Την έλλειψη εστίασης σε τομείς και δεξιότητες που χρειάζεται σήμερα η οικονομία μας επεσήμανε η πρόσφατη μελέτη της ΕΥ Ελλάδος, του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Endeavor Greece με τίτλο «Mind the Gap: Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και Αγοράς Εργασίας».
Με βάση τα ευρήματα της μελέτης, όπως τονίζουν οι Γεώργιος Παπαδημητρίου Διευθύνων Σύμβουλος, ΕΥ Ελλάδος, Γεώργιος Ι. Δουκίδης Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιδρυτής του Εργαστηρίου Ηλ. Επιχειρείν (ELTRUN), Παναγιώτης Καραμπίνης Διευθύνων Σύμβουλος, Endeavor Greece, στην Ελλάδα είναι ανεπαρκής ο αριθμός πανεπιστημιακών τμημάτων προσανατολισμένων στο παραγωγικό αναπτυξιακό άλμα της χώρας.
Από τα 430 τμήματα, μόνο στα 219 (51%) οι απόφοιτοι έχουν άμεσες προοπτικές ενασχόλησης στην ιδιωτική οικονομία. Και αυτό, ενώ πενταπλασιάστηκαν οι αναζητήσεις εργαζόμενων από επιχειρήσεις μεταξύ 2020 και 2023. Οι πιο περιζήτητες θέσεις εργασίας αφορούν τις τεχνολογίες πληροφορικής και της εξυπηρέτησης πελατών/ πωλήσεων.
Συγκεκριμένα, οι ειδικότητες με το μεγαλύτερο πλήθος θέσεων εργασίας είναι Ανάπτυξη Λογισμικού, Τεχνολογίες Πληροφορικής και Μηχανική που αντιστοιχούν στο 32,9% του συνόλου των θέσεων εργασίας. Ανησυχητικό είναι, επίσης, ότι το ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων των ΑΕΙ στην Ελλάδα για την ηλικιακή ομάδα 25-64 (75,4%) είναι το χαμηλότερο μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ, ενώ στην ηλικιακή ομάδα 25-34, η εικόνα επιδεινώνεται περαιτέρω.
Ποσοτική επάρκεια ως προς τον αριθμό και τους φοιτητές των μεταπτυχιακών προγραμμάτων
Από την άλλη πλευρά ενθαρρυντικό είναι το γεγονός πως υπάρχει ποσοτική επάρκεια ως προς τον αριθμό και τους φοιτητές των μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Τα 25 ελληνικά πανεπιστήμια σε συνεργασία με 54 ιδρύματα του εξωτερικού προσφέρουν συνολικά 1.290 προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών σε περίπου 35.000 μεταπτυχιακούς φοιτητές και αυτό συμβάλει κατά πολύ στη δεύτερη ευκαιρία στην εκπαίδευση ειδικά των ενηλίκων και μάλιστα με διττό τρόπο που περιλαμβάνει τόσο το upskilling όσο και το reskilling. Ενθαρρυντικά είναι επίσης και τα στοιχεία αναφορικά με την έμφαση σπουδών στους επιστημονικούς κλάδους STEM.
Από την παρούσα μελέτη, για το ακαδημαϊκό έτος 2023-2024, προκύπτει ότι τα τμήματα με έμφαση στις σπουδές STEM στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι 132 (30,7% του συνόλου των τμημάτων) και εισέρχονται σε αυτά περίπου 21.000 φοιτητές ετησίως (το 30,7% του συνόλου των εισακτέων). Όμως υπάρχει έλλειμμα αποφοίτων πληροφορικής.
Εάν η Ελλάδα αυξήσει τους απόφοιτους των επιστημονικών τμημάτων STEM από 6.000 που είναι σήμερα σε 10.000 θα μπορέσει να προσελκύσει ακόμη περισσότερες επενδύσεις από μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες του εξωτερικού. Επίσης εάν διαφημίσει επαρκώς τις 7 περιοχές της Ελλάδας (Πάτρα, Ηράκλειο-Χανιά, Ξάνθη-Καβάλα, Ιωάννινα-Κέρκυρα, Κοζάνη-Καστοριά, Λάρισα-Βόλο, Νησιά Αιγαίου) που συνδυάζουν επιστημονικά κέντρα αποφοίτων STEM, υποδομές μεταφορών και ποιότητα ζωής, θα μπορέσει να επιταχύνει το ρυθμό ανάπτυξής της.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η μετεωρική αύξηση των πανεπιστημιακών τμημάτων και μέσω της «ανωτατοποίησης» των ΤΕΙ έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε αρκετά τμήματα όσον αφορά το εύρος του επιστημονικού πεδίου και της επάρκειας/ποιότητας του διδακτικού προσωπικού και ήδη πολλοί κλάδοι της οικονομίας, η βιομηχανία και ο πρωτογενής τομέας αντιμετωπίζουν τις συνέπειες όλων των παραπάνω και ειδικότερα αντιμετωπίζουν την έλλειψη τεχνικά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού που δεν αφορά θέσεις διοίκησης.
Τα επόμενα χρόνια, η Ελλάδα θα πρέπει να δημιουργήσει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης εάν θέλει να πυροδοτήσει το αναπτυξιακό άλμα που χρειάζεται η χώρα μας, που θα συμβάλει στην πάταξη της ανεργίας και την αντιστάθμιση των περίπου ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας που χάθηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης και του brain drain.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να εστιάσει σε κλάδους που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την πράσινη ενέργεια, τις ψηφιακές τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο, την αγροδιατροφή και την εξειδικευμένη πρωτογενή παραγωγή, τον τουρισμό υψηλής προστιθέμενης αξίας, την εφοδιαστική αλυσίδα και τις μεταφορές, ιδιαίτερα τη ναυτιλία, τα επώνυμα καινοτόμα καταναλωτικά προϊόντα, τα διεθνώς πιστοποιημένα βιομηχανικά προϊόντα υψηλής εξειδίκευσης.
Άμεση η ανάγκη γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίαςΣτις προτεινόμενες παρεμβάσεις περιλαμβάνονται μαζικό πρόγραμμα εξειδίκευσης και επανειδίκευσης ενός εκατομμυρίου ανέργων και εργαζόμενων, εκπαίδευση 15.000 νέων επιστημόνων ετησίως με προχωρημένες ψηφιακές δεξιότητες για να γίνει η χώρα ένα περιφερειακό κέντρο αριστείας στις ψηφιακές τεχνολογίες, επαγγελματική αξιοποίηση 20.000 αποφοίτων ετησίως από γνωστικά αντικείμενα που δε σχετίζονται με το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, βελτίωση της αποτελεσματικότητας αποφοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δράσεις για τη σύνδεση πανεπιστημίων και αγοράς εργασίας, πρωτοβουλίες των επιχειρήσεων για τη σωστή προετοιμασία και ανάπτυξη των εργαζόμενών τους, ανάπτυξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού για μια ανταγωνιστική βιομηχανία, δημιουργία επτά περιφερειακών κέντρων τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας, αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μέσω της εκπαίδευσης, ο αναπτυξιακός ρόλος των μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστήμιων, προσαρμογή στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και ουσιαστική αξιοποίησή της.
