είναι του δικού μας κόσμου. Γιατί ανάμεσα σ’ εμάς και τα βουνά υπάρχει το συρματόπλεγμα. […]για εμάς υπάρχει μόνο ένα τέλος, μόνο ένας τρόπος για να απαλλαγούμε απ’ αυτή τη συρματόπλεχτη κόλαση: ο θάνατος. Ξέρουμε επίσης ότι ο θάνατος μπορεί να έρθει με διαφορετικές μορφές. Μπορεί να έρθει σαν έντιμος μαχητής, σαν εχθρός που ο γιατρός μπορεί να πολεμήσει. Ακόμα κι αν αυτός ο θάνατος έχει υποτελείς συμμάχους –την πείνα, το κρύο, τα παράσιτα–, παραμένει ένας θάνατος φυσικός που μπορεί να ταξινομηθεί σύμφωνα με μια επίσημη αιτία. Αλλά για μας δε θα έρθει έτσι. Θα έρθει ακριβώς όπως ήρθε για εκείνα τα εκατομμύρια που ήταν εδώ πριν από εμάς. Θα έρθει, είναι σίγουρο, έρπων και αόρατος, σχεδόν άοσμος. Ξέρουμε όμως ότι μόνο η κάπα που τον κάνει αόρατο κρύβει τον θάνατο από τα μάτια μας. Ξέρουμε ότι αυτός ο θάνατος φοράει στολή, επειδή ο διακόπτης του αερίου ανοίγει από έναν άνδρα με στολή: Ες Ες. Γι’ αυτό λαχταράμε τα γαλαζοπράσινα βουνά που βρίσκονται μόλις τριάντα πέντε χιλιόμετρα μακριά μας, κι όμως για μας είναι αιώνια άπιαστα».
Στο «Τελευταίος σταθμός Άουσβιτς», ο ντε Βιντ αφηγείται τη φρίκη του στρατοπέδου και αναλύει και παρατηρεί την ανθρώπινη συμπεριφορά –και την καλοσύνη και την κακία. Η μαρτυρία του, καθώς την καταγράφει μέσα από το στρατόπεδο αμέσως μετά την απελευθέρωσή του, είναι μοναδική και πηγαία.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
