Το νέο μουσικοθεατρικό έργο «Σκιές στον Άδη» του διακεκριμένου συνθέτη Αλέξανδρου Μούζα έρχεται σε πρώτη παρουσίαση μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Θωμά Μοσχόπουλου στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Το έργο μουσικού θεάτρου θα παρουσιαστεί για δύο μόνο παραστάσεις στις 27 και 28 Νοεμβρίου, στις 8:30 και 7:30 το βράδυ αντίστοιχα, στο πλαίσιο εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Το ενδεκαμελές μουσικό σύνολο διευθύνει ο Νίκος Βασιλείου, ενώ τον ρόλο του Λόρδου Μπάιρον ερμηνεύει ο Χρήστος Λούλης.
Αυθεντικά κείμενα του Λόρδου Μπάιρον
Οι «Σκιές στον Άδη» αξιοποιούν, αποκλειστικά, αυθεντικά κείμενα του Λόρδου Μπάιρον επιλεγμένα από τις τελευταίες επιστολές του από την Ελλάδα, το ταξιδιωτικό του έργο «Τσάιλντ Χάρολντ», το θεατρικό του έργο «Κάιν», καθώς και ποιήματά του. Στο έργο περιγράφεται η κατάβαση του Μπάιρον, με τη μορφή του αρχετυπικού «έκπτωτου αγγέλου», στο υγρό και δυστοπικό περιβάλλον του Μεσολογγίου, σε έναν Άδη που παγιδεύει στις Σκιές του, σε ένα απόλυτα «Greek Gothic» περιβάλλον.
Η ατμοσφαιρική μουσική του Αλέξανδρου Μούζα φλερτάρει με την κινηματογραφική αισθητική, πλαισιώνοντας με μοναδικό τρόπο την απαιτητική ερμηνεία του ηθοποιού Χρήστου Λούλη. Ο τελευταίος καταθέτει με τη σειρά του μια ιδανική ανάγνωση ενός Λόρδου Μπάιρον παιγνιώδους και ποιητικού, εμμονικού και δέσμιου των παθών του αλλά και ένδοξου δημιουργού της μοίρας του.
Ο ήρωας εγκλιματίζεται, σταδιακά, στον χώρο και τον χρόνο
Ένας «έκπτωτος άγγελος» προσγειώνεται σε ένα κάθυγρο τοπίο, σχεδόν σαν ανάμνηση από τα «Φτερά του έρωτα» του Βιμ Βέντερς. Είναι ο ρομαντικός ποιητής Λόρδος Μπάιρον που καταφθάνει στην Ελλάδα, τον Αύγουστο του 1823. Ο ήρωας εγκλιματίζεται, σταδιακά, στον χώρο και τον χρόνο, και φανερώνει την «αποστολή» του στο κοινό: ήρθε για να υπηρετήσει τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η κατάσταση είναι δύσκολη, γιατί οι έριδες και οι αντιμαχόμενες φατρίες επιβαρύνουν το έργο της Επανάστασης. Ο Μπάιρον, όντας πλούσιος, ευγενής, αλλά και επίσημος εκπρόσωπος του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου, προσπαθεί να κρατήσει ίσες αποστάσεις και να ενισχύσει τους Έλληνες, με ακριβοδίκαιο τρόπο. Αντιμέτωπος με τις εσωτερικές διαμάχες και τα ψέματα, ο εξοργισμένος Μπάιρον καταφεύγει στον εσωτερικό του κόσμο, την αισθαντική αναπόληση και τον μεταφυσικό στοχασμό.
Η υψιπετής του φαντασίωση έρχεται σε σκληρή αντίθεση με την απομαγευμένη πραγματικότητα του Μεσολογγίου, όπου γίνεται δεκτός με τιμές, τον Ιανουάριο του 1824. Η αποφασιστικότητά του να παραμείνει στο πλευρό των Ελλήνων ως το τέλος ενισχύεται, όσο κι αν ο νους του πολιορκείται από σκέψεις αισθηματικές, που στρέφονται γύρω από την εγκαταλελειμμένη κόρη του, Άντα, και την ανάμνηση του φοιτητικού του έρωτα, Τζων Έντλεστον. Το πνεύμα του ταλαντεύεται ανάμεσα στην πραγματικότητα του πολέμου, την αισθηματική διέγερση και τη φιλοσοφική ανησυχία. Η υγεία του επιβαρύνεται εξαιτίας του κλίματος και των κακουχιών, όμως η ελπίδα και το ρομαντικό όραμα της λύτρωσης τον συνοδεύουν ως το τέλος. Καθώς οι ζωτικές του λειτουργίες φθίνουν, ο νους του στρέφεται ξανά προς την αγαπημένη του Ελλάδα… Εντέλει, η ψυχή αυτού του «έκπτωτου αγγέλου», γενναία ως την ύστατη στιγμή, και ο επίγειος κόσμος αποχωρίζονται –«σαν δυο ωραίοι εχθροί».
Ευγλωττία, χιούμορ, ενσυναίσθηση, δηκτική ειρωνεία και σωρεία από πολύτιμες βιογραφικές, ιστορικές και εθνογραφικές πληροφορίες χαρακτηρίζουν τις περίπου 3.000 επιστολές του Λόρδου Μπάιρον που έχουν διασωθεί ως τις μέρες μας, κατατάσσοντάς τον, κατά ευρεία ομολογία, ανάμεσα στους σπουδαιότερους επιστολογράφους του 19ου αιώνα. Από αυτό το ατίθασο και ανεξάντλητο κειμενικό σώμα, ο επιμελητής του Κύκλου «Ωδές στον Βύρωνα», συνθέτης Αλέξανδρος Μούζας, επέλεξε τις επιστολές που γράφτηκαν κατά το τελευταίο τρίμηνο της ζωής του ποιητή στο Μεσολόγγι, μαζί με αποσπάσματα από τα γραπτά, τις σκέψεις και τα ποιήματα του Μπάιρον, ως υλικό για το νέο μουσικοθεατρικό του έργο.
Καθηλωτικό μονόδραμα σε πρώτο πρόσωπο
Οι ακάματες προσπάθειες του Μπάιρον να ενώσει τις φατρίες των αγωνιζόμενων Ελλήνων, να ενισχύσει οικονομικά την Επανάσταση, να αφυπνίσει συνειδήσεις στο εξωτερικό, να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια στα θύματα του πολέμου και να τακτοποιήσει τις προσωπικές του υποθέσεις προτού ο πρώιμος θάνατός του τον αναδείξει σε διεθνές σύμβολο του φιλελληνισμού και κινήσει αποφασιστικά το ενδιαφέρον των ξένων δυνάμεων για την ελληνική Εθνεγερσία, αναπαρίστανται σε ένα καθηλωτικό μονόδραμα σε πρώτο πρόσωπο, που συνδυάζει τη σύγχρονη μουσική γλώσσα με την ενδελεχή ιστορική έρευνα.
Καταλυτικό ρόλο στην απόφαση για τη δομή του έργου έπαιξε μια αποστροφή σε επιστολή του Μπάιρον προς τον εκδότη Τόμας Μουρ την περίοδο της συγγραφής του «Τσάιλντ Χάρολντ»: «Ήμουν μισότρελος […] ανάμεσα στη μεταφυσική, τα βουνά, τις λίμνες, την άσβεστη αγάπη, τις άφατες σκέψεις και τον εφιάλτη των δικών μου παραπτωμάτων».
Τέλος, η σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου αποδίδει γλαφυρά την πνιγηρή ατμόσφαιρα της ύστατης, παράτολμης περιπέτειας του ποιητή στο Μεσολόγγι, ένδοξο τελευταίο σταθμό μιας βιογραφίας μοναδικής –και πέρα για πέρα ρομαντικής.
