Ανάπτυξη εφαρμογών και υπηρεσιών, δημιουργία νέων προϊόντων, βελτίωση της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας των επιχειρήσεων και βοήθεια στη λήψη των αποφάσεων τους, είναι μερικοί από τους τομείς που δυνητικά βοηθούν τα δεδομένα του δημοσίου.
Βάσει εκτιμήσεων της Κομισιόν η αξία της οικονομίας των δεδομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα αυξηθεί από 301 δις. ευρώ το 2018 σε 829 δις. μέχρι το τέλος του 2025.
Στην αναπτυξιακή αυτή δυναμική εντάσσεται η πράξη (Κανονισμός) της Επιτροπής για τη διακυβέρνηση δεδομένων στον δημόσιο τομέα, όπου η αξιοποίηση των παραγόμενων data παραμένει μέχρι τώρα περιορισμένη. Το 80% των βιομηχανικών δεδομένων, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κομισιόν, δεν χρησιμοποιούνται και ο Κανονισμός θα δημιουργήσει πρόσθετο ΑΕΠ ύψους 270 δις. ευρώ έως το 2028.
Ο Κανονισμός για τη διακυβέρνηση των δεδομένων υιοθετείται στο εθνικό δίκαιο της Ελλάδας με το σχέδιο νόμου του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης υπό τον τίτλο «Μέτρα εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) 2022/868 (πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων) – Ορισμός αρμόδιας αρχής για την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΕ) 2024/903 (Κανονισμός για τη διαλειτουργική Ευρώπη) – Ηλεκτρονική εφαρμογή my street και λοιπές ρυθμίσεις προώθησης του ψηφιακού μετασχηματισμού» που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση έως 4 Μαρτίου.
«Για τον ιδιωτικό τομέα τα δεδομένα του δημοσίου έχουν τεράστια σημασία» επισημαίνει στη «Ν» ο Νίκος Χριστοδούλου, Technology and Transformation Leader της Deloitte και προσθέτει: «Με τη χρήση τους είναι δυνατόν να δημιουργηθούν πλήθος από εμπορικές εφαρμογές και υπηρεσίες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μια εταιρία δύναται να βελτιώσει τη λειτουργία της, να μειώσει τα κόστη της και να γίνει αποτελεσματικότερη, όπως π.χ. μια μεταφορική χρησιμοποιώντας στατιστικά στοιχεία της κίνησης.
Εφαρμογές μπορούν να κατασκευαστούν, μεταξύ άλλων, για την ενημέρωση όσο αφορά τον καιρό, πρόγνωση π.χ. σε πραγματικό χρόνο με τα δεδομένα της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, στη γεωργία με τη χρήση data για το ύψος του νερού από τις βροχοπτώσεις και πολλές άλλες.
Επίσης τα στατιστικά υγείας έχουν μεγάλη σημασία για τις ασφαλιστικές και φαρμακευτικές εταιρίες. Όλα τα παραπάνω βεβαίως οφείλουν να προχωρήσουν χωρίς να παραβιάζεται η ιδιωτικότητα του πολίτη. Τα data, όπως είναι σαφές, θα παρέχονται χωρίς αναφορά των προσωπικών στοιχείων κάτι που οφείλει να το διασφαλίσει το θεσμικό πλαίσιο για τη χρήση των δεδομένων του δημοσίου.»
Η χρήση των δημόσιων data δεν εξαντλείται σε μερικά παραδείγματα και προφανώς όσο αναπτύσσονται οι αναγκαίοι μηχανισμοί τόσο θα εμφανίζονται και νέα πεδία επιχειρηματικών δράσεων.
Εκτός από την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και εφαρμογών οι επιχειρήσεις μπορούν να χρησιμοποιήσουν δημόσια δεδομένα για να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητά τους ή για να λάβουν ορθότερες αποφάσεις. Για παράδειγμα, μια μεταφορική με τα δεδομένα κυκλοφορίας να βελτιστοποιήσει τις διαδρομές των οχημάτων της ή μια εταιρία λιανικής πώλησης με τα δημογραφικά δεδομένα από την ΕΛΣΤΑΤ να αποφασίσει που θα ανοίξει νέα καταστήματα.
Ακόμη, ο ενεργειακός τομέας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει δεδομένα για τη βελτιστοποίηση της χρήσης ενέργειας και τη μείωση των αποβλήτων.
Εταιρίες τεχνολογίας με τα δεδομένα υγείας από έναν δημόσιο φορέα να αναπτύξουν νέες εφαρμογές και συσκευές που βοηθούν τους ανθρώπους να παρακολουθούν την υγεία τους και να λαμβάνουν εξατομικευμένες συμβουλές.
Εταιρίες λιανικής πώλησης με τα δεδομένα αγορών από έναν δημόσιο φορέα να κατανοήσουν τις προτιμήσεις των καταναλωτών και να προσφέρουν εξατομικευμένες προσφορές και προτάσεις.
Ερευνητικά ιδρύματα και εταιρίες με τα δεδομένα από δημοσίους φορείς να διεξάγουν έρευνες σε διάφορους τομείς, όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η οικονομία.
Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τη διακυβέρνηση δεδομένων προβλέπεται ότι οι φορείς του δημοσίου οφείλουν να δημιουργούν και να καθιστούν τα δεδομένα διαθέσιμα σύμφωνα με την αρχή της «εκ σχεδιασμού και εξ ορισμού διάθεσης», της παρ. 3 του άρθρου 63 του ν. 4727/2020 (Α’ 184) και να προάγουν τη δημιουργία και την παροχή δεδομένων σε μορφότυπους και δομές που διευκολύνουν την ανωνυμοποίηση.
Πρόκειται δηλαδή για data που βρίσκονται στην κατοχή του δημοσίου και προστατεύονται νομικά, ως προσωπικά δεδομένα ή δεδομένα που καλύπτονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (προστατευόμενα δεδομένα).
Σε κάθε φορέα της κεντρικής κυβέρνησης ορίζεται, με απόφαση του αρμόδιου υπουργού ή του οργάνου διοίκησης του φορέα, υπεύθυνος για τη Χρήση Δεδομένων (Υ.Χ.Δ.) για την εφαρμογή του Κανονισμού, ο προϊστάμενος της υπηρεσίας που είναι αρμόδια για τα τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης καθορίζεται ως αρμόδιος φορέας που βοηθά τους φορείς του δημόσιου για την άρνηση ή τη χορήγηση πρόσβασης σε δεδομένα για περαιτέρω χρήση. Οι φορείς του δημοσίου δύναται να εξουσιοδοτούν το Ψηφιακής Διακυβέρνησης να ασκεί αυτό την εν λόγω αρμοδιότητα αντί αυτών.
Επιπρόσθετα το Ψηφιακής Διακυβέρνησης ορίζεται ως ενιαίο σημείο πληροφόρησης για την περαιτέρω χρήση δεδομένων, αλλά και ως αρμόδια αρχή για τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης δεδομένων και της εποπτείας των παρόχων υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων, χωρίς να θίγονται οι εξουσίες των ανεξαρτήτων αρχών, όπως της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, της Επιτροπής Ανταγωνισμού, και της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας.
Με το νομοσχέδιο θεσμοθετείται επίσης η υποχρέωση των χρηστών δεδομένων για παροχή πληροφοριών στους φορείς του δημοσίου, που επιτρέπουν την περαιτέρω χρήση δεδομένων, κάθε πληροφορίας απαραίτητης για τη διασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων και των συμφερόντων τρίτων μερών.
Περαιτέρω θεσμοθετούνται υπηρεσία διαμεσολάβησης δεδομένων και οργανώσεις αλτρουισμού δεδομένων. Οι πάροχοι υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων αποσκοπούν στη δημιουργία εμπορικών σχέσεων μεταξύ υποκειμένων δεδομένων και κατόχων δεδομένων, αφενός, και χρηστών δεδομένων, αφετέρου, με τεχνικά, νομικά ή άλλα μέσα. Αποτελούν τους «ενδιάμεσους», οι οποίοι φέρνουν σε επαφή πιθανούς χρήστες δεδομένων με τους κατόχους αυτών λειτουργώντας υπό ένα συγκεκριμένο νομικό καθεστώς με κεντρικό άξονα την εμπιστοσύνη των μερών.
Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης εποπτεύει τους παρόχους διαμεσολάβησης δεδομένων που είναι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα, επιβλέπει τη νομιμότητα της λειτουργίας τους και επιβάλλει κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασης του νομικού πλαισίου.
Ο Κανονισμός διευκολύνει επίσης τα άτομα και τις επιχειρήσεις να διαθέσουν εθελοντικά δεδομένα για το κοινό καλό. Προς το σκοπό αυτό, οι οργανώσεις αλτρουισμού δεδομένων συλλέγουν και διαχειρίζονται δεδομένα που παρέχονται από τους κατόχους τους οικειοθελώς και χωρίς αμοιβή, για την επίτευξη στόχων δημοσίου συμφέροντος, όπως η δημόσια υγεία και η επιστημονική έρευνα.
Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης τηρεί Μητρώο αναγνωρισμένων οργανώσεων αλτρουισμού δεδομένων, καταχωρεί σε αυτό τις οργανώσεις που πληρούν τις προδιαγραφές, επιβλέπει τη νομιμότητα της λειτουργίας τους και επιβάλλει τις κατάλληλες κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβιάσεων του νομικού πλαισίου.
Με το νομοσχέδιο καθιερώνονται πρόστιμα για τυχόν παραβάσεις που άπτονται των όσων ορίζει και τα οποία φτάνουν έως 10.000 ευρώ.
