Από την έντυπη έκδοση
Του Βασίλη Κωστούλα
[email protected]
Ανοιχτή πληγή για την ελληνική οικονομία αποτελούν οι επιδόσεις της ελληνικής δικαιοσύνης. Πολυνομία, αναβολές, οργανωτικές αδυναμίες και ελλείψεις σε υποδομές συνθέτουν το σκηνικό στα ελληνικά δικαστήρια, διαμορφώνοντας ισχυρό αντικίνητρο στον τομέα των επενδύσεων.
Ο μέσος όρος επίλυσης διοικητικών διαφορών στην Ελλάδα αγγίζει τις 1.500 ημέρες, καθώς εκτιμάται ότι εκκρεμούν πάνω από 400.000 αντίστοιχες υποθέσεις.
Το κόστος των καθυστερήσεων στην απονομή της δικαιοσύνης κατατάσσει την Ελλάδα στην 4η χειρότερη θέση ανάμεσα στις 47 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην 72η θέση ανάμεσα σε 189 χώρες ως προς τη διευκόλυνση που παρέχει σε επίπεδο επιχειρηματικότητας και απόδοσης δικαιοσύνης (World Bank Doing Business 2014).
Κοινή διαπίστωση αποτελεί η μεγάλη δυσκολία στην είσπραξη αποζημιώσεων από επιχειρηματίες λόγω παρέλκυσης διαδικασιών (αστική – ποινική διαδικασία).
Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι μια κακουργηματική πράξη που αφορά σε οικονομικά εγκλήματα θα καταστεί τελεσίδικη μετά την πάροδο τουλάχιστον δεκαετίας από τη μέρα που τελέστηκε.
Εμπειρογνώμονες, οι οποίοι καλούνται να εντοπίσουν τις αιτίες καθυστέρησης στην απονομή δικαιοσύνης, μιλούν για έλλειψη ικανού αριθμού δικαστών, έλλειψη αιθουσών και υποδομών, αδικαιολόγητες αναβολές, περιορισμένο ωράριο και έλλειψη μηχανοργάνωσης.
Το οικονομικό έγκλημα το οποίο προκύπτει ως το πλέον σύνηθες προς διερεύνηση από τις διωκτικές αρχές είναι η απιστία.
Ως τρέχοντα προβλήματα υπογραμμίζονται «η ανεπάρκεια στην κατάρτιση των δικαστών που χειρίζονται υποθέσεις σύνθετων οικονομικών εγκλημάτων, οι διώξεις που εδράζονται σε πολιτικούς λόγους, το αβέβαιο νομικό περιβάλλον και οι ιδιωτικοποιήσεις που έγιναν κατά παρέκκλιση διαδικασίας ακριβώς γιατί το νομικό πλαίσιο μεταβαλλόταν εν τη εξελίξει αυτής».
Ανάμεσα στις προτάσεις που έχουν κατατεθεί είναι η θέσπιση Συνταγματικού Δικαστηρίου, η κατάργηση της προκαταρκτικής εξέτασης, η πρόβλεψη χρονικού ορίου έως 6 μηνών για την ανακριτική διαδικασία σε ποινικές υποθέσεις μεγάλου οικονομικού ενδιαφέροντος και η επέκταση του ωραρίου των γραμματέων έως τις 5 μ.μ.
Βεβαίως, στο πλαίσιο της ανάπτυξης των υποδομών με στόχο την αντιμετώπιση της διαφθοράς, εισήχθη ο θεσμός του Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς με τομείς ενδιαφέροντος τις προμήθειες του Δημοσίου, τις μεγάλες αναθέσεις κατασκευαστικών και εξοπλιστικών έργων, τις χορηγήσεις δανείων από τραπεζικούς ομίλους, συμπεριλαμβανομένων και των αναδιαρθρώσεων, όπως και τις σχέσεις πολιτικών προσώπων με παράνομες δραστηριότητες.
Παράλληλα, με τους νόμους 4099/2012, 4022/2011 και 4139/2013 έχουν επέλθει βελτιώσεις σε επιμέρους ζητήματα, όπως ο περιορισμός της προκαταρκτικής εξέτασης στην πλειονότητα των πλημμελημάτων και η πρόβλεψη να μη λαμβάνονται υπ’ όψιν ανώνυμες μηνύσεις.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Βασίλη Αλεξανδρή, σημαντικοί παράγοντες στο πεδίο απονομής της ποινικής δικαιοσύνης στην Ελλάδα είναι η έλλειψη οργανωτικών υποδομών και η παραπομπή στο ακροατήριο σχεδόν όλων των υποθέσεων που έχουν αποτελέσει αντικείμενο ποινικής διερεύνησης, κατόπιν μιας μήνυσης ή μιας αναφοράς ή μιας αυτεπάγγελτης προκαταρτικής εξέτασης:
«Στη Γερμανία, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, το έτος 2009 μόλις το 27% των υποθέσεων οδηγήθηκε στο ακροατήριο. Την ίδια χρονιά καθιερώθηκε μάλιστα ο θεσμός της ποινικής διαπραγμάτευσης, που έκτοτε μείωσε έτι περαιτέρω το σχετικό ποσοστό.
Στο Πρωτοδικείο της Αθήνας, τη δεκαετία 2004-2014 κατατέθηκαν 2.239.269 δικόγραφα. Την ίδια δεκαετία εκδόθηκαν 1.429.933 αποφάσεις.
Υπάρχει διά γυμνού οφθαλμού σταθερή διαφορά μεταξύ κατατιθεμένων δικογράφων και αποφάσεων δικαστηρίων. Και τίθεται στη συνέχεια το ερώτημα: Ποια είναι σήμερα η πραγματική δύναμη των δικαστικών λειτουργών που υπηρετούν στο μεγαλύτερο δικαστήριο της χώρας;
Τα στοιχεία δίδουν την απάντηση ότι από τους 403 δικαστικούς λειτουργούς απουσιάζουν κατ’ έτος 70-80, ενώ κάποιοι πρόεδροι Πρωτοδικών απασχολούνται αποκλειστικά ως ανακριτές (στα εγκλήματα διαφθοράς).
Είναι επίσης γνωστό ότι εμφανίζονται αδυναμίες στη γραμματειακή στελέχωση των συνθέσεων μονομελών πολυμελών δικαστηρίων, αφού οι διαγωνισμοί για πρόσληψη δικαστικών υπαλλήλων έχουν αναβληθεί επ’ αόριστον».
Στο πλαίσιο διεθνούς νομικού συνεδρίου στην Αθήνα, υπό τη διοργάνωση του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου τον Ιούνιο, ο πρώην πρωθυπουργός, επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ, Παναγιώτης Πικραμμένος, τόνιζε πως «η διαπιστωμένη καθυστέρηση της απονομής δικαιοσύνης στη χώρα μας, παρά τις θετικές προσπάθειες των τελευταίων ετών, είναι ένας από τους παράγοντες που δυσχεραίνουν την προσπάθεια των επιχειρήσεων να αναπτυχθούν και να γίνουν πιο παραγωγικές».
Στο πλαίσιο αυτό, πρότεινε την ανάληψη δράσης σε τρία επίπεδα:
1. Ουσιαστική επικοινωνία και συντονισμός των τριών λειτουργιών, νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής, για την επίτευξη του -κατά το Σύνταγμα- κοινού σκοπού τους, που είναι η επίτευξη της κοινωνικής ευημερίας και η εμπέδωση του κράτους δικαίου.
2. Αποσυμφόρηση ύλης, με διατήρηση στα δικαστήρια μόνο των σημαντικών υποθέσεων. Η επίλυση των υπολοίπων θα πρέπει να γίνεται με εναλλακτικούς τρόπους και διαδικασίες. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού είναι απαραίτητη η συνεργασία του δικηγορικού σώματος.
3. Αξιοκρατία, ανάδειξη αλλά και επιβράβευση των άριστων στο δικαστικό σώμα.
«Δεν χρειαζόμαστε περισσότερη ή καλύτερη δικαιοσύνη. Χρειαζόμαστε περισσότερη και καλύτερη διοικητική υποστήριξη των δικαστών, σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα, κίνητρα για επιβράβευση των αρίστων, απλό και σταθερό νομοθετικό περιβάλλον.
Πρέπει εξάλλου να γίνει κατανοητό ότι η δικαστική ανεξαρτησία ουδόλως συνδέεται με την αξιολόγηση του δικαστικού έργου, που πρέπει να είναι διαρκής και φυσικά αδιάβλητη. Στα ίδια συμπεράσματα καταλήγει και η προσφάτως δημοσιευθείσα μελέτη της Εταιρείας Δικαστικών Μελετών».
Πάντως, σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο του ΣτΕ, Αθανάσιο Ράντο, οι ενστάσεις περί ελληνικής δικαιοσύνης εχθρικής στις επενδύσεις δεν ευσταθούν γενικά.
«Τα προβλήματα που τυχόν υπάρχουν πρέπει περισσότερο να αποδοθούν σε έναν ατελή καθορισμό των επιτρεπομένων σε κάθε περιοχή της χώρας χρήσεων γης, σε συχνές αλλαγές νομοθετικού καθεστώτος, ιδίως στον φορολογικό τομέα, και σε πλημμελή οργάνωση και λειτουργία της ελληνικής δημόσιας διοικήσεως, παρά στη δικαιοσύνη».
Ο ίδιος αναγνωρίζει ωστόσο τη συσσώρευση των υποθέσεων και τη μέση διάρκεια εκδίκασής τους ως στοιχεία που «δεν τιμούν την ελληνική διοικητική δικαιοσύνη και αυτό έχει επισημανθεί και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου».
Προτρέπει δε «να αφήσουμε να λειτουργήσουν πλήρως οι μεταρρυθμίσεις που έχουν ήδη θεσπισθεί, χωρίς την ανάγκη λήψεως νέων ουσιωδών μέτρων, με την ελπίδα ότι, σε όχι πολλά χρόνια, η κατάσταση θα προσεγγίσει το μέσο όρο των λοιπών κρατών-μελών της Ε.Ε.».
Πολυνομία
Σύμφωνα με στοιχεία τα οποία έχει συγκεντρώσει ο εταίρος της δικηγορικής εταιρείας Κυριακίδης & Γεωργόπουλος, Πάνος Αλεξανδρής, από το 1974 έχουν εκδοθεί 4.000 νόμοι, 110.000 υπουργικές αποφάσεις και 14.248 προεδρικά διατάγματα.
Εξωδικαστική επίλυση
Ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων και του ΕΒΕΑ Κωνσταντίνος Μίχαλος έχει χαρακτηρίσει στο παρελθόν ιδιαίτερα θετική εξέλιξη τη θέσπιση νέας νομοθεσίας της Ε.Ε. για την εξωδικαστική επίλυση διαφορών, υπό την έννοια ότι η προσφυγή σε ανεξάρτητους διαμεσολαβητές δίνει λύσεις και έτσι δημιουργεί αίσθηση ασφάλειας στον καταναλωτή, ενθαρρύνει τις διασυνοριακές αγορές και δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες για τις εμπορικές επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη.
Ο ίδιος τονίζει ότι η ενίσχυση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης σε διασυνοριακό επίπεδο έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, μια χώρα που στηρίζεται για την ανάπτυξή της στον κατ’ εξοχήν εξωστρεφή κλάδο του τουρισμού, με τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Καταναλωτή να συμβάλλουν στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας η οποία αντιμετωπίζει καταναλωτές και επιχειρήσεις ως ισότιμους κρίκους της ίδιας αλυσίδας. «Με ξεκάθαρα δικαιώματα και υποχρεώσεις, με κοινό μέτωπο απέναντι σε ανεύθυνες και αθέμιτες πρακτικές, με κοινό όφελος από τη λειτουργία του υγιούς ανταγωνισμού στο πλαίσιο μιας δυναμικής αγοράς».
Σημειωτέον, φορείς όπως το Ελληνογερμανικό Επιμελητήριο έχουν συνεισφέρει στη δημιουργία του Οργανισμού Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης με στόχο την ταχεία και αποτελεσματική εξωδικαστική επίλυση επιχειρηματικών διαφορών.
