Η έγκριση των 47 επενδυτικών έργων από την Κομισιόν που αφορούν τις κρίσιμες πρώτες ύλες στο πλαίσιο της στρατηγικής CRM Act από τα κράτη-μέλη, στα οποία συμπεριλαμβάνεται το καθετοποιημένο έργο της METLEN για την εξόρυξη βωξίτη, την επέκταση της μονάδας παραγωγής αλουμίνας και την παραγωγή 50 ΜΤ Γαλλίου δημιουργούν νέα δεδομένα για τον εξορυκτικό κλάδο και τη μεταλλουργία στην Ευρώπη και την Ελλάδα, ειδικά μάλιστα όταν η παραγωγική δυναμική της εταιρειας επεκτείνεται στο σκάνδιο και το γερμάνιο.
Ωστόσο οι προκλήσεις παραμένουν και είναι αρκετά αυτά που πρέπει να γίνουν προκειμένου να εμπεδωθεί και να επιβεβαιωθεί στην πράξη το κλίμα αισιοδοξίας που δημιουργείται, όπως τονίζουν οι ειδικοί του χώρου. Χρηματοδότηση, αδειοδοτήσεις και ενεργειακό κόστος αποτελούν τους καθοριστικούς παράγοντες για την πορεία και την επιτυχία των συγκεκριμένων έργων.
Η Κομισιόν υποστηρίζει πως η αναγνώριση των 47 Στρατηγικών Επενδύσεων στο πλαίσιο του CRM Act ανοίγει τον δρόμο για ταχύτερες αδειοδοτικές διαδικασίες, πρόσβαση σε ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις και ενισχυμένη στήριξη από την Ε.Ε. Ωστόσο μέχρι στιγμής δεν έχει προσδιοριστεί κανένα συγκεκριμένο σχέδιο χρηματοδότησης για τα έργα αυτά, υπάρχουν πολλά ανοιχτά θέματα στις αδειοδοτήσεις αυτών των έργων στα κράτη-μέλη, ενώ το ενεργειακό κόστος πλήττει την ευρωπαϊκή βιομηχανία και απειλεί την εξορυκτική και μεταλλευτική δραστηριότητα.
Στρατηγική METLEN
Από την πλευρά της η ΜETLEN παραμένει σταθερή στη στρατηγική της στο μεταλλευτικό τομέα και προχωρά στην εντατικοποίηση της μεταλλουργικής της δραστηριότητας με χρονικό ορίζοντα τριετίας, με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχής της στον εφοδιασμό της Ευρώπης με κρίσιμες πρώτες ύλες.
Το 2028 η εταιρεία θα είναι έτοιμη να καλύψει με την παραγωγή της τις ανάγκες της Ευρώπης για γάλλιο και στο ενδιάμεσο ετοιμάζεται να εντάξει στην παραγωγική της δυναμική το σκάνδιο και γερμάνιο που αποτελούν κρίσιμες πρώτες ύλες για τη βιομηχανία και την άμυνα της Ευρώπης, εδραιώνοντας την παρουσία της ως στρατηγικός κόμβος μεταλλουργίας και κρίσιμων πρώτων υλών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η METLEN έχει ήδη προχωρήσει το πιλοτικό έργο εξαγωγής και εξευγενισμού σκανδίου από τα κατάλοιπα βωξίτη και στοχεύει στην ανάπτυξη και υιοθέτηση τεχνολογιών που θα επιτρέψουν την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των συγκεκριμένων καταλοίπων.
Σύμφωνα με πληροφορίες, τα πρώτα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι είναι εφικτή η εκλεκτική εκχύλιση σκανδίου από τα κατάλοιπα βωξίτη με τη μέθοδο της ΜΕTLEN και παράγει ικανοποιητικό συμπύκνωμα που συνιστά σημαντική αύξηση της συγκέντρωσης του σκανδίου, γεγονός που μειώνει τις απαιτήσεις για τα επόμενα στάδια εξευγενισμού και παραγωγής του, καθιστώντας εφικτή και βιώσιμη τη συγκεκριμένη δραστηριότητα από την πλευρά της ελληνικής εταιρείας, η οποία καθίσταται καθόλα ανταγωνιστική και υπολογίσιμη δύναμη για την κάλυψη των αναγκών της Ευρώπης και στη συγκεκριμένη κρίσιμη πρώτη ύλη, απαραίτητη στη σύγχρονη βιομηχανία, τεχνολογία, πράσινη ενέργεια αλλά και την άμυνα.
Αντίστοιχη είναι και η προσπάθεια για την παραγωγή γερμάνιου, που αποτελεί καθοριστική πρώτη ύλη για τις στρατιωτικές συσκευές και τις αμυντικές ανάγκες.
Σύμφωνα με πληροφορίες η METLEN έχει καταθέσει πρόταση να ενταχθεί η επένδυσή της για εξόρυξη βωξίτη και ενίσχυση της παραγωγής αλουμίνας και γαλλίου στο Innovation Fund.
Όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΜETLEN Ευάγγελος Μυτιληναίος κατά την επίσκεψη του Εκτελεστικού Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Stéphane Séjourné στο εργοστάσιο “Αλουμίνιον της Ελλάδος” της εταιρείας, αμέσως μετά την ανακοίνωση των 47 στρατηγικών επενδύσεων του CRM Act, «έχουν περάσει πάνω από 3 χρόνια που προσπαθούμε να καλέσουμε έναν Επίτροπο από τις Βρυξέλλες να έρθει να επισκεφθεί το εργοστάσιό μας, να του εξηγήσουμε τι κάνουμε εδώ, πώς το κάνουμε και πώς βλέπουμε το μέλλον. Σήμερα έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε τον Εκτελεστικό Αντιπρόεδρο κ. Séjourné, ο οποίος βρίσκεται μαζί μας για να δει πώς πρόκειται να παράγουμε το Γάλλιο που έχει τόσο μεγάλη ανάγκη η Ευρώπη –και ο κόσμος– σε αυτή τη γεωπολιτικά ταραχώδη περίοδο. Θέλω να τονίσω ότι σε αυτό το εργοστάσιο βρισκόμαστε πάντα στην πλευρά της καινοτομίας, πάντα στην πρώτη γραμμή της ανταγωνιστικότητας, που είναι ακριβώς και το χαρτοφυλάκιό σας, Επίτροπε: βιωσιμότητα – απανθρακοποίηση και ανταγωνιστικότητα». Και συμπλήρωσε λέγοντας «επιτρέψτε μου να σας πω κάτι: ανταγωνιστικότητα για ένα εργοστάσιο μεταλλουργίας στην Ευρώπη σημαίνει ενέργεια. Και η ενέργεια είναι ένα ζήτημα που μέχρι στιγμής δεν έχει λάβει την προσοχή που του αρμόζει από την Επιτροπή. Γι’ αυτό, με την παρουσία σας εδώ –για την οποία σας ευχαριστώ θερμά– σας ζητώ να χρησιμοποιήσετε όλη σας τη δύναμη και την επιρροή ώστε να αλλάξει η νοοτροπία της Επιτροπής και να αλλάξει η βιομηχανία».
Ο κ. Sejourne δήλωσε πως «είναι πολύ σημαντικό για το σώμα των Επιτρόπων, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να αλλάζει τον ρυθμό με τον οποίο βλέπει τα πράγματα, να αλλάζει τον ρυθμό με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να ενισχύει τα έργα τα οποία είναι σημαντικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα οποία θα μειώσουν και την εξάρτησή μας. Και διαλέξαμε το έργο της METLEN, αυτή τη νέα γραμμή παραγωγής εδώ, γιατί έτσι θα μπορούμε να καλύψουμε το 30% της ευρωπαϊκής παραγωγής, των ευρωπαϊκών αναγκών. Σήμερα η Ευρώπη εξαρτάται για το Γάλλιο κατά 98% από εξαγωγές εκτός της Ευρωπαϊκής ηπείρου, σε ότι έχει να κάνει με τα διάφορα προϊόντα εξόρυξης, ενώ για την αλουμίνα εξαρτάται κατά 87% πάλι από ξένες πηγές, εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εμείς θέλουμε να έχουμε την πολιτική για την Ευρωπαϊκή κυριαρχία και ως εκ τούτου είναι μεγάλη μας επιθυμία να στηρίξουμε αυτό το έργο».
Από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας, σύμφωνα με τον υπουργό Ανάπτυξης Τ. Θεοδωρικάκο, «έχει προχωρήσει η νομοθέτηση και δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για τις επενδύσεις σε κρίσιμες πρώτες ύλες στη χώρα μας και η αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Ανάπτυξης έχει ήδη χαρακτηρίσει την επένδυση της METLEN ως εμβληματική. Ταυτόχρονα, είναι σε πλήρη εξέλιξη όλες οι απαραίτητες διαδικασίες για να υποστηριχθεί και με απόφαση της διυπουργικής επιτροπής των στρατηγικών επενδύσεων. Είναι σαφές ότι η ενίσχυση της βιομηχανίας είναι κρίσιμη προτεραιότητα για τη διαμόρφωση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου για την οικονομία μας».
Ενεργειακό κόστος και προτάσεις Eurometaux – Τα αδιέξοδα της Ευρώπης
Στο μεταξύ την ανάγκη για την υιοθέτηση αποδοτικότερης ενεργειακής και βιομηχανικής πολιτικής τόνισε για μία ακόμη φορά τον Ιανουάριο 2025 η Eurometaux η ένωση που εκπροσωπεί τους βιομηχανικούς κλάδους μη-σιδηρούχων μετάλλων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των μεταλλείων, των μεταλλουργιών, της μεταποίησης και της ανακύκλωσης των βασικών μετάλλων, των πολύτιμων μετάλλων και των δευτερευόντων μετάλλων, στην οποία ηγείται ο Ευάγγελος Μυτιληναίος.
Σε ένα κείμενο σελίδων με τίτλο «Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα μέταλλα κατάλληλο για την ενέργεια και την ψηφιακή μετάβαση και άμυνα της Ευρώπης: Κάλεσμα για επείγουσα και διαρκή δράση» η Eurometaux ζητά για μία ακόμη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για να επανέλθουν στην παραγωγή 20 ευρωπαϊκές βιομηχανικές εγκαταστάσεις μη σιδηρούχων μετάλλων που έκλεισαν και να επενδύσουν στην ανάπτυξη 10 νέων ορυχείων για μη σιδηρούχα μέταλλα και 15 νέες εγκαταστάσεις επεξεργασίας και 15 νέες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Ευρώπης για τις κρίσιμες πρώτες ύλες έως το 2030.
Στις προτάσεις της Eurometaux περιλαμβάνονται η άμεση αντιμετώπιση του υψηλού κόστους ενέργειας για Βιομηχανίες Εντάσεως Ενέργειας , η εφαρμογή αντιστάθμισης έμμεσου κόστους πέραν του 2030, υιοθέτηση στοχευμένων μέτρων που διευκολύνουν την πρόσβαση σε διεθνή ανταγωνιστική ηλεκτρική ενέργεια, ελαχιστοποίηση του ρυθμιστικού κόστους και του κόστους αγοράς για τις εγκαταστάσεις μη σιδηρούχων μετάλλων μέσω της μείωσης των τελών δικτύου, των φόρων.
Αξίζει να σημειωθεί πως στην ερώτηση γιατί η ηγεσία της Ευρώπης δεν κατανοεί τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες ειδικά λόγω του ενεργειακού ζητήματος, οι άνθρωποι του χώρου της μεταλλουργίας τονίζουν πως η δυσκολία κατανόησης δεν αφορά μόνο το υψηλό επίπεδο της ευρωπαϊκής ηγεσίας αλλά και τα μεσαίου επιπέδου στελέχη, γεγονός που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Όπως χαρακτηριστικά λέγεται «η Ευρώπη είναι πλέον αντιμέτωπη με τα αδιέξοδά της».
Ευρώπη και Ελλάδα
Σύμφωνα με τον Δρ Πέτρο Τζεφέρη, Γενικό Διευθυντή Ορυκτών Πρώτων Υλών του Υπ. Περιβάλλοντος & Ενέργειας η EE ενέκρινε τελικά, για πρώτη φορά, έναν κατάλογο 47 στρατηγικών έργων (από τα 170 που ήταν το σύνολο των αρχικών αιτημάτων) κάτι που αποτελεί σαφή ένδειξη ότι ο Ευρωπαϊκός Μεταλλευτικός Κλάδος είναι, παρά τις δυσκολίες, ενεργός και ετοιμοπόλεμος.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Τζεφέρης, το καίριο ερώτημα είναι κατά πόσον τα ανωτέρω 47 έργα θα καταφέρουν να αδειοδοτηθούν και να υλοποιηθούν με ορόσημο το 2030, συμβάλλοντας στους στόχους του CRM Act. Κι αυτό διότι υπάρχουν σημαντικά ανασταλτικά ζητήματα με τα οποία ο Κανονισμός δεν καταπιάνεται και ουδόλως έχουν επιλυθεί.
Τα ζητήματα αυτά αφορούν τη χρηματοδότηση των έργων καθώς και την αδειοδότηση και πιο συγκεκριμένα την Περιβαλλοντική Αδειοδότηση και την κοινωνική άδεια. Η αναγνώριση έργων ως στρατηγικών δεν σημαίνει αυτόματα και την επιλεξιμότητα ένταξης σε προγράμματα χρηματοδότησης.
Τα συγκεκριμένα έργα είναι τόσο εντάσεως κεφαλαίου όσο και καινοτόμων δράσεων και επιπλέον έχουν μεγάλο επενδυτικό και γεωπολιτικό ρίσκο. Η Minerals Security Partnership (MSP) είναι μια παγκόσμια πρωτοβουλία προς την κατεύθυνση αυτή με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, με στόχο την ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού κρίσιμων ορυκτών. Σε αυτήν συμμετέχουν οι ΗΠΑ και 15 χώρες εταίροι, μεταξύ των οποίων και η ΕΕ.
Η MSP συμπληρώνει κι ενισχύει την πλατφόρμα Global Gateway στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων της ΕΕ με τρίτες χώρες. Εντούτοις, η χώρα μας για την ώρα στηρίζεται μόνο στην χρήση ευρωπαϊκών ταμείων, τα οποία όμως εστιάζουν σε άλλους τομείς κι ακόμη έχουν όρους και “πειθαρχίες” που ενίοτε είναι αποτρεπτικές για τον εξορυκτικό τομέα. Το Ταμείο Ανάκαμψης ολοκληρώνεται το 2026 χωρίς να διαφαίνονται σημεία για τυχόν παράτασή του. Το Ταμείο Συνοχής έχει ήδη χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα κεφάλαιά του ενώ το Ταμείο Εκσυγχρονισμού έχει ειδικό όρο που δυστυχώς “αποκλείει” εξαρχής τις μεταλλευτικές επενδύσεις.
Ο κ. Τζεφέρης τονίζει ότι η ιδανική λύση, όπως έχει προτείνει πρώτη η Ελλάδα μέσω του εκπροσώπου της στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κρίσιμων Πρώτων Υλών, κ. Α. Αϊβαλιώτη, ΓΓΕΟΠΥ ΥΠΕΝ, θα ήταν να ιδρυθεί Ειδικό Ταμείο για τα Critical Raw Materials (CRM Fund), το οποίο θα συμβάλλει στην συνέχιση της πολιτικής για πράσινη και ψηφιακή μετάβαση καθώς και την ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής για την επόμενη προγραμματική περίοδο. Για το αδειοδοτικό ζήτημα επισημαίνεται ότι στο πλαίσιο του CRMact η ΕΕ προτείνει αυστηρές προθεσμίες σύντμησης σε σχέση με τους χρόνους των μέχρι σήμερα αδειοδοτήσεων (το ορόσημο είναι το ανώτερο μέχρι 27 μήνες, άρθρο 10 του Κανονισμού).
Στην Ελλάδα ωστόσο τo μεγαλύτερο “πρόβλημα” δεν είναι ούτε η τεχνική αδειοδότηση και η τυχόν «πολυπλοκότητα» των έργων ούτε η αποτελεσματικότητα των αρμοδίων υπηρεσιών. Ο Μεταλλευτικός Κώδικας που συζητείται διαρκώς η παλαιότητά του και η ανάγκη εκσυγχρονισμού του, επικαιροποιείται ήδη από ειδική ομάδα του ΥΠΕΝ με στόχο να γίνει περισσότερο συμβατός με το σημερινό διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον χωρίς όμως εκπτώσεις αναφορικά σε θέματα ασφαλείας και εθνικής κυριαρχίας. Όμως τα πλέον κρίσιμα ζητήματα που μπορεί να οδηγήσουν από σημαντική καθυστέρηση μέχρι και αναστολή των επενδυτικών σχεδίων είναι κυρίως η περιβαλλοντική αδειοδότηση και η λεγόμενη κοινωνική άδεια η οποία συνδέεται με την συναίνεση των τοπικών κοινωνιών για την για την εξορυκτική δραστηριότητα.
Στα προσκόμματα που συναντά ο εξορυκτικός κλάδος ειδικά στο θέμα των αδειοδοτήσεων εστιάζει ο Μ. Κωνσταντινίδης, Πρώην Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντινίδη, πώς είναι δυνατόν να ωφεληθεί ο κλάδος «όταν για να πάρουμε μια ΑΕΠΟ ώστε να ξεκινήσουμε την έρευνα μπορεί να απαιτηθούν τρία με τέσσερα χρόνια. Όταν για να πάρουμε μια δεύτερη ΑΕΠΟ, μετά τη ολοκλήρωση της έρευνας, ώστε να ξεκινήσουμε την εκμετάλλευση να απαιτηθούν άλλα πέντε χρόνια. Όταν πολύ πιθανόν ένας οποιοσδήποτε να μην σε θέλει στον περίγυρο του (ΝΙΜΒΥ) και να προσφύγει κατά των ΑΕΠΟ στο ΣτΕ. Όταν μετά από κάθε ΑΕΠΟ θα πρέπει να ζητάς έγκριση Τεχνικής Μελέτης από την Διοίκηση. Όταν ισχύει ένας Μεταλλευτικός Κανονισμός που απαιτεί έγκριση από την Διοίκηση της Οργανωτικής δομής της εταιρίας. Όταν ισχύει ένα Προεδρικό Διάταγμα για τις άδειες χειριστών μηχανημάτων (ΠΔ 113/2012), που περισσότερο μοιάζει με διαφημιστικό φυλλάδιο εταιριών παραγωγής μηχανολογικού εξοπλισμού, το οποίο κατατάσσει τα μηχανήματα έργου αλλοπρόσαλλα, απαιτώντας εξωφρενικής διάρκειας χρονικό διάστημα εργασίας ως βοηθού πριν την τελική εξέταση. Με αποτέλεσμα σήμερα ενώ η ανεργία είναι πάνω από 9% στην χώρα μας να μην υπάρχουν διαθέσιμοι χειριστές μηχανημάτων έργου».
Καταλήγοντας ο κ. Κωνσταντινίδης επισημαίνει πως για να έχει θετικό αποτέλεσμα το CRM Act θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα προσκόμματα που αναφέρθηκαν και πολλά άλλα ακόμη.
