Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Η ομάδα ΘΕΑΜΑ, η ομάδα Έξις και η ομάδα ARTimeleia, ο Βασίλης Οικονόμου, η Άννα Βεκιάρη και η Αννίτα Καπουσίζη αντίστοιχα, ένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν το ΊΣΟΝ, έναν νέο χώρο καλλιτεχνικής έκφρασης ανάπηρων και μη ανάπηρων καλλιτεχνών στην Αθήνα.
Πρόκειται για έναν χώρο 90 τ.μ. στο κέντρο της Αθήνας, στην περιοχή του Βοτανικού επί της οδού Μελενίκου 33.
Από τον περασμένο Σεπτέμβριο στο ΊΣΟΝ λειτουργεί το πρώτο εργαστήρι θεάτρου και χορού συμπεριληπτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, το οποίο μπορούν να παρακολουθήσουν ανάπηροι και μη καλλιτέχνες. Τα μαθήματα αφορούν τους εξής τομείς: Υποκριτική, Αυτοσχεδιασμός Θεάτρου, Κλασικό Μπαλέτο, Σύγχρονος Χορός, Φωνητική – Τραγούδι, Αυτοσχεδιασμός Χορού, Ιστορία Σύγχρονου Ευρωπαϊκού και Αρχαίου Θεάτρου.
Επίσης, κάθε Σάββατο λειτουργούν τμήματα θεάτρου και χορού για παιδιά ηλικίας 7 έως 13 ετών.
Παράλληλα το ΊΣΟΝ φιλοδοξεί να αποτελέσει και το νέο στέκι των θεατρόφιλων της Αθήνας, αφού λειτουργεί και σαν θεατρική σκηνή, φιλοξενώντας παραστάσεις για μικρούς και μεγάλους.
Με μεγάλη μας χαρά μιλήσαμε με τους εμπνευστές του χώρου, τον Βασίλη Οικονόμου, την Άννα Βεκιάρη και την Αννίτα Καπουσίζη.
Θα θέλατε να μας συστήσετε το ΊΣΟΝ;
Άννα: «Το ΊΣΟΝ είναι ένας κοινός τόπος συνεύρεσης, συνεκπαίδευσης και συμπόρευσης ανάπηρων και μη ανάπηρων καλλιτεχνών. Είναι το πρώτο Εργαστήρι συμπεριληπτικής εκπαίδευσης για το Θέατρο και τον Χορό στην Αθήνα, καθολικά προσβάσιμο και διαμορφωμένο εξ ολοκλήρου για να πληροί τις ανάγκες μαθημάτων, σεμιναρίων αλλά και καλλιτεχνικών παραστάσεων. Βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Μελενίκου 33 στον Βοτανικό».
Πώς προέκυψε σαν ιδέα και ποιοι είναι οι κεντρικοί σας στόχοι;
Αννίτα: «Η ιδέα ξεκίνησε από την ανάγκη. Ανάγκη ύπαρξης ενός χώρου όπου άνθρωποι με και χωρίς αναπηρία θα συνυπάρχουν και θα συνεκπαιδεύονται και εμείς, αντίστοιχα, ως εκπαιδευτές θα έχουμε την ευκαιρία να μοιραστούμε και να εφαρμόσουμε τις μεθοδολογίες μας και τον τρόπο δουλειάς μας, έτσι ώστε να μπορούν οι άνθρωποι με αναπηρία να σπουδάσουν την υποκριτική και τον χορό. Κάτι που δεν μπορούσε να συμβεί στο ήδη διαμορφωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο των δραματικών σχολών. Δεν “χωρούσαμε”».
Πείτε μας κάτι και για την επιλογή του ονόματος ΊΣΟΝ.
Βασίλης: «Η διαδικασία επιλογής της ονομασίας ενός νέου εκπαιδευτικού και πολιτισμικού χώρου έχει ιδιαίτερη δυσκολία καθώς προσπαθείς σε έναν τίτλο να εμπεριέχονται όλες οι αξίες που θέλεις να κοινωνήσεις. Το ΊΣΟΝ, και μάλιστα με κεφαλαία γράμματα, υπογραμμίζει την ανάγκη μας να δημιουργήσουμε μία εκπαιδευτική και πολιτισμική εστία, έναν “κοινό τόπο” όπου όλοι οι άνθρωποι θα απολαμβάνουν τα προνόμια -δικαιώματα και υποχρεώσεις- της ισότιμης αποδοχής τους. Συγκεκριμένα, στο κομμάτι της εκπαίδευσης όλοι, όλες και όλα έχουν ισότιμη πρόσβαση στη γνώση και τη διαδικασία ανάδειξης των ατομικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων τους. Αντίστοιχα, ο πολιτισμικός χώρος ΊΣΟΝ δίνει βήμα καλλιτεχνικής έκφρασης σε όποιον το επιθυμεί κι έχει εργαστεί μεθοδικά πάνω στην τέχνη του».
ΘΕΑΜΑ, Έξις και ARTimeleia –λίγα λόγια για τις ομάδες και τη συνάντησή τους;
Άννα: «Οι τρεις μας και οι τρεις ομάδες αντίστοιχα συναντηθήκαμε κατά την κοινή μας πορεία στον καλλιτεχνικό χώρο και τον χώρο της συμπερίληψης. Η κάθε ομάδα είχε και έχει τη δική της πορεία και καλλιτεχνική κατεύθυνση, μας ένωσε όμως η κοινή ανάγκη και ο κοινός στόχος για το δικαίωμα των ανάπηρων καλλιτεχνών στην καθολικά προσβάσιμη Τέχνη και την ενσωμάτωση στην κοινωνία κατ’ επέκταση.
Η ομάδα Έξις είναι επαγγελματική συμπεριληπτική ομάδα σύγχρονου χορού και δημιουργήθηκε το 2015, με στόχο τη συνεκπαίδευση στην τέχνη του χορού και τη συνδημιουργία χορευτικών παραστάσεων από ανάπηρους και μη ανάπηρους χορευτές.
Η ARTimeleia είναι ανεξάρτητη μικτή θεατρική ομάδα, από το 2016. “Γεννήθηκε” στους κόλπους του MDA HELLAS (Σωματείο για τη φροντίδα ανθρώπων με νευρομυϊκές παθήσεις) το 2012 και αποτελούταν, αρχικά, μόνο από ανθρώπους με νευρομυϊκές βλάβες. Αυτή τη στιγμή είμαστε μικτή θεατρική ομάδα, με ανθρώπους με διάφορες αναπηρίες.
Το ΘΕΑΜΑ αποτελεί την πρώτη επαγγελματική συμπεριληπτική θεατρική ομάδα στην Ελλάδα και είναι αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού, αποτελούμενο από ανάπηρους ηθοποιούς στην κύρια σύνθεσή του. Φέτος κλείνει δέκα χρόνια από την ίδρυσή του ενώ έχει συμμετάσχει σε μεγάλα εγχώρια (Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, 2016) και διεθνή Φεστιβάλ (Brighton Fringe Festival, 2017)».
Κάποιο σχόλιό σας για τη σημασία της τέχνης στη ζωή ατόμων με αναπηρία;
Αννίτα: «Η σημασία της τέχνης είναι η ίδια για όλους τους ανθρώπους με και χωρίς αναπηρία. Με τον ίδιο τρόπο που πρεσβεύουμε και υπερασπιζόμαστε την ανάγκη και το δικαίωμα όλων των ανθρώπων στην ίση εκπαίδευση, με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζουμε την ανάγκη όλων των ανθρώπων να έρθουν σε επαφή με την τέχνη, με όποιον τρόπο θέλουν και ορίζουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Πρέπει να καταλάβουμε ότι οι ανάπηροι άνθρωποι δεν υστερούν στο δικαίωμα επιλογής και αυτονομίας σε σχέση με την προσωπικότητά τους, όσο και αν αυτό “χάνεται” στην εξωτερική εικόνα της εξαρτημένης διαβίωσης. Τώρα ξεκινάω μια δράση στο “ΊΣΟΝ”, προτείνοντας στους μαθητές να δούνε παραστάσεις για τις οποίες θα οργανώνουμε μετά συζητήσεις με τους συντελεστές τους. Είναι σημαντικό η επιλογή να γίνεται με βάση αισθητικά και καλλιτεχνικά κριτήρια και όχι προσβασιμότητας. Πόσο εύκολο, όμως, είναι τελικά αυτό; Σας λέω, καθόλου. Η Τέχνη αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα με πολλές εξαιρέσεις. Δύσκολη η μάχη».
Μιλήστε μας, βάσει της εμπειρίας σας, για τη σημασία της συμπερίληψης.
Βασίλης: «Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε κι εμείς ποια είναι η σημασία της συμπερίληψης και πως σχετίζεται με το “ΊΣΟΝ”, δημιουργήσαμε και οι τρεις εκπαιδευτές μία κοινή αρχή: Συμπερίληψη σημαίνει αποδοχή της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και της ισότιμης αποδοχής αναπήρων και μη αναπήρων στον χώρο της τέχνης, της εκπαίδευσης κ.λπ. Και αυτή η αποδοχή επιτυγχάνεται όταν η συμπερίληψη, μαζί με τη συναντίληψη και τη συνεκπαίδευση, αποτελούν τη βάση για την αναδόμηση αντιλήψεων και στερεοτύπων ως προς την ανθρώπινη ποικιλομορφία και την αναπηρία. Βασικότερο εργαλείο αποτελεί ο σεβασμός στη μοναδικότητα κάθε ανθρώπου και το δικαίωμα πρόσβασής του τόσο στο δομημένο περιβάλλον όσο και στο περιεχόμενο της πληροφορίας».
Πώς θα περιγράφατε την κοινωνία μας ως προς τη στάση της απέναντι στην όποια διαφορετικότητα;
Βασίλης: «Κάθε κοινωνία, όπως και η ελληνική, χαρακτηρίζεται από ένα πολιτισμικό μωσαϊκό ανθρωπίνων συμπεριφορών και γνωρισμάτων. Η στάση μίας κοινωνίας απέναντι στην όποια διαφορετικότητα-μοναδικότητα εξαρτάται από το πολιτισμικό της πλαίσιο, όπως αυτό διαμορφώθηκε μέσα στον χρόνο. Η ελληνική κοινωνία, την τελευταία δεκαετία, αρχίζει να χτίζει μια βάση ισότιμης αποδοχής απέναντι στην ανθρώπινη ποικιλομορφία με γνώμονα τη συναντίληψη αλλά και τη συνεκπαίδευση. Βρισκόμαστε, βέβαια, στα αρχικά βήματα καθώς ακόμα και o όρος “διαφορετικότητα” εμπεριέχει στην εννοιολογική του προσέγγιση κι ερμηνεία τη σύγκριση. Οι παρωχημένοι όροι που χαρακτηρίζουν μεμονωμένες ομάδες -όπως «άτομα με ειδικές ανάγκες», «άτομα με ειδικές ικανότητες», ανάπηροι/ες, «κωφάλαλοι» ή «κουφοί» κ.ά.- δείχνουν ότι ακόμα υπάρχουν φωνές που δεν δηλώνουν υπέρ της συμπερίληψης. Η παρουσία του “ΊΣΟΝ” στον εκπαιδευτικό αλλά και πολιτισμικό χάρτη της χώρας μας σημασιοδοτεί αυτό το ρεύμα της αλλαγής».
Η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντήσατε ή συναντάτε στην προσπάθειά σας;
Αννίτα: «Η σκέψη ότι η αναπηρία δεν μας αφορά. Είναι κάτι τόσο μακρινό ως αντίληψη και ως κατάσταση που δεν μπορούμε να το δούμε ως ένα θέμα που χρήζει την προσοχή μας, αλλά το αντιμετωπίζουμε ως εξαίρεση και με την απαραίτητη φιλανθρωπική νότα. Λόγω έλλειψης ενημέρωσης, δεν κατανοούμε την τυχαιότητα που διέπει τις ζωές μας και πως η δική μας “αρτιμελής” κατάσταση αποτελεί όχι μια συνθήκη υπεροχής αλλά ένα γνώρισμα της ανθρώπινης ποικιλομορφίας».
Κάτι που σας κάνει αισιόδοξους ως προς τους στόχους σας;
Αννίτα: «Ότι οι ανάπηροι μαθητές μας, οι καλλιτέχνες που συνεργαζόμαστε δεν νιώθουν καμιά έλλειψη ως προς την προσωπικότητά τους και αυτά που επιδιώκουν μέσα από την τέχνη τους και έτσι μας δίνουν την έμπνευση και την πληρότητα της συνδημιουργίας μέσα από τη συνύπαρξή μας».
Θα μοιραστείτε μαζί μας μια ξεχωριστή για εσάς στιγμή από την συμπόρευσή σας;
Άννα: «Συζητούσαμε, “σκεφτόμασταν” και ετοιμάζαμε το ΊΣΟΝ αρκετό καιρό πριν αρχίσει να λειτουργεί. Όμως, η στιγμή που ξεκίνησε το Εργαστήρι για πρώτη φορά τη λειτουργία του ήταν και η πιο σημαντική για τη μέχρι τώρα κοινή μας πορεία. Γιατί εκεί “συνειδητοποιήσαμε” πως ό,τι σχεδιάζαμε τόσο καιρό ξεκινάει να παίρνει μορφή και να υλοποιείται. Μας αρέσει να λέμε ότι εκείνη τη στιγμή επισημοποιήσαμε τον δεσμό μας!»
Τι παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στο ΊΣΟΝ;
Βασίλης: «Στο ΊΣΟΝ την τρέχουσα περίοδο ανεβαίνουν τρία θεατρικά έργα. Το “Lebensraum- Ζωτικός Χώρος” του Θανάση Τριαρίδη σε σκηνοθεσία Πηγής Δημητρακοπούλου κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 9μμ. “Ο κύριος Ρεμ” του Κώστα Λάκη σε σκηνοθεσία κι ερμηνεία Βασίλη Οικονόμου –τελευταία παράσταση τη Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου στις 9:30μμ, με ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. “Το δικό μας παραμύθι: μια μουσικός, μια καρακάξα κι ένας κάστορας” σε συγγραφή και σκηνοθεσία Ελιάνας Περηφάνου για τους μικρούς και μεγάλους θεατές κάθε Κυριακή στις 11πμ. με ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και υπερτίτλους για Κ(κ)ωφά και βαρήκοα άτομα. Τη Χριστουγεννιάτικη περίοδο το ΊΣΟΝ εκτός του παιδικού έργου θα παρουσιάσει τέσσερις μοναδικές μουσικές βραδιές στις 26,27, 28 και 29 Δεκεμβρίου στις 9μμ. Στο τραγούδι η Ρηνιώ Κουρδάκη, γνωστή από τη συνεργασία της με τοn Μάνο Χατζιδάκι και η Μπέτυ Σελίδου. Στο πιάνο συνοδεύει ο Λεονάρδος Βάλενστάιν και η Κατερίνα-Μυρτώ Φατούρου στο ακορντεόν και στην κιθάρα».
