Η επαρχία Σόρια στη βορειο-κεντρική περιφέρεια της Καστίλλης & Λεόν (Castilla y León) αποτελεί την επιτομή της κρίσης ερήμωσης της επαρχίας στην Ισπανία. Πάνω από το 50% των γεννηθέντων στην επαρχία ζουν τώρα έξω από αυτήν, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής (INE, Instituto Nacional de Estadística). Ένα ταξίδι στη Σόρια το αποδεικνύει: τα χωριά παρακμάζουν και τυχόν ίχνη ζωής οφείλονται μόνο στην προσωρινή εισροή επισκεπτών στις καλοκαιρινές διακοπές. Σε ορισμένες comarcas – μια διοικητική περιοχή σε μέρη της Ισπανίας – υπάρχουν λιγότεροι από δύο κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, παρόμοια με τη Λαπωνία!
Μια παρόμοια ιστορία χαρακτηρίζει το χωριό Σαρνάγκο, το οποίο φιλοξενεί μόλις επτά άτομα. Αλλά αυτό είναι ακόμα ένα μεγάλο κατόρθωμα δεδομένου ότι το χωριό εγκαταλείφθηκε το 1979. Τώρα η ένωση Amigos de Sarnago (Φίλοι του Σαρνάγκο) προσπαθεί να αναβιώσει την κοινότητα με πρωτοβουλίες που εστιάζουν στην ψηφιακή ανάπτυξη και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – κίνηση που σε άλλα αγροτικά χωριά στην Ισπανία γίνονται με πολύ αργούς ρυθμούς.
Ο Χοσέ Μαρία Καρασκόσα γεννήθηκε στο Σαρνάγκο αλλά έφυγε όταν ήταν τριών ετών. Τώρα, σε ηλικία 57 ετών, επέστρεψε και θέλει να προωθήσει το χωριό, το οποίο διαθέτει ένα εθνογραφικό μουσείο και ένα παλιό σχολείο που έχει μετατραπεί σε χώρο εργασίας με καλή σύνδεση στο διαδίκτυο, όπου οι άνθρωποι μπορούν να εργάζονται δωρεάν από απόσταση . Σύμφωνα με τον Καρασκόσα, όπως λέει στην El País, ένα κοινό πρόβλημα για τα χωριά στην Ισπανία είναι ο αριθμός των σπιτιών που έχουν εγκαταλειφθεί ή έχουν μείνει σε άθλια κατάσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ιδιοκτήτες δεν φροντίζουν τα ακίνητα ούτε τα πωλούν για να επιτρέψουν σε νέους κατοίκους να πάρουν σπίτι.
«Η ιδέα είναι να παλέψουμε έτσι ώστε να έχουμε κατοίκους 365 ημέρες το χρόνο», λέει ο ίδιος, προσθέτοντας ότι το χωριό είναι ιδανικό για όποιον σπουδάζει για εξετάσεις για να μπει στην κρατική υπηρεσία ή χρειάζεται να κάνει βιντεοκλήσεις και τηλεδιασκέψεις χωρίς διακοπή.
Η ένωση Amigos de Sarnago, που ιδρύθηκε πριν από 30 χρόνια, σχεδιάζει επίσης τη διαρρύθμιση ενός χώρου έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προσιτή δημόσια στέγαση. Κυκλοφορούν ένα περιοδικό σε περισσότερα από 200 μέλη του σε όλη την Ισπανία που χρηματοδοτούν το έργο. Όλα τα έσοδα επανεπενδύονται ξανά στην κοινότητα σε πρωτοβουλίες όπως η ασφαλτοστρώσεις δρόμων. «Γεννήθηκα εδώ και πρέπει να του δώσουμε ξανά ζωή», λέει η Μιλάγρος Χιμένεθ, μια 72χρονη κάτοικος του Σαρνάγκο.
Πάνω από 3.400 δήμοι κινδυνεύουν με ερήμωση
Το Σαρνάγκο δεν είναι το μόνο ισπανικό χωριό που μάχεται ενάντια στη λήθη. Σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας της Ισπανίας, η οποία εκτιμά τον κίνδυνο ερήμωσης σε περιοχές με βάση την πυκνότητα του πληθυσμού, την αύξηση και τη μείωση της απογραφής, από τους 8.131 δήμους που καταγράφονται από το INE, οι 3.403 βρίσκονται σε κίνδυνο.
Είναι ένα νούμερο που ανησυχεί τον Χοακίν Αλκάλδε, πρόεδρο του Εθνικού Δικτύου των Χωριών Φιλοξενίας/που σας Καλωσορίζουν (Red Nacional de Pueblos Acogedores), μια οργάνωση που συντονίζει δήμους που κινδυνεύουν από ερήμωση και τους βοηθά να λάβουν μέτρα για την προσέλκυση νέων κατοίκων. Ουσιαστικά πρόκειται για μια οργάνωση που καλεί όσους δουλεύουν με τηλεργασία να επισκεφθούν την ισπανική επαρχία και να εργαστούν σε κάποιο χωριό. Μάλιστα στον ιστότοπο υπάρχει λίστα με τα χωριά ανά αυτόνομη κοινότητα, ενώ αναφέρεται και τι ταχύτητα έχουν στο διαδίκτυο.
«Από την πανδημία, τα χωριά δίνουν μεγαλύτερη προσοχή. Οι άνθρωποι είχαν την ευκαιρία να δουν πώς είναι να εργάζεσαι εκεί», λέει, αναφερόμενος στην άνοδο της τηλεργασίας κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού.
Σύμφωνα με τον Αλκάλδε, τα χωριά που ανήκουν σε αυτήν την οργάνωση, η οποία υποστηρίζεται από τον εθνικό φορέα παροχής ηλεκτρικού δικτύου Red Eléctrica de España, πρέπει να έχουν «αξιοπρεπή σύνδεση στο διαδίκτυο», χώρους συνεργασίας και καλή φιλοξενία με υποδομές. Με αυτόν τον τρόπο, όσοι έχουν έρθει για επίσκεψη – όπως οι δεκάδες Βρετανοί τουρίστες που έφτασαν αυτό το καλοκαίρι – θα μπορούσαν να πειστούν να εγκατασταθούν εκεί για τα καλά. «Βλέπουμε ενεργητικότητα από τα χωριά», λέει.
Για το χωριό Καστιλφρίο, οπως αναφέρει η El País, η αντίσταση στην ερήμωση αφορά επίσης τη χρήση όλων των διαθέσιμων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της ανανεώσιμης ενέργειας. Αυτή η μικρή κοινότητα, η οποία φιλοξενεί μόλις 27 κατοίκους, διαθέτει σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων και ηλιακών συλλεκτών σε δημόσια κτίρια, τα οποία βοήθησαν να μειωθεί σημαντικά το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτές οι εξοικονομήσεις χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια για τη βελτίωση της σύνδεσης στο Διαδίκτυο και άλλων υπηρεσιών.
Στο Κουαρτάνγκο, ένα χωριό 441 κατοίκων στην επαρχία Αλάβα στη Χώρα των Βάσκων της Ισπανίας, υπήρχε παλιά ένα περίφημο σπα. Αυτή η τεράστια δομή, που χρονολογείται 150 χρόνια, χρησιμοποιήθηκε αργότερα με διαταγή Σαλησιανών μοναχών μέχρι που εγκαταλείφθηκε το 1990.
Αλλά η κοινότητα συγκεντρώθηκε για να ανακτήσει τον χώρο, σύμφωνα με τον δήμαρχο του χωριού, Εδουάρδο Φερνάντεθ, του Εθνικιστικού Κόμματος των Βάσκων (PNV). Χάρη στις προσπάθειές τους, ο χώρος των 5.000 τετραγωνικών μέτρων φιλοξενεί τώρα μπαρ με μηλίτη, ένα εργοστάσιο διατηρητέων και έναν συνεργατικό χώρο, και προορίζεται επίσης για κοινωνικές κατοικίες. Σύμφωνα με τον Φερνάντεθ, το έργο έφερε «απασχόληση και προβολή» στο χωριό.
Επιμέλεια:
Ελίζα Καραγιώργη, [email protected]
