Στην τελετή εγκαινίων της έκθεσης με τίτλο «Δι’ αυτά πολεμήσαμεν… Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση», στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο παρέστη ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ο Πρωθυπουργός συνοδευόταν από τη σύζυγό του Mαρέβα Γκραμπόφσκι – Μητσοτάκη.
Ο κ. Μητσοτάκης σε μήνυμά του στον επιστημονικό κατάλογο της νέας έκθεσης τονίζει πως «το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελεί την ‘’κιβωτό’’ του δυτικού πολιτισμού.
Χαιρετίζω, λοιπόν, την πρωτοβουλία του να καταστήσει επίκαιρο τον δεσμό του επαναστατημένου λαού με το παρελθόν του με οδηγό επιλεγμένα αριστουργήματα της κλασικής εποχής.
Αλλά και, ταυτόχρονα, να τον επαναβεβαιώσει μέσα από δημιουργίες Ευρωπαίων καλλιτεχνών. Πρόκειται για μια συμβολή πολιτισμού που κατατίθεται ως «προοίμιο» για τη μεγάλη επέτειο του 2021».
Ο χαιρετισμός του Πρωθυπουργού στον επιστημονικό κατάλογο της έκθεσης
«Το 1821 ένα μικρό έθνος, χωρίς πολλά μέσα στη διάθεσή του, κατάφερε και πέτυχε αυτό το οποίο πολλοί θεωρούσαν αδιανόητο εκείνη την εποχή: να διεκδικήσει και τελικά να κερδίσει την ελευθερία του. Ωστόσο, η επιτυχία της Επανάστασης δεν οφείλεται μόνο στη συντονισμένη προετοιμασία της ένοπλης εξέγερσης των υπόδουλων Ελλήνων που ύστερα από αιώνες σκλαβιάς αποφασίζουν να διεκδικήσουν την ελευθερία τους.
Προικοδοτήθηκε από την ολόψυχη συμμετοχή, τις ιδέες και την οικονομική στήριξη της Διασποράς, αλλά και την προσφορά των Φιλελλήνων της εποχής. Το ενδιαφέρον των ξένων, και κυρίως των Δυτικοευρωπαίων, για τα ελληνικά πράγματα κορυφώθηκε τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον που εκπορεύθηκε, πρώτιστα, από τον θαυμασμό τους για την ελληνική αρχαιότητα και αποτυπώθηκε στα κείμενα και τα έργα τους.
Αυτήν, ακριβώς, την ιδιαίτερη σχέση του εξεγερμένου λαού με τις αρχαιότητες, μέσα από επιλεγμένα έργα της κλασικής εποχής αλλά και μεταγενέστερα έργα Ευρωπαίων δημιουργών, επιχειρεί να αναδείξει με την έκθεση «Δι’ αὐτὰ πολεμήσαμεν… Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση» το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Στην πορεία προς το εμβληματικό ορόσημο του 2021, ο εθνικός ξεσηκωμός των Ελλήνων επανατοποθετείται ως δυναμικό συμβάν με εμβέλεια ευρωπαϊκή και παγκόσμια. Και δύο αιώνες μετά, η «ατελεύτητος επανάσταση» του Σεφέρη ενσαρκώνεται στον διαρκή αγώνα του έθνους μας για την προάσπιση των αρχών της δημοκρατίας, της ελευθερίας, του κοινωνικού κράτους δικαίου και τη συμπόρευσή μας με τη Δύση.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελεί την «κιβωτό» του δυτικού πολιτισμού. Χαιρετίζω, λοιπόν, την πρωτοβουλία του να καταστήσει επίκαιρο τον δεσμό του επαναστατημένου λαού με το παρελθόν του με οδηγό επιλεγμένα αριστουργήματα της κλασικής εποχής. Αλλά και, ταυτόχρονα, να τον επαναβεβαιώσει μέσα από δημιουργίες Ευρωπαίων καλλιτεχνών.
Πρόκειται για μια συμβολή πολιτισμού που κατατίθεται ως «προοίμιο» για τη μεγάλη επέτειο του 2021. Άλλωστε, όπως έγραψε και ο Άγγλος φιλέλληνας Τζων Κητς, «μόνο η Τέχνη αιχμαλωτίζει και διαιωνίζει τη στιγμή που φεύγει, γιατί το ωραίο ζευγαρώνει με το αιώνιο».
Η έκθεση
Το γνωστό απόφθεγμα του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη προτάσσεται στον τίτλο της έκθεσης: Ο αγώνας για την ελευθερία θεμελιώθηκε όχι μόνο στην απαίτηση του ελληνικού λαού για ανεξαρτησία, αλλά και στα ιστορικά του δικαιώματα πάνω στα απαράμιλλα έργα των αρχαίων προγόνων.
Είκοσι έξι επιλεγμένες αρχαιότητες (22 μαρμάρινα γλυπτά και ανάγλυφα, 2 πήλινα αγγεία, 2 χάλκινα ειδώλια) από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου παρουσιάζονται σε έναν εκλεκτικό «διάλογο» με είκοσι έξι νεότερα έργα του 18ου και 19ου αιώνα, στην πλειονότητά τους από Ευρωπαίους δημιουργούς: 8 ζωγραφικά έργα (ελαιογραφίες και υδατογραφίες), 11 λυτά χαρακτικά, 4 εικονογραφημένες εκδόσεις και 3 τέχνεργα των διακοσμητικών τεχνών, προσωρινά δάνεια από τη Βιβλιοθήκη και τη Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη, το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών-Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία, την Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, τη Συλλογή Stephan Adler καθώς και τη Συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη.
Η έκθεση έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί γεφυρώνει τις δύο επετείους. Γεφυρώνει την επέτειο των 2500 ετών από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και τη Μάχη των Θερμοπυλών, με την Ελληνική Επανάσταση. Η Επανάσταση δεν προέκυψε ξαφνικά. Ήταν απότοκο μίας σειράς διεργασιών που σχετίζονταν με την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης, η οποία ήδη είχε αρχίσει να εντοπίζεται στους ύστερους βυζαντινούς χρόνους. Από εκεί και πέρα, τον 18ο αιώνα, ωρίμασε αυτή η διαδικασία και η Επανάσταση έρχεται σαν ένα απότοκο των πνευματικών, ιδεολογικών και πολιτικών κινημάτων της εποχής. Τον 18ο αιώνα, στην πραγματικότητα υιοθετούνται οι βασικές αξίες και αρχές της αρχαίας Ελλάδας.
Το αποκορύφωμά τους είναι η Αρετή και η Ελευθερία, έτσι όπως τεκμηριώνεται μέσα από τη νίκη των Ελλήνων στους περσικούς πολέμους. Επομένως, οι δύο επέτειοι συνδέονται μεταξύ τους και έρχεται το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο μέσα από την έκθεση αυτή, που είναι μεν αφιερωμένη στα 200 χρόνια, να αναδεικνύει όλη αυτή τη ζύμωση, η οποία έχει συντελεστεί τους προηγούμενους αιώνες, με αποκορύφωμα τον 18ο.
Στο πρώτο μέρος της έκθεσης, παρατίθενται πληροφορίες και τεκμήρια για τα επαναστατικά κινήματα που προηγήθηκαν τον 17ο και 18ο αιώνα, καθώς και για την ιδεολογική προετοιμασία του αγώνα, κατά την οποία οι αναφορές στο αρχαίο παρελθόν και την ιστορική συνέχεια του έθνους, αποτέλεσαν σταθερή συνιστώσα. Εκτίθενται έργα που σχετίζονται με τους μεγάλους Έλληνες διαφωτιστές Αδαμάντιο Κοραή και Ρήγα Φεραίο ή Βελεστινλή, καθώς και χαρακτηριστικές εκδόσεις που σηματοδότησαν την έναρξη του φιλελληνικού ενδιαφέροντος, ενώ οι αρχαιότητες που πλαισιώνουν την ενότητα παρουσιάζουν χαρακτηριστικά εικονογραφικά πρότυπα, σαν αυτά που ενέπνευσαν την εικαστική απόδοση της υποδουλωμένης Ελλάδας.
Το δεύτερο μέρος, σχολιάζει το φαινόμενο της διαρπαγής αρχαιοτήτων, ως μία από τις όψεις με τις οποίες η αρχαιοφιλία επέδρασε στη γνωριμία της Δύσης με την ελληνική αρχαιότητα προεπαναστατικά, έχοντας ολέθριες επιπτώσεις όμως στην ακεραιότητα των μνημείων. Ο επισκέπτης θα συναντήσει κάποια από τα σπαράγματα που απέμειναν μετά τη λαφυραγώγηση των αρχαίων μνημείων στην Ακρόπολη της Αθήνας, τον θησαυρό του Ατρέα στις Μυκήνες, τον ναό της Αφαίας στην Αίγινα και τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες της Αρκαδίας, πράξεις που συνέβαλαν στη συνειδητοποίηση του ελληνικού λαού ως προς τη σημασία των αρχαιοτήτων για τη συλλογική του ταυτότητα.
Το τρίτο μέρος, παρουσιάζει το φαινόμενο του φιλελληνισμού, που στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης αξιοποίησε στην τέχνη οπτικές αναφορές και εικονογραφικά μοτίβα του αρχαίου κόσμου. Διακοσμητικά τέχνεργα που διακινούνταν στα φιλελληνικά σαλόνια και αντλούσαν την έμπνευσή τους από τις μορφές αρχαίων πολεμιστών, καθώς και η παρουσίαση της σημαντικής για την καταγραφή των αρχαίων μνημείων δράσης της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής του Μοριά, αποτελούν χαρακτηριστικά εκθέματα.
Το τέταρτο μέρος, παρουσιάζει τη μέριμνα των Ελλήνων ήδη από την επαναστατική περίοδο να δημιουργήσουν τους θεσμούς που θα διαφυλάξουν και θα προστατεύσουν τα αρχαία μνημεία, συμβάλλοντας στην περαιτέρω μελέτη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Παραδείγματα από τις πρώτες συλλογές και τις ανασκαφές που διενεργήθηκαν μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, παρουσιάζονται στην ενότητα αυτή.
Η έκθεση ολοκληρώνεται με τη θεϊκή μορφή της Νίκης, εμβληματικό σύμβολο του επιτυχούς αγώνα. Αρχαίες φτερωτές νίκες θα διατρέξουν και τις επόμενες επετειακές δράσεις του Μουσείου, μεταφέροντας στο σήμερα ισχυρούς συμβολισμούς και μηνύματα για όσα κινούν και εμπνέουν τον άνθρωπο.
