Απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη στην επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή ΜΕΡΑ 25, Κρίτωνα Αρσένη: «Πειραιάς: Κίνδυνος για το μνημείο του Θεμιστοκλή και ριζική αλλοίωση του ιστορικού τόπου του από το λιμάνι στην Πειραϊκή».
«Κύριε βουλευτά, να σας διευκρινίσω εξαρχής ότι όλες οι εργασίες για την εκτέλεση του έργου «Επέκταση Επιβατικού Λιμένα Πειραιά (Νότια Ζώνη -Φάση Α΄) της ΟΛΠ Α.Ε.», τόσο στη θαλάσσια περιοχή, όσο και στον αιγιαλό, πραγματοποιούνται υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς, σύμφωνα με τις εγκρίσεις που έχουν δοθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού. Επισημαίνω ότι η αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, η οποία επιβλέπει τις εργασίες στο βυθό, δεν διαπίστωσε φθορά ή καταστροφή στο ονομαζόμενο “Ταφικό Μνημείο του Θεμιστοκλή”.
Θα πρέπει εδώ να διευκρινίσω, ότι οι εργασίες βυθοκόρησης σταμάτησαν τον Ιούνιο 2020, σε συμμόρφωση με την από 11 Ιουνίου 2020 Προσωρινή Διαταγή του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων ενημερώθηκε στις 12 Ιουνίου από το Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά, ότι επιτρέπονται οι λοιπές εργασίες του έργου (όπως η εξυγίανση του πυθμένα), εκτός των βυθοκορήσεων και της απόρριψης των βυθοκορημάτων.
Επομένως, η Εφορεία εξακολούθησε να επιβλέπει τις επιτρεπόμενες με βάση την Προσωρινή Διαταγή του ΣτΕ εργασίες, τηρώντας τους όρους που προβλέπονται στις αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού (δηλαδή τις αποφάσεις του 2013, 2018 και 2019) και με κύριο και αποκλειστικό μέλημά της την διασφάλιση των αρχαιοτήτων και την έρευνα του μνημείου.
Αναφέρετε στην ερώτησή σας την από 17/12/2020 εκδοθείσα προσωρινή διαταγή του Πρωτοδικείου Πειραιώς – εδώ θα πρέπει να σας διευκρινίσω ότι με αυτή διατάχθηκε από το Δικαστήριο η μερική παύση των εργασιών επιχωμάτωσης, ενώ επιβάλλει να συνεχιστούν οι εργασίες αποτύπωσης και τεκμηρίωσης του Ταφικού Μνημείου και οι λοιπές εργασίες που έχουν εγκριθεί υπό όρους από το Υπουργείο Πολιτισμού. Επισημαίνεται ότι η προσωρινή διαταγή δεν συνιστά οριστική κρίση σχετικά με τη ρύπανση της θαλάσσιας περιοχής της Πειραϊκής, δεδομένου ότι το συγκεκριμένο ζήτημα θα κριθεί κατά την εκδίκαση της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων των πολιτών.
Στην “Τροποποίηση της με αριθμό 104050/17.5.2006 ΚΥΑ Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων του Επενδυτικού Αναπτυξιακού Προγράμματος ΟΛΠ ΑΕ»”, που εκδόθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής το 2013 (170400/11.9.2013), έχουν συμπεριληφθεί οι όροι που τέθηκαν το 2013 από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, στην έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Έργου.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τους όρους 5 έως 8 της Υπουργικής Απόφασης του 2013, πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2017 και πριν από την έναρξη των εργασιών, υποθαλάσσιος έλεγχος του πυθμένα, σε όλη την έκταση του έργου, με υποβρύχιο τηλεκατευθυνόμενο όχημα υποβρύχιας διασκόπησης (R.O.V). Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη θαλάσσια περιοχή, πλησίον του Ταφικού Μνημείου του Θεμιστοκλή ,για τον εντοπισμό τυχόν αρχαίου οικοδομικού υλικού. Η έρευνα έγινε με την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων και τα αποτελέσματά της κατατέθηκαν από τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς με την «Τεχνική Έκθεση- Υποθαλάσσια επιθεώρηση- διασκόπηση βυθού, στην περιοχή δυτικά του μώλου Θεμιστοκλέους, καθώς και νότια από το ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλέους. Δεν εντοπίστηκαν ορατές ενάλιες αρχαιότητες στον βυθό, όπως ήταν αναμενόμενο, λόγω ιζηματογένεσης στην περιοχή. Εντοπίστηκαν διάσπαρτοι δόμοι που πιθανόν να προέρχονται από το ταφικό μνημείο, πλησίον της ακτής και σε περιοχή όπου δεν πραγματοποιούνται εργασίες της επέκτασης.
Επιπλέον, σε εφαρμογή του όρου 8 της Υπουργικής Απόφασης του 2013, και λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα της ανωτέρω έρευνας, εκπονήθηκε και υποβλήθηκε από τον ΟΛΠ τον Μάιο του 2018 η προμελέτη του έργου «Ανάδειξη Κονώνειου Τείχους και Ταφικού Μνημείου Θεμιστοκλέους» και το «Τεύχος υπολογισμών κυματοθραύστη για το Ταφικό Μνημείο Θεμιστοκλή». Η προμελέτη περιλαμβάνει συνοπτικά τις εξής εργασίες: Καθαρισμό του μνημείου, αποτύπωση και αλίευση των διάσπαρτων αρχαίων δόμων από τον βυθό και απόθεση εντός της θάλασσας, κατασκευή κυματοθραύστη προστασίας του μνημείου από τον κυματισμό, φωτισμό σήμανσης κυματοθραύστη προστασίας, φωτισμό του ταφικού μνημείου και κατασκευή σημείου θέασης με ενημερωτική πινακίδα. Η εν λόγω προμελέτη εκπονήθηκε και εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού στις 12-10-2018.
Στις 24 Μαΐου του 2019 εκδόθηκε η «Έγκριση του Αρχικού Αναπτυξιακού Προγράμματος και Μελέτη Διαχείρισης (Master Plan) – ΣΤΑΔΙΟ Α΄ και ΣΤΑΔΙΟ Β΄ του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (Ο.Λ.Π.) Α.Ε.». Σύμφωνα με την Απόφαση: «Το έργο της ανάδειξης του κονωνείου τείχους και του ταφικού μνημείου του Θεμιστοκλή να συγχρονιστεί με το λιμενικό έργο της επέκτασης της Κρουαζιέρας, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών απαιτούμενων ανασκαφικών εργασιών». Επομένως, η εκπόνηση των σχετικών μελετών για την ανάδειξη του Ταφικού Μνημείου του Θεμιστοκλή θα γίνει με βάση τα στοιχεία που έρχονται στο φως, κατά τη διάρκεια του έργου και την ολοκλήρωση της έρευνας και τεκμηρίωσης του μνημείου από την αρμόδια καθ’ ύλην υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, δηλαδή την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων».
Δευτερολογία
«Η προμελέτη η οποία αφορά την ανάδειξη και την επισκεψιμότητα του μνημείου εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 2018. Επομένως, υπάρχει, υφίσταται, εγκρίθηκε. Επαναλαμβάνω αυτά που είπα στην πρωτολογία μου: Όλες οι εργασίες στη θαλάσσια περιοχή και στον αιγιαλό εκτελούνται υπό τη συνεχή εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Είναι εκεί τα στελέχη της Εφορείας Εναλίων και παρακολουθούν καθημερινά όλα όσα γίνονται. Παράλληλα, η Εφορεία προχωρεί στην καταγραφή και τεκμηρίωση του Ταφικού Μνημείου, ενώ ο ΟΛΠ, υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, εκπονεί τις σχετικές μελέτες για την ανάδειξη του Ταφικού Μνημείου, σύμφωνα με τους όρους που τέθηκαν από τις Υπουργικές Αποφάσεις του 2013, 2018 και 2019.
Επιπλέον, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, και διενεργεί κατά τακτά διαστήματα αυτοψία και έλεγχο στον χώρο των εργασιών. Έχουμε λοιπόν δύο υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού οι οποίες είναι εκεί παρούσες. Πρέπει να επισημάνω ότι ο στόχος του Υπουργείου Πολιτισμού σήμερα τουλάχιστον, είναι η συνολική ανάδειξη της Πειραϊκής Ακτής.
Αναφορικά με τον οχυρωματικό περίβολο του αρχαίου Πειραιά, επί της οδού Ακτής Θεμιστοκλέους, στην Πειραϊκή, του Δήμου Πειραιά, είναι ήδη σε εξέλιξη η εκπόνηση μελέτης, σε συνεργασία με τον Δήμο Πειραιά. Ειδικότερα, τον προηγούμενο χρόνο έγιναν αλλεπάλληλες συσκέψεις με τη συμμετοχή όλων των αρμοδίων στελεχών του ΥΠΠΟΑ, τον Γενικό Γραμματέα και εμένα με τον Δήμο Πειραιώς, παρουσία του Δημάρχου και παρουσία του Περιφερειάρχη Αττικής και σήμερα έχουν ολοκληρώσει οι υπηρεσίες του Υπουργείου τη σύνταξη τεύχους με τίτλο “Πλαίσιο Αρχών για την Προστασία, Αποκατάσταση και Ανάδειξη του Κονωνείου Τείχους στην Ακτή της Πειραϊκής”. Με βάση το ανωτέρω πλαίσιο αρχών, συντάσσεται από τον Δήμο, υπό την εποπτεία των συναρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, η σχετική μελέτη ανάδειξης της οχύρωσης στην Πειραϊκή Ακτή.
Η εν λόγω μελέτη αφορά στην διατύπωση ενός προγράμματος ιεραρχημένων δράσεων, για την εκπόνηση των επιμέρους μελετών και την εκτέλεση έργων, που αφορούν στη συνολική προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη της οχύρωσης του Πειραιά. Στόχος μας είναι να εξασφαλισθεί ζωτικός χώρος για το μνημείο, εκ παραλλήλου με την αποκατάσταση και ανάδειξη της οχύρωσης, για την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της Πειραϊκής, το οποίο αποτελεί πάγιο αίτημα των Πειραιωτών.
Επιπλέον, έχουμε δρομολογήσει συστηματικά και μεθοδικά την ίδρυση του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων, στο κτήριο του SILO, μία πρόταση που είχε τεθεί ήδη από το 2010, και εν μέρει πάγωσε την περίοδο 2015-2019, ενώ από τον Δεκέμβριο 2020 εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Μουσείων η μουσειολογική μελέτη Εχει ήδη ξεκινήσει η σύνταξη προμελέτης για την αποκατάσταση του κτηρίου. Το πόσο σημαντικό είναι το συγκεκριμένο Μουσείο στον συγκεκριμένο χώρο του SILO στον Πειραιά, νομίζω δεν χρειάζεται να το πούμε, είναι αυτονόητο. Επομένως, η Αρχαιολογική Υπηρεσία και το Υπουργείο Πολιτισμού συστηματικά παρακολουθεί όλες τις εργασίες που γίνονται από τον ΟΛΠ στο λιμάνι. Δεν υποτιμάται και δεν καταστρέφεται τίποτε. Οι υπηρεσίες είναι παρούσες και οι αρμόδιοι αρχαιολόγοι παρόντες και όχι μόνον αυτό. Ίσως, σήμερα έχουμε πιάσει σωστά το νήμα προκειμένου να αναδειχθεί στο σύνολό του το πολύ σημαντικό μνημείο του Κωνονείου Τείχους το οποίο συζητιέται τουλάχιστον τα τελευταία 50 χρόνια».
