Ο ορυκτός πλούτος και η αξιοποίησή του τόσο στο πλαίσιο της εξορυκτικής εκμετάλλευσης αλλά και μετά το πέρας αυτής αποτέλεσαν το βασικό θέμα της εκδήλωσης που οργάνωσε στο Λαύριο ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) για τα εκατό χρόνια από την ίδρυση του.
Όπως τόνισε ο κ. Αριστοτέλης Αϊβαλιώτης, Γενικός Γραμματέα Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, «ευθύνη και συνταγματική υποχρέωση της Πολιτείας είναι η ορθολογική αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου, που αποτελεί εθνικό πλούτο». Και συμπλήρωσε λέγοντας πως «η άκριτη ή μη σταθμισμένη απόρριψη του ορυκτού πλούτου είναι βέβαιο ότι λειτουργεί ως μελλοντική εθνική απώλεια με απρόβλεπτες συνέπειες για τη διασφάλιση της αναπτυξιακής πορείας της χώρας».
«Το ελληνικό υπέδαφος είναι πλούσιο σε ορυκτούς πόρους, ενώ η χώρα διαθέτει αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό και τεχνογνωσία για την περαιτέρω αξιοποίησή τους», σημείωσε από την πλευρά του ο πρόεδρος του ΣΜΕ Κώστας Γιαζιτζόλγου δίνοντας το στίγμα για την ανάπτυξη του εξορυκτικού κλάδου. Σύμφωνα με τον κ. Γιαζιτζόγλου εάν αρθούν τα εμπόδια, οι προοπτικές είναι πολύ θετικές. Εστιάζοντας στην εξορυκτική πολιτική της Ευρώπης ο πρόεδρος του ΣΜΕ συμπλήρωσε κάνοντας λόγο για μια εποχή με έντονες γεωπολιτικές αναταράξεις, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να βρίσκεται σχεδόν πλήρως εξαρτημένη από τρίτες χώρες για τις περισσότερες κρίσιμες πρώτες ύλες. Υπό αυτές τις συνθήκες η όποια προσπάθεια κάλυψης της απόστασης, έστω και καθυστερημένη, δεν μπορεί να στηρίζεται απλά και μόνον σε βήματα περιορισμού της γραφειοκρατίας.
Προς επίρρωσιν των παραπάνω ο Νίκος Βέττας Γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, έκανε λόγο για την εξόρυξη ως παράγοντα ευημερίας της περιφέρειας. Η εξόρυξη, σύμφωνα με τον κ. Βέττα, αποτελεί έναν ιδιαίτερα κρίσιμο κρίκο της παραγωγικής αλυσίδας στη χώρα, με μεγαλύτερη σχετική συμμετοχή από τους μέσους ευρωπαϊκούς όρους. Σύμφωνα και με προηγούμενες μελέτες του ΙΟΒΕ, έχει ισχυρή συνεισφορά στα εισοδήματα και την απασχόληση, σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο, ενώ υπάρχει σταδιακή μετατόπιση της δραστηριότητας προς υψηλότερη αξία. Επιπλέον συνεισφέρει κρίσιμα στην τάση ενίσχυσης της παραγωγικής και ευρύτερης ασφάλειας στην Ευρώπη σε ένα ευμετάβλητο παγκόσμιο περιβάλλον.
Μεταλλευτική Κληρονομιά
Με αφορμή της εκδήλωση του ΣΜΕ στο Λαύριο ο Γενικός Γραμματέα Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών κ. Αϊβαλιώτης αναφορικά με την ανάδειξη της μεταλλευτικής κληρονομιάς στη χώρα μας τόνισε πως «προσβλέπουμε στην διατήρηση και ανάδειξη της μεταλλευτικής αυτής κληρονομιάς σε εθνικό επίπεδο, με παράλληλη ανάπτυξη εναλλακτικών χρήσεων στους πρώην μεταλλευτικούς χώρους. Έχω την τύχη να προΐσταμαι σε πολιτικό επίπεδο μιας υπηρεσίας που αγαπάει πολύ το Λαύριο και ετοιμάζει ένα πολύ σημαντικό πλαίσιο που αφορά και το Λαύριο αλλά και ολόκληρη τη χώρα μας. Εννοώ την Γενική Διεύθυνση Ορυκτών Πρώτων Υλών που είχε την ιδέα και την πρωτοβουλία να διαμορφώσει πλαίσιο αναφορικά με την αποκατάσταση, φύλαξη, ανάδειξη και εναλλακτική αξιοποίηση των πρώην μεταλλευτικών περιοχών («post mining») αλλά και την προώθηση της επιστημονικής έρευνας. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά δύσκολο και καινοτόμο έργο με πολλά προ-απαιτούμενα ως προς τις υποδομές, με τελικό στόχο να διασφαλιστεί η μεταλλευτική άυλη και υλική κληρονομιά αλλά και να προσδιοριστούν με σαφήνεια τα πολύπλευρα κριτήρια των άλλων τυχόν εναλλακτικών μετα-χρήσεων προς μια «ήπια» ανάπτυξη».
Το έργο ανατέθηκε σε διυπηρεσιακή επιτροπή, η οποία δουλεύει για αρκετό χρονικό διάστημα προσπαθώντας να ξεπεράσει τις αδυναμίες και να προσφέρει μια θετική παρακαταθήκη για τον τόπο μας. Ήδη, η λειτουργία της επιτροπής έχει λειτουργήσει ως οδηγός στο σχεδιασμό και στην έναρξη υλοποίησης ενός πολύ σημαντικού έργου που είναι και το πρώτο στα πλαίσια του post mining. Το έργο αυτό έχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και αφορά την μελέτη και πλήρη περιβαλλοντική αποκατάσταση του παλιού μεταλλείου της Κίρκης στον Έβρο, μιας πολύ επιβαρυμένης περιβαλλοντικά μεταλλευτικής περιοχής, σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα.
Από την πλευρά του ο Γενικός Διευθυντής του ΥΠΕΝ, Πέτρος Τζεφέρης, επεσήμανε πως το Λαύριο αποτελεί μοναδικό μνημείο παγκοσμίως που συνδυάζει αρχαία και νεότερη μεταλλευτική-μεταλλουργική κληρονομιά, βιομηχανική αρχαιολογία αλλά και γεω-ορυκτολογική κληρονομιά (GeoHeritage- Industrial Archaeology-Historic Mining) με πολύ υψηλή μνημειακή πυκνότητα. «Προσβλέπουμε στην διατήρηση και ανάδειξη της μεταλλευτικής αυτής κληρονομιάς με παράλληλη ανάπτυξη εναλλακτικών χρήσεων στους πρώην μεταλλευτικούς χώρους. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά δύσκολο και καινοτόμο έργο με πολλά προ-απαιτούμενα ως προς τις υποδομές, γι’ αυτό άλλωστε ουδείς επί μισό αιώνα από την ύπαρξη του Μεταλλευτικού Κώδικα (ΜΚ), δεν καταπιάστηκε με αυτό».
Προχωρώντας ακόμη περισσότερο στο θέμα και ειδικότερα στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες των Μετα-Μεταλλευτικών χρήσεων η κ. Ε. Βαρβιτσιώτη, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Ανάπτυξης και Πολιτικής του ΥΠΕΝ, ανέλυσε πως η ολοκλήρωση του κύκλου ζωής ενός μεταλλείου μπορεί να σηματοδοτεί την έναρξη νέων εναλλακτικών χρήσεων, η αληθινή όμως πρόκληση σχετίζεται με την διατήρηση και ανάδειξη της μεταλλευτικής κληρονομιάς, μέσω αυτών.
Ο σχεδιασμός όλων των σταδίων που προηγούνται της λήξης της εξορυκτικής δραστηριότητας και οδηγούν στην ομαλή μετάβαση από την παραγωγική διαδικασία στην μετα- μεταλλευτική αξιοποίηση του χώρου παρουσιάζει δυσκολίες, καθώς πρόκειται για ένα πεδίο εν πολλοίς αρρύθμιστο στη μεταλλευτική νομοθεσία. Σύμφωνα με την κ. Βαρβιτσιώτη, Ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός των βημάτων που απαιτούνται, προϋποθέτει την πρόβλεψη πλάνου κλεισίματος του μεταλλείου (Mine closure plan), το οποίο θα πρέπει να επικαιροποιείται κατά τη διάρκεια της εκμετάλλευσης, κανόνων παράδοσης και παραλαβής του χώρου, ώστε να καταγράφονται οι εκτάσεις και οι μεταλλευτικές εγκαταστάσεις εντός αυτού, και να είναι ξεκάθαρο το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, μέτρων συντήρησης και φύλαξης του ανενεργού μεταλλείου, ώστε να αποφεύγονται κίνδυνοι ασφάλειας, αλλά και καταστροφικές παρεμβάσεις στα μεταλλευτικά έργα εντός αυτού, καθώς και της διαδικασίας έγκρισης των επενδυτικών σχεδίων εναλλακτικής αξιοποίησης, με όρους όμως σεβασμού στην μεταλλευτική ιστορία του συγκεκριμένου τόπου.
Δεν παρέλειψε πάντως να σημειώσει πως η ρύθμιση των ανωτέρω βημάτων δεν αποτελεί εύκολη διαδικασία, καθώς απαιτεί την επίλυση ζητημάτων καταγραφής των χώρων και του ιδιοκτησιακού καθεστώς των ακινήτων, χρηματοδότησης των δράσεων και συνεργασίας διαφορετικών φορέων. Δημιουργεί όμως σημαντικές ευκαιρίες για τη δημιουργία νέων πόλων οικονομικής και τουριστικής ανάπτυξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αλλά και για την προστασία και ανάδειξη στοιχείων του μεταλλευτικού παρελθόντος του τόπου.
