Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
«Η Γερτρούδη Στάιν και η Συνοδός της» του Win Wells παρουσιάζεται, έως τις 6 Ιανουαρίου, στο θέατρο Άλμα, σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη με τις εξαιρετικές Λυδία Φωτοπούλου και Μαρία Κατσιαδάκη [Ακομινάτου 15, Αθήνα].
Οι δύο σπουδαίες ηθοποιοί υποδύονται δύο αγαπημένες ηρωίδες του θεατρόφιλου κοινού της Αθήνας, την Γερτρούδη Στάιν και την Άλις Μπ. Τόκλας, η σχέση των οποίων επηρέασε όλες τις μορφές τέχνης και δημιουργίας στο Παρίσι του μεσοπολέμου.
Πρόκειται για μια παράσταση που άφησε εποχή όταν πρωτοανέβηκε στο Αμόρε, και σε μεγάλο βαθμό τις καθόρισε καλλιτεχνικά μέσα στον χρόνο.
Η παράσταση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του αγαπημένου σκηνογράφου Γιώργου Πάτσα που είχε σχεδιάσει το σκηνικό και τα κοστούμια.
Την Άλις Μπ. Τόκλας ερμηνεύει η αγαπημένη Λυδία Φωτοπούλου. Είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε μαζί της.
Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για την παράσταση;
«Έτσι τις αποκαλούσε ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ: “Η Γερτρούδη Στάιν και η συνοδός της”!
Το έργο μάς μεταφέρει στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, όταν η ηγερία των τεχνών Γερτρούδη Στάιν, που είναι εγκατεστημένη στο Παρίσι, συναντάει την Άλις Μπ. Τόκλας και, από την πρώτη ματιά που ανταλλάσσουν, αναγνωρίζουν πως η μία πλάστηκε για την άλλη, και αποφασίζουν να συνεχίσουν μαζί!
Κι έτσι έγινε και στην πραγματική τους ζωή, έμειναν μαζί ,αχώριστες για τέσσερις δεκαετίες. Στο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό σαλόνι τους στην περίοδο του μεσοπολέμου στο Παρίσι, έγιναν φίλες με σπουδαίες προσωπικότητες, καλλιτέχνες και διανοούμενους πουο καθένας τους διέγραψε μια λαμπρή πορεία στον τομέα του.
Κι ενώ το έργο ξεκινάει από την ημέρα της κηδείας της Στάιν, η επιθυμία και των δυο τους να είναι για πάντα μαζί, την επαναφέρει στο σαλόνι της περιβόητης Rue de Fleurus (οδού Ντε Φλερούς), για να μας ταξιδέψουν και να μοιραστούν μαζί μας, αυτά τα 40+ χρόνια, τα γεμάτα από σπουδαία πρόσωπα, σπαρταριστά περιστατικά, επεισοδιακές συναντήσεις και υπέροχες διακοπές, που μόνον οι πραγματικά ερωτευμένοι σε μάκρος άνθρωποι μπορούν να μοιράζονται αιώνια».
Μια περιγραφή σας για τη Στάιν;
«Σπούδασε Ιατρική στο Χάρβαρντ, αλλά παράτησε το Πανεπιστήμιο και ακολούθησε, το 1903, στο Παρίσιτον αδερφό της, Λήο.Εκεί άνοιξαν μια γκαλερί, όπου παρουσίαζαν έργα –ποιήματα, προσχέδια μυθιστορημάτων, μουσικά κομμάτια- άγνωστων μέχρι τότε καλλιτεχνών, οι οποίοι χάρη στην ευθυκρισία και καλλιτεχνική ματιά της Γερτρούδης, έγιναν οι μετέπειτα διάσημοι: Πικάσο, Μπρακ, Σατί, Ουίσλερ, Ματίς, Χέμινγουεϊ, Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ κι ένα σωρό άλλοι.
Η Στάιν αγαπούσε το γράψιμο. Ο κυβισμός τής ταίριαζε πολύ, και γι’ αυτό τα έργα της είναι γεμάτα απλές λέξεις, αλλά επαναλαμβανόμενες, ώστε –κατά τη δική της εκτίμηση- να μπορούν να μεταφέρουν στον αναγνώστη έναν κόσμο ασυνήθιστα συναρπαστικό.
Την περιγράφουν σαν μια πολύ ισχυρή προσωπικότητα, που επιβάλλονταν στις συζητήσεις, που γοήτευε τους νέους δημιουργούς, που δημιουργούσε για τον καθένα προοπτική. Έβλεπε μπροστά και προχωρούσε χωρίς να πολυκοιτάζει πίσω.
Είναι η πρώτη που επέβαλε ανοιχτά την ομοφυλοφιλία της στους καλλιτεχνικούς κύκλους του Παρισιού, και επέβαλε να αντιμετωπίζουν εκείνη και την πολύτιμη σύντροφό της Άλις Τόκλας σαν ζευγάρι. Επίσης, ήταν η πρώτη που εισήγαγε τον όρο gay για τους ομόφυλους και τα ομόφυλα ζευγάρια. Πολύ μπροστά από την εποχή της, πραγματικά!
Δεν θα είχε φτάσει στα χέρια μαςκανένα από τα γραπτά της, και πιθανότατα να γνωρίζαμε πολύ λιγότερα για τη Στάιν, αν δεν συναντούσε στο Παρίσι, το 1907, την Άλις, Μπ. Τόκλας».
Και μία για την ηρωίδα που ερμηνεύετε, την Τόκλας;
«Μια ακόμα πλούσια Αμερικανίδα, που ήθελε να ταξιδέψει στην Ευρώπη στις αρχές του 20ού αιώνα. Θα ήταν αδιανόητο να μην επισκεπτόταν το περίφημο διαμέρισμα της Rue de Fleurus,όπου η αφρόκρεμα της παρισινής, άλλα όχι αποκλειστικά γαλλικής, διανόησης συναντούσε τους μελλοντικούς μοναδικούς καλλιτέχνες του νέου αιώνα.
Εξάλλου, πολλοί Αμερικανοί ζούσαν στο Παρίσι εκείνη την εποχή. Γνωρίστηκε με τη Στάιν, ερωτεύτηκαν βαθειά η μία την άλλη, έδιωξαν από το σπίτι τον Λήο Στάιν, και έζησαν αχώριστες μέχρι τον θάνατο της Γερτρούδης, το 1946.
Η Άλις Τόκλας έκανε τα πάντα για να κάνει το έργο της Γερτρούδης γνωστό, και τα κατάφερε!
Ήταν σύντροφος, αδελφή ψυχή, ερωμένη, διορθώτρια, εκδότρια, καταπληκτική μαγείρισσα, με δυο λόγια η επιτομή της αφοσίωσης, της πίστης και της αγάπης.
Εξέδωσε και η ίδια βιβλία μαγειρικής, τα οποία περιέχουν εξωτικές και περίεργα τολμηρέςσυνταγές. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Αυτή η ξερακιανή γυναίκα με την καμπουρωτή μύτη και τα τεράστια ματόκλαδα, φορούσε εκκεντρικά ρούχα και καπέλα όλη της τη ζωή, και για χάρη της Γερτρούδης θα μπορούσε να συμμαχήσει και με τον διάβολο.
Πέθανε σε βαθειά γεράματα, το 1967. Την έθαψαν δίπλα στη Γερτρούδη, στο κοιμητήριοPer La Chaise».
Πείτε μας μια ατάκα, έναν διάλογο ή περιγράψτε μας μια σκηνή του έργου. Ό,τι σας έρθει πρώτο στον νου.
«Όταν η Άλις, κοντά πια στα 90 της χρόνια, αναγκάζεται να αφήσει το σπίτι που μένανε με τη Γερτρούδη Στάιν και “μεταφέρεται” σε ένα διαμέρισμα, το περιγράφει ως εξής: “Εδώ είναι ένα καινούριο διαμέρισμα, πολύ μοντέρνο. Τόσο μοντέρνο, που δεν επιτρέπεται να βάλεις ούτε ένα καρφάκι στον τοίχο να κρεμάσεις μια ζωγραφιά, σε μια χώρα γεμάτη ζωγράφους!”. Αυτό με συγκινεί πολύ».
«Ήμασταν πολύ νέες στο πρώτο ανέβασμα! Αγαπήσαμε τόσο το έργο που μας έφερε η Νικαίτη από ένα ταξίδι της στην Αμερική, που από τότε λέγαμε ότι κάθε δέκα-δεκαπέντε χρόνια θα έπρεπε να το ξαναπαίζουμε. Έτσι, το 2004 κάναμε την πρώτη επανάληψη, αλλά πάλι ήμασταν νέες! Αυτή τη φορά, νιώθουμε ότι είμαστε πιο κοντά στην ψυχοσύνθεση αυτών των υπέροχων γυναικών, που ήξεραν να ζουν έξω από κάθε προκατάληψη και να συντονίζονται με χαρά σε κάθε διακύμανση της ζωής. Και πάνω απ’ όλα, ήξεραν να αγαπούν παντοτινά! Η σχέση μας με την Μαρία είναι κι αυτή δοκιμασμένη όλα αυτά τα χρόνια και έχει στεφθεί με την κορόνα της παντοτινής φιλίας . Τώρα, είναι ευτυχία να ακουμπάμε η μια πάνω στην άλλη τα βλέμματά μας στη σκηνή. Και η Νικαίτη, η “αυτουργός” αυτής της ένωσης, μας χαρίζει δύναμη κι αυτοπεποίθηση, κάθε φορά που το επιχειρούμε. Μακάρι να μπορέσουμε στα επόμενα δεκαπέντε χρόνια να το ξαναπαίξουμε…».
Ξεχωρίζετε κάποια ή κάποιες στιγμές της καλλιτεχνικής σας διαδρομής –της γεμάτης ερμηνείες κορυφαίων ρόλων του παγκόσμιου ρεπερτορίου και συνεργασίες με σπουδαίους ανθρώπους της τέχνης σας;
«Πω πω! είναι πραγματικά πολλές οι στιγμές που κρατώ μέσα μου όλα αυτά τα χρόνια! Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσω κάποια ίσως πρέπει να πω για την “Γκόλφω” στην Επίδαυρο. Ήταν μια αξέχαστη πραγματικά εμπειρία που την οφείλουμε στον Γιώργο Λούκο!».
Μια χρήσιμη συμβουλή που σας έχουν δώσει;
«Ότι το “τώρα” είναι πιο σημαντικό από το “πριν” ή το “μετά”. Το “τώρα” είναι η Ζωή. Τα αλλά είναι ονειροφαντασίες».
Μια γλυκιά σας ανάμνηση;
«Δεν θα μπορούσε να είναι άλλη, από τη γέννηση του γιου μου και τη γέννηση της εγγονής μου!».
Κάτι που σας φτιάχνει τη διάθεση;
«Τη διάθεση μού τη φτιάχνει πάντα ένα χαμόγελο, εκεί που δεν το περιμένεις. Από κάποιον άγνωστο! Και η ευγένεια! Και η λιακάδα!».
Κάτι που τη χαλά;
«Η αγένεια, η σκληρότητα, η κακία και η βία».
Μια αγωνία σας;
«Που πάμε ως είδος. Πόσοι αιώνες χρειάζονται ακόμη, για να αποκτήσει ο άνθρωπος, ανθρωπιά».
Και μια ευχή σας;
«Να ωριμάσει η ανθρωπότητα και να κατακτήσει μια Συμπαντική πνευματικότητα που να τα περιέχει όλα -τη φύση, τα ζώα, τον άνθρωπο, τον Κόσμο!».
Μετάφραση | Μαρία Αγγελίδου
Σκηνοθεσία – Μουσική επιμέλεια | Νικαίτη Κοντούρη
Σκηνικό – Κοστούμια: Σύλληψη | Γιώργος Πάτσας
Εκτέλεση | 5η Εποχή, Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Φωτισμοί | Νίκος Σωτηρόπουλος
Φωτογραφίες | Αγγελική Κοκκοβέ
Ηθοποιοί: Λυδία Φωτοπούλου, Μαρία Κατσιαδάκη.
