Ένα πράσινο τελωνειακό τείχος» φιλοδοξεί να ορθώσει η Ε.Ε. επιβάλλοντας δασμούς στις εισαγωγές προϊόντων έντασης άνθρακα, στο πλαίσιο του στόχου να γίνει η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος.
Με την πρωτοβουλία που ονομάζεται «Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα» (CBAM), η Κομισιόν θέλει να επιβάλει «πράσινο φόρο» στις βιομηχανίες που παράγουν έξι προϊόντα έντασης άνθρακα -τσιμέντο, σίδηρο και χάλυβας, αλουμίνιο, λιπάσματα, ηλεκτρική ενέργεια και υδρογόνο, που θα πρέπει να αρχίσουν να αναφέρουν τις εκπομπές CO2. «Το σύστημα CBAM θα ενθαρρύνει τη βιομηχανία σε όλο τον κόσμο να αγκαλιάσει πιο πράσινες τεχνολογίες», σύμφωνα με τον επίτροπο Οικονομίας της Ε.Ε., Πάολο Τζεντιλόνι.
Η μεταρρύθμιση θα εφαρμοστεί αρχικά σε προσωρινή βάση. Από την 1η Οκτωβρίου, οι εισαγωγείς πρέπει απλώς να αναφέρουν το αποτύπωμα CO2 των προϊόντων τους, αν και οι εταιρείες που δεν θα το κάνουν θα αντιμετωπίζουν πρόστιμα.
Οι πληρωμές των δασμών θα γίνονται από τον Ιανουάριο του 2026, οπότε o μηχανισμός CBAM θα τεθεί σε πλήρη ισχύ. «Θα δούμε αρχικά, πιο καθαρά, τον τρόπο με τον οποίο παράγουν οι βιομηχανίες που είναι εγκατεστημένες εκτός Ε.Ε.», εξηγεί στη «Ναυτεμπορική» Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Το πραγματικό «ταμείο» έχει προγραμματιστεί να γίνει σε τρία χρόνια. Οι εταιρείες θα πρέπει να καταβάλλουν προοδευτικά τέλη με βάση τις τιμές της αγοράς άνθρακα στην Ε.Ε., με επίσημο στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% τη δεκαετία του 2020 και να φτάσει η ήπειρος σε κλιματική ουδετερότητα μέχρι τα μέσα του αιώνα». Ο CBAM θα εξισώσει την τιμή του άνθρακα μεταξύ των εγχώριων προϊόντων και των εισαγωγών και θα διασφαλίσει ότι οι κλιματικοί στόχοι της Ε.Ε. δεν θα υπονομεύονται από τη μετεγκατάσταση της παραγωγής σε χώρες με λιγότερο φιλόδοξες «πράσινες» πολιτικές.
Πώς θα λειτουργεί ο CBAM
Όπως εξηγεί στη «Ναυτεμπορική» Ευρωπαίος αξιωματούχος, «το σύστημα CBAM είναι σχεδιασμένο σύμφωνα με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και θα λειτουργεί ως εξής: Οι εισαγωγείς στην Ε.Ε. θα αγοράζουν πιστοποιητικά άνθρακα που αντιστοιχούν στην τιμή του CΟ2 που θα είχε καταβληθεί εάν τα προϊόντα είχαν παραχθεί σύμφωνα με τους κανόνες της Ε.Ε., για την τιμολόγηση του άνθρακα. Αντιστρόφως, όταν ένας παραγωγός τρίτης χώρας μπορεί να αποδείξει ότι έχει ήδη καταβάλει τιμή για τον άνθρακα που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή των εισαγόμενων εμπορευμάτων σε τρίτη χώρα, το αντίστοιχο κόστος μπορεί να αφαιρεθεί πλήρως. Ο CBAM θα συμβάλει στη μείωση του κινδύνου διαρροής άνθρακα προ- τρέποντας τους παραγωγούς τρίτων χωρών να προβούν σε οικολογικότερες διαδικασίες παραγωγής», τονίζει η ίδια πηγή στη «Ν».
Το σύστημα CBAM στοχεύει επίσης να αποθαρρύνει Eυρωπαίους κατασκευαστές να μπουν στον πειρασμό να μετεγκαταστήσουν την παραγωγή τους σε χώρες που είναι λιγότερο αυστηρές ως προς τα οικολογικά πρότυπα. Γιατί και αυτοί στη συνέχεια θα πρέπει να πληρώσουν εισαγωγικό δασμό στην Ε.Ε. «Οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα είναι επίσης αναγκασμένες να συμμορφωθούν με την αυστηρή νομοθεσία της γηραιάς ηπείρου για το κλίμα, να μη χρειάζεται να αντιμετωπίσουν σκληρό ανταγωνισμό από παραγωγούς εκτός του μπλοκ».
Επιπτώσεις
Σύμφωνα με τον Τιμ Φίγκερς, ειδικό στην Boston Consulting Group, πάντως, αυτός ο μηχανισμός «θα έχει στρατηγικές και οικονομικές επιπτώσεις για τις εταιρείες σε όλο τον κόσμο».
«Η 1η Οκτωβρίου είναι μόνο η αρχή μιας μακράς διαδικασίας, αλλά αν και ορισμένες εταιρείες δεν θα επηρεαστούν αμέσως, ενδέχεται να επηρεαστούν σε μεταγενέστερο στάδιο, καθώς η Ε.Ε. έχει την επιλογή να συμπεριλάβει περισσότερους κλάδους», προσθέτει ο Φίγκερς.
Ήδη, η απόφαση της Ε.Ε. προκαλεί αντιδράσεις τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της ηπείρου. Η αμερικανική κυβέρνηση απαίτησε να εξαιρεθούν οι εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στην Ε.Ε. Η Κίνα κάνει λόγο για «εγγενώς άδικο» μηχανισμό που υπονομεύει τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου. Τρίτες χώρες, κάνουν μάλιστα λόγο για «συγκαλυμμένο προστατευτισμό, που θα εμποδίσει την πρόσβαση των προϊόντων τους στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Η Βραζιλία, η Νότια Αφρική, η Αυστραλία και η Ινδία καταδίκασαν το μέτρο της Ε.Ε. ως «μεροληπτικό». Το Νέο Δελχί ανακοίνωσε μάλιστα την περασμένη εβδομάδα ότι σχεδιάζει τον δικό του φόρο άνθρακα, στοχεύοντας ιδιαίτερα στις εξαγωγές της Ε.Ε.
«Τρελό άλμα»
Πολλές ευρωπαϊκές βιομηχανίες έντασης άνθρακα αντιδρούν στον νέο μηχανισμό. Στελέχη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας δήλωσαν στους «Financial Times» ότι η εφαρμογή του CBAM θα υπονομεύσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία, επιτρέποντας στο φθηνό αλουμίνιο που έχει παραχθεί με ρυπογόνα ενέργεια, να θεωρείται εξίσου «πράσινο» με το ακριβό ευρωπαϊκό αλουμίνιο.
Για «τρελό άλμα στο πράσινο σκοτάδι της Ε.Ε» κάνουν λόγο εκπρόσωποι της χημικής βιομηχανίας. Οι παραγωγοί και οι εμπορικές ενώσεις της Ε.Ε. ανησυχούν για τον κίνδυνο απώλειας μεριδίου αγοράς, εάν χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία αντεπιτεθούν. Άλλοι είναι επιφυλακτικοί ότι ο φόρος μπορεί να είναι πολύ εύκολο να παρακαμφθεί για επιχειρήσεις εκτός Ε.Ε., εάν οι κυρώσεις και η παρακολούθηση για την εφαρμογή τους αποδειχθούν πολύ αδύναμες.
Οι εισαγωγείς της Ε.Ε. διαμαρτύρονται επίσης ότι θα υποστούν πλήγμα, λόγω του υψηλότερου κόστους και της αυξανόμενης γραφειοκρατίας. «Οι εισαγωγείς και οι χρήστες προϊόντων από τρίτες χώρες χωρίς συγκρίσιμους κλιματικούς στόχους πρέπει να καταγράφουν πόσο CO2 απελευθερώνεται κατά την παραγωγή των εισαγόμενων προϊόντων. Αυτό δεν είναι δυνατό για τη βιομηχανία», προειδοποιεί η Γερμανική Ένωση Χημικών (VCI).
Οι εισαγωγείς και οι χρήστες εισαγόμενων προϊόντων πρέπει επίσης να περιηγηθούν σε εκατοντάδες σελίδες νομικών κειμένων και κατευθυντήριων γραμμών και να ελέγξουν νέους κανόνες, συμβάσεις και σχέσεις προμηθειών με τους επιχειρηματικούς εταίρους τους.
