Τα «Ταξίδια της Πηνελόπης» είναι μια παράσταση θεάτρου ντοκιμαντέρ σε σύλληψη και σκηνοθεσία της Μάρθας Μπουζιούρη, που φέρνει για πρώτη φορά στη σκηνή πραγματικές γυναίκες που έχουν συνδέσει τη ζωή τους με άντρες ναυτικούς. Τρεις ηρωίδες διαφορετικών γενεών και καταβολών, πλαισιωμένες από έναν χορό νέων γυναικών ηθοποιών, καταλαμβάνουν ένα μέχρι πρότινος άβατο – σύμβολο της ανδρικής κυριαρχίας: το λιμάνι. Από εκεί, θα «σαλπάρουν» για το δικό τους ταξίδι.
Η παράσταση παρουσιάζεται στην Πέτρινη Αποθήκη του ΟΛΠ, στο πλαίσιο του προγράμματος Πειραιάς Artport, από σήμερα, Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου και για οκτώ βραδιές (24,25,26,29,30/9 και 1,2,3/10, στις 9 το βράδυ.
Η σκηνοθέτις της παράστασης Μάρθα Μπουζιούρη, μίλησε μαζί μας.
Πως προέκυψαν τα «Ταξίδια της Πηνελόπης»;
«Τα “Ταξίδια της Πηνελόπης” επανέρχονταν στο μυαλό μου κατά καιρούς ως ιδέα, καθώς δυο από τους πιο αγαπημένους άντρες φίλους μου είναι παιδιά ναυτικών και, μέσα στα χρόνια, είχα τη χαρά να γνωρίσω τις μητέρες τους. Όταν, λοιπόν, μου έγινε η πρόταση από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά να σκηνοθετήσω μια παράσταση ενταγμένη στην κουλτούρα της πόλης, στην ιδιαίτερη σχέση που έχει με τη θάλασσα και τη “ναυτοσύνη”, στο μυαλό μου πήρε σχήμα μια παράσταση θεάτρου ντοκιμαντέρ για τις γυναίκες εκείνες που έχουν δέσει τη ζωή τους με άντρες ναυτικούς. Καθώς, από τις περιπέτειες του Οδυσσέα έως την ποίηση του Καββαδία, όλη η αφήγηση είναι ανδροκρατούμενη, μέσα από αυτή τη δουλειά θέλησα να μιλήσω για το δικό τους ταξίδι».
Θα θέλατε να μας συστήσετε την παράσταση;
«Η παράσταση είναι προϊόν πολύμηνης έρευνας, στη διάρκεια της οποίας πήραμε, μαζί με τη συνεργάτη μου στην έρευνα και δραματουργία Εύα Οικονόμου – Βαμβακά, συνεντεύξεις από περισσότερες από 40 γυναίκες. “Ταξιδέψαμε” σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, ξεκινώντας από τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, και εστιάζοντας σε νησιά με ναυτική παράδοση όπως η Σύρος, η Άνδρος, η Χίος, η Κεφαλλονιά και οι Σπέτσες. Στη Σύρο, μάλιστα, ανακαλύψαμε και τον μοναδικό, αν δεν κάνω λάθος, Σύλλογο Γυναικών Ναυτικών, την “Άγκυρα”, και συνομιλήσαμε με αρκετά μέλη του. Θελήσαμε να μάθουμε λεπτομέρειες για τη ζωή της “γυναίκας του ναυτικού”, για το πώς μοιάζει το δικό της “ταξίδι”, για τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον έρωτα και τη συντροφικότητα, τη μοναξιά και την απουσία, για την κυκλική εναλλαγή του χρόνου που μοιράζεται ανάμεσα στο “μαζί” και το “χώρια”. Αυτές οι πρώτες συνεντεύξεις μάς βοήθησαν να ξεκαθαρίσουμε τους θεματικούς άξονες της παράστασης και, κυρίως, να ανακαλύψουμε τις τρεις πρωταγωνίστριες της παράστασης».
Πως επιλέξατε τις γυναίκες μη ηθοποιούς; Πως προέκυψαν τα κείμενα;
«Ανάμεσα λοιπόν στις κυρίες που μοιράστηκαν μαζί μας τις ιστορίες και εμπειρίες τους, ήταν και η Λέλα Σταματελάτου, η Εύη Κόκορη και η Μύριαμ-Σοφία Αρτζανίδου, τρεις ηρωΐδες διαφορετικών γενεών και καταβολών, σε διαφορετικές συνθήκες συντροφικότητας – χωρισμένη, παντρεμένη, σε σχέση, αντιστοίχως. Τρεις πρωταγωνίστριες της ζωής που ανεβαίνουν στη σκηνή για πρώτη φορά, για να μοιραστούν τη δική τους ιστορία, που δεν μοιάζει ούτε με τις μυθιστορηματικές περιπέτειες του άντρα-ταξιδευτή ούτε με τη μελαγχολική ρουτίνα της πιστής και αφοσιωμένης συντρόφου σε καθεστώς αναμονής. Οι τρεις αυτές γυναίκες με συγκίνησαν με το θάρρος και τη δύναμή τους, αλλά και με την εμπιστοσύνη και τον ενθουσιασμό, με τα οποία μπήκαν σε αυτό το ταξίδι. Μαζί, διανύσαμε μια δημιουργική διαδρομή τριών μηνών, στη διάρκεια των οποίων μας εκμυστηρεύτηκαν κομμάτια της ζωής τους, μοιράστηκαν προσωπικά αρχεία, μας έφεραν κοντά σε αγαπημένα τους πρόσωπα. Μέσα από συζητήσεις που ηχογραφούνταν αρχίσαμε να διαμορφώνουμε σκηνές, που σταδιακά αποκάλυψαν το σχήμα για τη δραματουργική και σκηνοθετική προσέγγιση της παράστασης. Με την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης προβών, είχα στα χέρια μου ένα πολύτιμο υλικό, το οποίο πήρε το σχήμα ενός θεατρικού έργου που γράφτηκε τον Αύγουστο σε έναν σημαδιακό “τόπο” – το καφέ ΝΑΥΤΙΚΟΣ της μικρής Τελένδου, του νησιού της καρδιάς μου. Μόλις επιστρέψαμε στην Αθήνα, ξεκινήσαμε, πλέον, τη δεύτερη φάση προβών, στον χώρο της παράστασης, την Πέτρινη Αποθήκη του ΟΛΠ, που βρίσκεται στο λιμάνι –ένα μέχρι πρότινος άβατο, σύμβολο της ανδρικής κυριαρχίας. Ό,τι “ακούγεται” επί σκηνής είναι 100% η πραγματική ιστορία των τριών γυναικών, ειπωμένη μέσα από το φίλτρο της θεατρικής συνθήκης».
Τι είναι το θέατρο ντοκιμαντέρ;
«Το θέατρο ντοκιμαντέρ είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περιοχή καλλιτεχνικής δημιουργίας που, με επίκεντρο τον άνθρωπο, συνομιλεί με τον πραγματικό κόσμο. Χαρακτηρίζεται από ισχυρό αισθητικό και κοινωνικοπολιτικό στίγμα, στοχεύοντας είτε σε μια αναστοχαστική προσέγγιση του παρελθόντος είτε σε μια κριτική διαπραγμάτευση του σήμερα. Το θέατρο αυτό, που συνήθως ξεκινά από μια λευκή σελίδα, αντλεί από πραγματικά γεγονότα, υποθέσεις ή ζητήματα, και προϋποθέτει μια μακρά περίοδο έρευνας, προκειμένου να συγκεντρωθεί το υλικό του και στη συνέχεια να ανασυντεθεί και μεταμορφωθεί σε καλλιτεχνική σκηνική πράξη. Σε αυτή τη δημιουργική διαδρομή, πολύ συχνά συμπορεύεται με ανθρώπους που δεν έχουν καλλιτεχνική ιδιότητα, αλλά συνδέονται άμεσα ή έμμεσα, βιωματικά ή γνωστικά, με το θέμα με το οποίο καταπιάνεται, όπως συνέβη και με “Τα Ταξίδια της Πηνελόπης”.
Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για ένα θέατρο βαθιά λαϊκό και συμπεριληπτικό, που συνομιλεί με τον πραγματικό κόσμο εντός κι εκτός σκηνής, μέσα από μια πληθώρα τεχνικών και αφηγηματικών μέσων. Λόγω ακριβώς της φύσης του -θεματολογία που τέμνεται με τη βιωμένη εμπειρία και εμπλοκή στη δημιουργική διαδικασία συνεργατών που δεν φέρουν καλλιτεχνική ιδιότητα-, το θέατρο ντοκιμαντέρ μπορεί να προσελκύσει ανθρώπους που δεν ανήκουν στην κατηγορία του “θεατρόφιλου κοινού”, αλλά και να επαναπροσδιορίσει την παραδοσιακή έννοια του κοινού ως αποδέκτη, διαρρηγνύοντας τα όρια μεταξύ σκηνής και πλατείας».
Τι σχεδιάζετε για το μέλλον; Η επόμενη παράστασή σας;
«Εδώ και δύο χρόνια, δουλεύω επάνω σε μια τριλογία θεάτρου ντοκιμαντέρ με θέμα την τρομοκρατία στην Ευρώπη, με πρόθεση να αναδείξω ένα μείζον πολιτικό ζήτημα μέσα από την ανθρώπινη διάστασή του. Η προσπάθειά μου αυτή είχε τη στήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου σε Αθήνα και Παρίσι, αλλά και Οργανισμών του εξωτερικού -όπως η Cité internationale des arts, το θέατρο CENTQUATRE και το πρόγραμμα καλλιτεχνικής κινητικότητας i Portunus.
Το πρώτο μέρος της τριλογίας είναι η παράσταση “Βelle équipe”, η οποία αντλεί από το ομώνυμο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Gregory Reibenberg, επιζήσαντα των τρομοκρατικών επιθέσεων της 13ης Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι. Η παράσταση θα ανέβει αρχές Δεκέμβρη στο θέατρο Αυλαία στη Θεσσαλονίκη, και θα ακολουθηθεί από ένα εργαστήριο που θα πραγματοποιήσω σχετικά με τους κώδικες αισθητικής και ηθικής του θεάτρου ντοκιμαντέρ. Το δεύτερο μέρος της τριλογίας, που βρίσκεται σε προχωρημένη φάση ανάπτυξης, φέρνει στη σκηνή τις μητέρες ριζοσπαστικοποιημένων νέων σε Γαλλία και Βέλγιο, και θα ανέβει το 2022 στο Παρίσι».
Συντελεστές
Σύλληψη-Σκηνοθεσία: Μάρθα Μπουζιούρη
Έρευνα-Δραματουργία: Μάρθα Μπουζιούρη – Εύα Οικονόμου – Βαμβακά
Κείμενο: Η ομάδα
Σκηνικά-Κοστούμια: Δανάη Ελευσινιώτη
Πρωτότυπη Μουσική & Μουσική Διδασκαλία: Κατερίνα Πολέμη
Φωτισμοί: ΣεσίλιαΤσελεπίδη
Videos: Μάρθα Μπουζιούρη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ρέα Σαμαροπούλου
Βοηθός Σκηνογράφου: Ξένια Κουκίου
Φωτογραφίες Παράστασης: Αναστασία Γιαννάκη
Με τις: Μύριαμ – Σοφία Αρτζανίδου, Ευαγγελία Κόκορη, Λέλα Σταματελάτου.
Συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Δέσποινα Γαλανάκη, Αγάπη Γιαννοπούλου, Αντιγόνη Καρδασιλάρη, Ξένια Παυλοπούλου, Αποστολία Σωτηρίου, Βίρνα Τατάνη.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
