Σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται και μάλιστα ραγδαία τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι αλλαγές που παρατηρούνται στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι είναι επίσης ραγδαίες.
Είναι γεγονός, άλλωστε, ότι για να επιβιώσει ο σύγχρονος επιχειρηματίας θα πρέπει να εμφανιστεί ευέλικτος και ευπροσάρμοστος στις όποιες αλλαγές του μίκρο- & μάκρο- περιβάλλοντος της επιχείρησής του. Το μεγαλύτερο δε στοίχημα για τον επιχειρηματία του σήμερα, είναι το πώς θα στήσει και πώς θα διοικήσει το «μαγαζί» του, ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του παρόντος αλλά και του μέλλοντος.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις, η παγκοσμιοποίηση των αγορών, αλλά και η σωστή διαχείριση της πληροφορίας (βλ. χρήση του Ιντερνετ), σε συνδυασμό με τις τεχνολογίες AI, είναι από τις πιο σημαντικές προκλήσεις που οι διοικούντες και τα στελέχη των επιχειρήσεων καλούνται να αντιμετωπίσουν.
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90 (1980-1990), αυτό που χαρακτήριζε τον επιχειρηματικό κόσμο ήταν η «σταθερότητα». Τα πράγματα κυλούσαν αργά, σταθερά, χωρίς μεγάλα σκαμπανεβάσματα, χωρίς απότομες αλλαγές.
Αυτό που καλούνται να αλλάξουν, πλέον, οι σύγχρονοι επιχειρηματίες στις επιχειρηματικές τους πρακτικές, είναι πρωτίστως το θέμα της ίδιας τους της συμπεριφοράς. Από κει που τα επιχειρηματικά πρότυπα των περασμένων δεκαετιών λειτουργούσαν με τρόπο αντιδραστικό (reactively) και εκ των υστέρων στα γεγονότα, καλούνται πλέον να διαχειριστούν τις καταστάσεις με βάση την πρόληψη (proactively). Για το λόγο αυτό, βλέπει κανείς σήμερα, εντός των επιχειρήσεων, να δίνεται περισσότερο έμφαση στον έγκαιρο σχεδιασμό και μελέτη των αναγκαίων διαδικασιών, με σκοπό την συνολική παρακολούθησή τους, από την πρώτη στιγμή της εφαρμογής τους.
Κάτω απ’ αυτή τη φιλοσοφία των εξελίξεων, παρατηρούμε εύλογα και τις αντίστοιχες αλλαγές στα μοντέλα διοίκησης των επιχειρήσεων. Ο διοικητικός συγκεντρωτισμός των προηγούμενων δεκαετιών εγκαταλείπεται ανεπιστρεπτί.
Σε επίπεδο μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων οι δομές είναι «ελεύθερες», χωρίς καθετοποιημένα διοικητικά μοντέλα. Ο επιχειρηματίας βρίσκεται στη «μέση του κύκλου» και αλληλεπιδρά και επικοινωνεί με όλα τα στελέχη σε συνεχή και καθημερινή βάση. Στις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις εμφανίζονται τα «συνεργατικά μοντέλα» των διοικητικών ομάδων ή μοντέλα «matrix». Στα μοντέλα αυτά το κεντρικό αντικείμενο είναι «το έργο» (project) στο οποίο συνεισφέρουν, κατ’ επιλογή, στελέχη από διάφορα τμήματα της επιχείρησης, σχηματίζοντας αντίστοιχες ομάδες εργασίες, για το συγκεκριμένο έργο. Με το πέρας του συγκεκριμένο έργου οι ομάδες αυτές αποσυντίθενται και τα στελέχη είναι έτοιμα, ώστε να συνθέσουν νέες ομάδες εργασίας, για τα επόμενα έργα. Σε τέτοιες διοικητικές δομές, η «αρχή του ενός» έχει εγκαταλειφθεί και οι αποφάσεις πλέον παίρνονται σε επίπεδο διοικητικών ομάδων.
Ο μονοκατευθυντικός τρόπος διοίκησης της πάλαι ποτέ Γενικής Διεύθυνσης (τυπικό «broadcasting» εντολών) έχει μεταλλαχθεί σε ένα ομαδικό «συν-αποφασίζειν» της ανώτατης διοίκησης, που έχει ως μέγιστο πλεονέκτημα την αυτοδέσμευση των ανώτατων στελεχών που συμμετέχουν σ’ αυτές τις ομάδες. Με αυτόν τον τρόπο μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητα της αποδοχής και εφαρμογής των όποιων αποφάσεων λαμβάνονται, ενόψει των αλλαγών που χρειάζονται να εφαρμοστούν ενδοεπιχειρησιακά.
Οι προκλήσεις από το εξωτερικό περιβάλλον είναι ισχυρές. Η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα της εσωτερικής οργανωτικής δομής, είναι το μέγιστο από τα ζητούμενα στα πλαίσια της αντιμετώπισης αυτών των προκλήσεων. Στελέχη και υπάλληλοι που δυσκολεύονται να βγουν από «το καβούκι» τους, για να προσαρμοστούν, γρήγορα απεντάσσονται από μια ισχυρή διοίκηση αποφασισμένη να στηρίξει τις όποιες αλλαγές κρίνει σκόπιμες για την επιχειρηματική συνέχεια και επιβίωση της εταιρείας.
Πολλές φορές όμως παρατηρείται το φαινόμενο, εταιρείες που έχουν φτάσει σε ένα σημαντικό επίπεδο ανάπτυξης, να κουβαλάνε αγκυλώσεις του παρελθόντος οι οποίες είναι αδύνατον να τους επιτρέψουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των όποιων αλλαγών. Οικογενειακές και ηθικές δεσμεύσεις, προσωπικά και ατομικά συμφέροντα, σε επίπεδο στελεχών της ανώτερης και ανώτατης διοίκησης, δημιουργούν έναν ογκόλιθο από προβλήματα τα οποία εύλογα οδηγούν σε μια επιχειρηματική εσωστρέφεια. Ο φαύλος αυτός κύκλος «αγκυλώσεις-εσωστρέφεια-προβλήματα» είναι σε θέση μάλιστα να οδηγήσουν με μαθητική ακρίβεια στην πτωτική πορεία της επιχείρησης χωρίς να γίνουν εύκολα αντιληπτοί οι λόγοι από την εκάστοτε διοίκηση.
Στις περιπτώσεις αυτές, η όποια λύση με το σχεδιασμό και την εφαρμογή αλλαγών, δε μπορεί να δοθεί εκ των έσω. Στην περιδίνηση της επιχειρηματικής εσωστρέφειας, η μόνη λύση είναι να βρεθεί κάποιος απ’ έξω για να σε «τραβήξει» ώστε να πάρεις τις πιο χρήσιμες και επωφελείς επιχειρηματικές αποφάσεις για την αντιμετώπιση των εσωτερικών και εξωτερικών προκλήσεων και την εφαρμογή των όποιων αλλαγών. Εξειδικευμένοι Σύμβουλοι Επιχειρήσεων (Management Consultants) επιφορτισμένοι με αυτό το ρόλο, είναι σε θέση να κάνουν τη διαφορά και να πετύχουν στο έργο τους για το οποίο θα έχουν κληθεί να εκτελέσουν. Με μια βασική προϋπόθεση όμως, ότι θα έχουν την πλήρη στήριξη της ανώτατης διοίκησης και η εφαρμογή των όποιων αλλαγών θα βασίζεται σε μια «S.M.A.R.T.» (Specific-Measurable-Achievable-Realistic-Timely) στοχοθεσία που θα έχει από κοινού συναποφασιστεί.
Εν κατακλείδι, σε έναν ζωντανό επιχειρηματικό οργανισμό που αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του, η επιβίωση και ανάπτυξή του στηρίζεται στις συνεχείς ενδοεταιρικές αλλαγές που θα εφαρμόσει. Αγκυλώσεις του παρελθόντος που βάζουν την επιχείρηση σε μια περιδίνηση εσωστρέφειας μπορούν να αρθούν μόνο με εξωτερική βοήθεια. Το ζητούμενο πάντα σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι πόσο εμπιστοσύνη και καλή θέληση μπορεί να δείξει η κάθε επιχείρηση στην έξωθεν βοήθεια… Αλλά υπάρχει περίπτωση να είσαι «άρρωστος», να θες πραγματικά να «γιατρευτείς» και να μην εμπιστευτείς τον «γιατρό» που θα επιλέξεις να σε καθοδηγήσει στην «ανάρρωσή» σου…;
Θεολόγος Λιοτόπουλος,
Branch Manager – Thessaloniki Branch
