Η ραγδαία αυξανόμενη χρήση φωτοβολταϊκών πλαισίων για την ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, οδηγεί επιτακτικά στην εφαρμογή των κανόνων ορθής διαχείρισης και ανακύκλωσής τους όταν αυτά απορρίπτονται.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΙRENA) προειδοποιεί ότι «μέχρι το 2050 θα έχουμε βουνά ολόκληρα από φωτοβολταϊκά που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους, αν δεν ξεκινήσουμε άμεσα να στήνουμε ολοκληρωμένες αλυσίδες ανακύκλωσης». Οι ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να προνοούν για το θέμα αυτό. Για παράδειγμα, η Γαλλία εγκαινίασε πρόσφατα μια βιομηχανική μονάδα ανακύκλωσης των ηλιακών πάνελ, η οποία θα εκμεταλλεύεται το 99% των υλικών παλιών φωτοβολταϊκών.
Στην Ελλάδα πρόσφατα, κάποιες μονάδες ανακύκλωσης ΑΗΗΕ αναπτύσσουν βιομηχανικό εξοπλισμό και δραστηριότητα για την ανακύκλωση Φ/Β πλαισίων, και αυτό είναι σημαντικό.
Η αναγκαιότητα και οι προοπτικές για την Ελλάδα
Λόγω της ηλιοφάνειάς της, η Ελλάδα έχει ένα μεγάλο αριθμό εγκατεστημένων Φ/Β πλαισίων. Στην τελευταία έκθεση του παγκόσμιου think tank για θέματα ενέργειας Ember, η χώρα μας κατατάσσεται δεύτερη παγκοσμίως στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω Φ/Β.
Σύμφωνα με το Αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, στο διάστημα 2014-2023 διατέθηκαν στην ελληνική αγορά 240.000 τόνοι Φ/Β πλαισίων, εκ των οποίων οι 225.000 τόνοι στην τριετία (2020-2023). Οι ενεργειακοί στόχοι για το 2030 προβλέπουν περισσότερα (300.000-400.000 τόνους). Οφείλουμε συνεπώς να διασφαλίσουμε την ορθή διαχείριση και ανακύκλωση των αποβλήτων τους: αφενός γιατί η απόρριψη σε χώρους ταφής ή ανεξέλεγκτα, ζημιώνει το περιβάλλον, αφετέρου γιατί η ανάκτηση υλικών, όπως γυαλί, πυρίτιο, ή μετάλλων, όπως ασήμι, χαλκός, αλουμίνιο, εξοικονομεί πρώτες ύλες.
Νομοθεσία & Ευθύνη Παραγωγού
Σύμφωνα με τη ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία (οδηγία 2012/19/ΕΚ) , η οργανωτική και οικονομική (χρηματοδοτική) ευθύνη εκπλήρωσης των υποχρεώσεων διαχείρισης αποβλήτων ΗΗΕ ανατίθεται στους παραγωγούς του προϊόντος, και μάλιστα , όχι όταν το προϊόν καταστεί απόβλητο αλλά όταν το προϊόν διατίθεται πρώτη φορά στην ελληνική αγορά.
Οι παραγωγοί, νομικά ή φυσικά πρόσωπα, όπως ορίζονται στο αρθ. 11 του ν. 4819/2021, βαρύνονται με την ευθύνη χρηματοδότησης της ανακύκλωσης μέσω του εγκεκριμένου Συστήματος (ΣΣΕΔ) στο οποίο οφείλουν να συμμετέχουν και να καταβάλλουν την χρηματική εισφορά ανακύκλωσης .
Ως προς την Ανακύκλωση Φωτοβολταϊκών πλαισίων, από το έτος 2020, ο παραγωγός οφείλει να συμβάλλεται με το φορέα ΣΣΕΔ ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ, να εγγράφεται και να καταχωρεί στοιχεία του ίδιου και ποσότητες πωληθέντων προϊόντων του στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών (ΕΜΠΑ) του ΕΟΑΝ και να καταβάλλει αντίστοιχη χρηματική εισφορά ανακύκλωσης στο ΣΣΕΔ, όπως ορίζεται στις, ΚΥΑ 23615/2014, ΥΑ 181504/2016 και στον ν. 4819/2021.
Για τα διατεθέντα προ του 2020 φ/β πάνελ, που δεν έχουν καλυφθεί με προηγούμενη εισφορά παραγωγού, η ευθύνη χρηματοδότησης της συλλογής- διαχείρισης των αποβλήτων αυτών, βαρύνει τον τελικό χρήστη, κάτοχο ή παραγωγό.
Ανάγκη Συμμόρφωσης των Υπόχρεων
Σήμερα στην Ελλάδα μόνο 40 από τις περίπου 340 επιχειρήσεις (υπόχρεοι παραγωγοί) έχουν συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις χρηματικής εισφοράς στα νέα Φ/Β πλαίσια που τοποθετούν στην Ελληνική αγορά. Αυτό δημιουργεί σοβαρό έλλειμμα χρηματοδότησης για τη διαχείριση των ηλιακών αποβλήτων. Ενδεικτικά, το 2023 εγκαταστάθηκαν περίπου 2,6 εκατομμύρια Φ/Β αλλά μόλις το 5% αυτών καλύφθηκε από χρηματοδότηση για ανακύκλωση.
Είναι άξιο να τονιστεί ότι το συνολικό κόστος διαχείρισης ενός αποβλήτου φωτοβολταϊκού πλαισίου είναι σημαντικά υψηλότερο από την αρχική εισφορά ανακύκλωσης, καθιστώντας έτσι οικονομικά και περιβαλλοντικά πιο συμφέρουσα τη συμμόρφωση με τις προβλεπόμενες διαδικασίες.
Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η χρηματοδότηση για τη διαχείρισή τους από το ΣΣΕΔ, και η υποχρέωση παραγωγού σύμφωνα με τη αρχή Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού, έτσι εκπληρώνεται. Επιπλέον, δεν προσβάλλεται ο ανταγωνισμός στην αγορά αλλά και ενισχύονται οι εθνικοί στόχοι ανακύκλωσης.
Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή της ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ Α.Ε. κ. Δημήτρη Χριστογιαννόπουλο, δεδομένου ότι μέχρι πρότινος τα συλλεχθέντα απόβλητα πάνελ αποστέλλονταν στην Ιταλία για επεξεργασία, το κόστος διαχείρισης ήταν ιδιαίτερα υψηλό, κυρίως λόγω των δαπανών μεταφοράς. Σήμερα, με την εγκατάσταση και την επικείμενη λειτουργία μονάδων επεξεργασίας στην Ελλάδα (Στερεά Ελλάδα, Δυτική Μακεδονία, Κρήτη) η διαχείρισή τους θα είναι πιο αποδοτική και βιώσιμη .
Η συμβολή της ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ Α.Ε. στην ανάπτυξη της Ανακύκλωσης Φ/Β στην Ελλάδα.
Η ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ AE ως αρμόδιος φορέας για την οργάνωση πανελλαδικά της διαχείρισης ΑΗΗΕ από το 2009 και μόνος εγκεκριμένος φορέας από το 2020 για την διαχείριση φωτοβολταϊκών πλαισίων, έχει κεντρικό ρόλο στην προώθηση της ανακύκλωσης των αποβλήτων αυτών στην Ελλάδα.
Από το 2011 η ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ Α.Ε. είναι μέλος του WEEE Forum (Waste Εlectrical and Εlectronic Εquipment), του μεγαλύτερου συνδέσμου παγκοσμίως ο οποίος εκπροσωπεί 50 ΣΕΔ και πλέον παγκοσμίως, για τη διαχείριση ΑΗΗΕ.
Παρακολουθεί το ευρωπαϊκό περιβάλλον και τις προκλήσεις της ελληνικής αγοράς, τις οποίες έχει αναδείξει προς τις αρμόδιες αρχές και φορείς (Υ.Π.ΕΝ., ΕΟΑΝ, ΡΑΑΕΥ, ΕΠΑΝ, ΕΕΔΣΑ, κ.ά), διατυπώνοντας ζητήματα όπως:
- την τήρηση του Εθνικού Μητρώου Παραγωγού (ΕΜΠΑ) και τη διασύνδεση αυτού με το ΓΕΜΗ ή και άλλα μητρώα για τον έλεγχο/εποπτεία των υπόχρεων δραστηριοτήτων και προϊόντων
- την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας σε Δημόσιες και Ιδιωτικές Συμβάσεις ή συναλλαγές
- τις επιπτώσεις της μη συμμόρφωσης των υπόχρεων
- τη σημασία των ελέγχων νομιμότητας από τις Αρχές
- την προσβολή του ανταγωνισμού και τις ανισότητες στην αγορά από την επιλεκτική εφαρμογή των προβλεπόμενων
Το Έργο της ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ Α.Ε. σε αριθμούς
Από το 2020 μέχρι σήμερα η ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ
- Έχει ενημερώσει σχεδόν το σύνολο των υπόχρεων επιχειρήσεων/παραγωγών για τις νόμιμες υποχρεώσεις τους
- Έχει συλλέξει περισσότερους από 400 τόνους φωτοβολταϊκών πλαισίων.
- Έχει συλλέξει περίπου 20.000 Φ/Β πλαίσια από όλη την ελληνική επικράτεια, συμπεριλαμβανομένων και των αγροτικών και ημιαστικών περιοχών της χώρας.
Από τα παραπάνω, έχει επιτευχθεί
- 85% ανάκτηση υλικών.
- 14% ενεργειακή αξιοποίηση.
- μόλις 1% των υλικών σε ταφή.
Όπως επισημαίνει ο κ. Χριστογιαννόπουλος,«Στους στόχους του φορέα μας είναι η υπεύθυνη διαχείριση των φωτοβολταϊκών αποβλήτων μεταξύ και των λοιπών ΗΗΕ . Εργαζόμαστε συστηματικά γι΄αυτό, μέσα από ένα διευρυμένο δίκτυο διαχείρισης και σε συνεργασία με τους αρμόδιους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, ώστε κάθε φ/β πλαίσιο ή προϊόν ΗΗΕ να έχει μια βιώσιμη και αξιοποιήσιμη δεύτερη ζωή» .
Τέλος, για να μεγιστοποιηθεί το πρόγραμμα ανακύκλωσης, απαιτείται η συμμόρφωση όλων των εμπλεκόμενων. Οι παραγωγοί και οι τελικοί χρήστες φέρουν σημαντική ευθύνη, καθώς και οι λοιποί εμπλεκόμενοι διακινητές, έμποροι, κτλ., διασφαλίζοντας ότι τα προϊόντα που διαθέτουν στην αγορά ή χρησιμοποιούν, εντάσσονται σε ένα εγκεκριμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων.
