Σε πανελλήνια πρώτη, η κωμική εξωτική όπερα των Γκίλμπερτ και Σάλιβαν, «Ο Μικάδος» (1885), παρουσιάζεται σε συμπαραγωγή με την ομάδα μουσικού θεάτρου Ραφή, στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).
Σε μουσική διεύθυνση και ενορχήστρωση του Μιχάλη Παπαπέτρου και σκηνοθεσία του Ακύλλα Καραζήση, η παράσταση παρουσιάζεται στις 21, 22, 23, 24, 27, 28, 29 και 30 Δεκεμβρίου, στις 8.30 το βράδυ.
Η απόδοση του λιμπρέτου, παραγγελία για τη συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ και της ομάδας μουσικού θεάτρου Ραφή, ανήκει σε δύο διακεκριμένους μεταφραστές, τον Γιώργο Τσακνιά, που ανέλαβε την απόδοση των πεζών μερών, και την Κατερίνα Σχινά, που απέδωσε στα ελληνικά τα μελοποιημένα μέρη.
Κοφτερή σάτιρα των κοινωνικοπολιτικών ηθών του 19ου αιώνα
Οι δημιουργοί του «Μικάδου», Ουίλιαμ Σβενκ Γκίλμπερτ και Άρθουρ Σάλιβαν, πρωτεργάτες της αγγλικής μουσικής κωμωδίας, εμπνέονται από την ατμοσφαιρική Άπω Ανατολή, για να συνθέσουν μια κοφτερή σάτιρα των κοινωνικοπολιτικών ηθών του 19ου αιώνα. Η βία, η διαφθορά, ο λαϊκισμός, η υποκρισία και ο πουριτανισμός μπαίνουν στο στόχαστρο του δαιμόνιου καλλιτεχνικού διδύμου, που στηλιτεύει με χιούμορ και ελαφράδα τα κακώς κείμενα της εποχής του.
Ο λιμπρετίστας Ουίλιαμ Σβενκ Γκίλμπερτ φέρεται να εμπνεύστηκε το θέμα του έργου από ένα γιαπωνέζικο σπαθί, που είδε αναρτημένο σε μια δημόσια βιβλιοθήκη. Την εποχή εκείνη, θίασοι από την Ιαπωνία έκαναν περιοδεία στο Λονδίνο, συμβάλλοντας στη διάδοση του εξεζητημένου οριενταλισμού που είχε ξετρελάνει το βρετανικό κοινό. Η τοποθέτηση της δράσης σε ένα απομακρυσμένο γεωγραφικό περιβάλλον διευκόλυνε τον έμπειρο συγγραφέα να μιλήσει άφοβα, για ζητήματα που ταλάνιζαν την αγγλική κοινωνία της εποχής του: τα απανωτά πολιτικά σκάνδαλα, την κατάχρηση εξουσίας, το έλλειμμα δημοκρατίας. Επιπλέον, η συγκεκριμένη επιλογή τού επέτρεπε να στηλιτεύσει με χιούμορ και εκλεκτική ειρωνεία τον άκρατο πουριτανισμό της βικτωριανής περιόδου, ανοίγοντας τον δρόμο για συγγραφείς, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Μπέρναρντ Σο.
Γίνονται δήμιοι, για να μην αποκεφαλίσουν τον εαυτό τους
Στη μαγική πολιτεία του Τιτιπού, όπου ο Μεγάλος Αυτοκράτορας (Μικάδος) είχε απαγορεύσει το κόρτε, οι ερωτύλοι ράφτες γίνονταν δήμιοι για να μην αποκεφαλίσουν τον εαυτό τους, οι βουλευτές αυτοανακηρύσσονταν σε «άρχοντες των πάντων» και τα απαγορευμένα φλερτ άνθιζαν στις πιο απίθανες εκδοχές. O συνθέτης Άρθουρ Σάλιβαν θεωρούσε τον «Μικάδο» ως το αριστούργημά του, με το οποίο πραγματοποίησε την πολυπόθητη σύζευξη ανάμεσα στην «ελαφριά» βρετανική οπερέτα και τη «σοβαρή» αγγλική όπερα, όπου το «χιούμορ, η σάτιρα, οι χαρακτήρες και η υψηλής ποιότητας μουσική συνυπάρχουν σε θαυμαστή ισορροπία».
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο «Μικάδος» απετέλεσε την απόλυτη πηγή έμπνευσης για τα μιούζικαλ των Τζορτζ και Άιρα Γκέρσουιν στο Μπρόντγουεϊ και το Χόλυγουντ. Ο ίδιος ο Τζορτζ Γκέρσουιν θεωρούσε το δίδυμο Γκίλμπερτ και Σάλιβαν πρότυπό του. Το έργο σημείωσε τεράστια επιτυχία από τον πρώτο χρόνο παρουσίασής του, το 1885 -περίπου 150 θίασοι σε όλο τον κόσμο είχαν εντάξει τον «Μικάδο» στο ρεπερτόριό τους μέχρι το τέλος εκείνης της χρονιάς-, και παραμένει ένα από τα δημοφιλέστερα έργα μουσικού θεάτρου όλων των εποχών.
Κωμικότητα σε ένα αυταρχικό καθεστώς τραγικού παραλογισμού
Ο σκηνοθέτης της παράστασης σημειώνει: «Στο Λονδίνο του 188κάτι, ένας συγγραφέας που βρίσκεται σε κρίση επισκέπτεται, ύστερα από προτροπή της γυναίκας του, μια γιαπωνέζικη έκθεση που περιλαμβάνει μουσική, θέατρο, γαστρονομία. Ο Γκίλμπερτ, διότι γι’ αυτόν μιλάμε, γράφει έως τότε λιμπρέτα, στα οποία καταλυτικό ρόλο παίζουν μάγοι και μαγικά φίλτρα. Η Άπω Ανατολή τού είναι άγνωστη. Τον βλέπουμε, λοιπόν, να παρακολουθεί Νο και Καμπούκι με μάτι ορθάνοιχτο και αντιλαμβανόμαστε πως, εκείνη τη στιγμή, γεννιέται στο μυαλό του μια ιδέα, ένα πρωτοφανές θέμα: ο “Μικάδος” – όλα αυτά συμβαίνουν στην ταινία “Η παράσταση μιας ζωής” (Topsy – Turvy) του Μάικ Λι. Έχουμε, λοιπόν, το πρώτο χαρακτηριστικό του έργου από τη γέννησή του. Ο εξωτικός απωανατολίτικος σπόρος γονιμοποιείται στο βλέμμα του κοσμοπολίτη Εγγλέζου, ένα βροχερό λονδρέζικο απόγευμα.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του έργου έχει σχέση με το θέμα του: ο Μικάδος (αυτοκράτορας) έχει απαγορεύσει οποιαδήποτε ερωτική προσέγγιση (φλερτ) εκτός γάμου, επί ποινή θανάτου. Το ότι, κάποια στιγμή, ο τελευταίος καταδικασθείς διορίζεται και δήμιος μπλοκάρει τη ρουτίνα των εκτελέσεων και δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα για την κωμωδία. Ξεκινάω από το δεύτερο: οι συνειρμοί, που γεννάει η παράλογη απαγόρευση και η απάνθρωπη τιμωρία, θα έλεγα ότι δεν είναι γιαπωνέζικης, αλλά κινέζικης και, μάλιστα, μαοϊκής απόχρωσης: το “Μεγάλο Άλμα Προς τα Εμπρός”, η περίοδος της Πολιτιστικής Επανάστασης, και τα δύο “επιτεύγματα” της μαοϊκής περιόδου, με τον τραγικό παραλογισμό τους, ξεπερνούν την όποια μυθοπλαστική υπερβολή.
Ας μου επιτραπεί να επιστρέψω στο πρώτο χαρακτηριστικό: ένας Εγγλέζος του 19ου αιώνα γράφει μια κωμωδία αγγλοσαξονικού ύφους, με ιαπωνικό θέμα, σκηνικό και αισθητική. Φυσικά, η δράση τοποθετείται σε μια άχρονη κλασική Ιαπωνία, φιλτραρισμένη από μια λογική αγγλοσαξονικά αποικιοκρατική. Ίσως, πριν από εξήντα χρόνια, αυτό το κοκτέιλ να ήταν μυθοπλαστικά δραστικό. Σήμερα όμως; Λειτουργεί κάτι τέτοιο πέραν του φολκλόρ; Αντίθετα, η τοποθέτηση της κωμικής δράσης σε ένα αυταρχικό καθεστώς ομοιομορφίας και απαγορεύσεων οξύνει τον παραλογισμό και το αστείο του έργου. Άλλωστε, το εγγλέζικο φλέγμα, η απωανατολίτικη βουβή υπερεκφραστικότητα, όπως και το ηχόχρωμα των ελληνικών του ’50, ’60 (Αυλωνίτης, Μακρής κλπ.), είναι όλα παραλλαγές του ίδιου clown – dieu. Από τα παραπάνω, που είναι σκέψεις πάνω στον “Μικάδο”, λείπει η υπέροχη μουσική του Σάλιβαν. Αυτή, όμως, θα την ακούσετε στην παράσταση».
Ταυτότητα παράστασης
Απόδοση – διασκευή: Γιώργος Τσακνιάς, απόδοση στίχων: Κατερίνα Σχινά, σκηνικά – κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη, κίνηση: Χαρά Κότσαλη, κατασκευή μάσκας: Μάρθα Φωκά. Ερμηνεύουν: Μικάδος: Μάριος Σαραντίδης, Νάνκι – Που: Θάνος Λέκκας, Κο – Κο: Δημήτρης Ναλμπάντης, Που – Μπα: Νίκος Σπανάτης, Κατίσα: Αναστασία Κότσαλη, Γιαμ – Γιαμ: Λητώ Μεσσήνη, Πίτι – Σινγκ: Λυδία Αγγελοπούλου, Πίτι – Μπα: Βαρβάρα Μπιζά. Μουσικοί: Διονύσης Βερβιτσιώτης (βιολί), Γκουίντο ντε Φλάβις (σαξόφωνο), Γιώργος Κρίμπερης (τρομπόνι), Χάρης Παζαρούλας (κοντραμπάσο), Κώστας Σερεμέτης (κρουστά), Βαγγέλης Στεφανόπουλος (πιάνο – πλήκτρα).
Πληροφορίες
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: λεωφ. Συγγρού 364 – Καλλιθέα, τηλ.: 213 0885700. Τιμές εισιτηρίων: 20, 15, 10 (φοιτητικό – παιδικό) ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: ταμεία της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ (καθημερινά: 09.00 – 21.00), καταστήματα Public, ηλεκτρονικά: tickets.public.gr.
